☀️ چرا نور آفتاب باعث عطسه می‌شه؟
برخی افراد هنگام مواجهه با نور شدید دچار عطسه می‌شن؛ این پدیده به «رفلکس عطسه نوری» یا photic sneeze reflex معروفه و یک ویژگی ارثی محسوب می‌شه.
علم پشت ماجرا: تداخل مسیر بینایی و مسیر عصبی عطسه در مغز
#علم_در_زندگی_روزمره
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
💡 دانشمند فراموش‌شده
👩🎓Alice Augusta Ball
حوزه: شیمی دارویی
چه کرد؟ اولین درمان مؤثر برای جذام را توسعه داد (تزریق روغن چاولموگا به شکل قابل جذب)
چه شد؟ بعد از مرگ زودهنگام او (۲۴ سالگی)، مردی به نام دین اسمیت کار او را به‌نام خود ثبت کرد!
بازشناسی: دهه‌ها بعد، کار او مجدداً کشف شد و به‌درستی به نام خودش ثبت شد.
#دانشمندان_فراموش_شده
@wiki1mag
روان شناسی به زبان آدمیزاد😜
اثر انطباق اجتماعی (Social Proof)
چرا وقتی می‌بینی بقیه یه کاری می‌کنن، تو هم می‌خوای همون کار رو بکنی؟
این همون اثر انطباق اجتماعی است. ما فکر می‌کنیم اگر بقیه یه چیزی رو انجام بدن، حتماً درسته. چون شاید اون‌ها چیزی می‌دونن که ما نمی‌دونیم!
#روانشناسی_به_زبان_آدمیزاد
@wiki1mag
📺 معرفی سریال
The Good Doctor
ژانر: درام پزشکی
داستان: پزشکی جوان با اوتیسم و سندرم ساوان، وارد یک بیمارستان بزرگ می‌شه و باید خودش رو ثابت کنه
چرا ببینیم؟ نمایش چالش‌های اوتیسم در دنیای واقعی، نگاه انسانی به بیماران، و جراحی‌های واقعی‌نما
نکته: هر قسمت، یک درس اخلاقی و پزشکی داره
#معرفی_سریال
@wiki1mag
🖐 شکستن انگشت‌ها باعث آرتروز می‌شود
❌ شایعه‌ی بی‌پایه
واقعیت: هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که این کار باعث آرتروز شود.
دانستنی: صدای «شکستن» ناشی از ترکیدن حباب‌های گاز در مایع مفصلی‌ست
استثناء: اگر با درد یا التهاب همراه باشد، باید بررسی شود.
#تئوری_اشتباه
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🍌 چرا وقتی یک موز کنار میوه‌ها می‌ذاریم، اون‌ها زودتر می‌رسن؟.
موز مقدار زیادی اتیلن آزاد می‌کنه؛ گازی که فرایند رسیدن رو تحریک می‌کنه.
علم پشت ماجرا: نقش هورمون گیاهی اتیلن در متابولیسم سلولی
#علم_در_زندگی_روزمره
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
💡 دانشمند فراموش‌شده
🧑🎓 Benoit Mandelbrot
حوزه: ریاضیات – هندسه فرکتال
چه کرد؟ مفهوم «فرکتال» را معرفی کرد که در تحلیل طبیعت، بازار، شبکه‌ها و فیزیک کاربرد دارد
چه شد؟ سال‌ها نظریاتش جدی گرفته نشد تا وقتی کاربردهای آن در علوم مختلف دیده شد
نکته جالب: او طبیعت را ریاضی‌وار می‌دید: از شکل ابر تا سواحل
#دانشمندان_فراموش_شده
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – بیماری هانتینگتون (Huntington's Disease)
1⃣ نام بیماری: بیماری هانتینگتون – Huntington's Disease
2⃣ ژن مرتبط: **HTT* جهش در ژن HTT باعث تولید پروتئینی به نام هانتینگتین می‌شود که به تدریج به نورون‌ها آسیب می‌زند
3⃣ نحوه وراثت: اتوزومال غالب (اگر یکی از والدین مبتلا باشد، هر فرزند ۵۰٪ شانس ابتلا دارد)
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 حرکات غیرارادی و ناهماهنگ (مثل رقصیدن یا کره‌زدن)
🔸 مشکلات شناختی مانند حافظه ضعیف، اختلال در تصمیم‌گیری و توانایی حل مسئله
🔸 تغییرات روحی و روانی از جمله افسردگی، اضطراب و پرخاشگری
🔸 در مراحل پیشرفته، بیماری می‌تواند به فلج کامل و مشکلات بلع و تنفس منجر شود
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 تست ژنتیکی برای شناسایی جهش در ژن HTT
🔹 معاینه بالینی و ارزیابی علائم حرکتی و روانی
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمان قطعی ندارد، اما داروهایی برای کاهش علائم حرکتی و روانی ممکن است کمک‌کننده باشند
🔹 فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و درمان‌های روانی می‌توانند کیفیت زندگی مبتلایان را بهبود دهند
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون معمولاً در سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی علائم را شروع می‌کنند، اما مشاوره ژنتیک قبل از بارداری برای تشخیص و برنامه‌ریزی مناسب توصیه می‌شود.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🧅 چرا آدامس خوردن موقع پیاز پوست‌گرفتن کمک می‌کنه اشک نریزیم؟
آدامس‌جویدن باعث تنفس از دهان می‌شه و بخار سولفوری تحریک‌کننده چشم رو کمتر وارد بینی می‌کنه.
علم پشت ماجرا: ترکیب سولفور + واکنش با آب چشم = اسید سولفونیک
#علم_در_زندگی_روزمره
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🎬 معرفی فیلم
The Immortal Life of Henrietta Lacks (2017)
ژانر: بیوگرافی، درام
خلاصه: داستان واقعی زنی به نام "هنریتا لاکس" که بدون اطلاعش، سلول‌های بدنش (HeLa) برای دهه‌ها در پژوهش‌های علمی استفاده شد.
چرا ببینیم؟ این فیلم درگیرکننده، مسئله حقوق بیماران، اخلاق زیست‌پزشکی و تاریخ پزشکی مدرن رو به زیبایی روایت می‌کنه.
نکته: سلول‌های هنریتا هنوز هم در بسیاری از تحقیقات استفاده می‌شن!
#معرفی_فیلم
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – گالاکتوزمیا (Galactosemia)
1⃣ نام بیماری: گالاکتوزمیا – Galactosemia
2⃣ ژن مرتبط: GALT (ژن مسئول ساخت آنزیم گالاکتوز ۱-فسفات اوریدیل ترانسفراز)
3⃣ نحوه وراثت: اتوزومال مغلوب (برای ابتلا به بیماری، هر دو والد باید ناقل باشند)
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 استفراغ، اسهال و کاهش وزن در نوزادان
🔸 زردی شدید (یرقان)
🔸 علائم عصبی شامل تأخیر در رشد، کوری و اختلالات شناختی
🔸 مشکلات کبدی و کلیوی
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 تست غربالگری نوزادان برای اندازه‌گیری سطح گالاکتوز ۱-فسفات
🔹 تست ژنتیکی برای شناسایی جهش در ژن GALT
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمان اصلی شامل قطع مصرف گالاکتوز از غذاها است (پرهيز از شیر و مواد غذایی حاوی گالاکتوز)
🔹 درمان‌های حمایتی برای مشکلات کبدی و عصبی نیز ممکن است کمک‌کننده باشند
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 غربالگری نوزادان و مشاوره ژنتیک برای خانواده‌های در معرض خطر می‌تواند از بروز علائم جلوگیری کند.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🎓 ۱۹ می، روز جهانی زن در ریاضیات
امروز سالروز تولد مریم میرزاخانیه؛ نابغه ایرانی که نه فقط تاریخ ریاضیات، بلکه قلب میلیون‌ها نفر رو تحت تأثیر قرار داد. این روز به افتخار او، از طرف اتحادیه جهانی انجمن‌های ریاضی، «روز جهانی زن در ریاضیات» نام گرفته.
مریم، استاد دانشگاه استنفورد بود و توی سال ۲۰۱۴، به خاطر پژوهش‌های بی‌نظیرش روی دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای، برنده مدال فیلدز شد؛ جایزه‌ای که بهش لقب نوبل ریاضی رو دادن.
متأسفانه در ۴۰ سالگی و در اثر سرطان، از بین ما رفت، اما تأثیرش تا همیشه موندگاره.
🥀 یادش گرامی
🗞ویکی‌مگ
@wiki1mag
روان شناسی به زبان آدمیزاد😜
قانون پارکینسون (Parkinson's Law)
همه کارها زمان لازم برای انجامشون رو پیدا می‌کنن. حتی اگه بی‌دلیل طول بکشه!
این قانون پارکینسون می‌گه کارهایی که باید انجام بشه، به اندازه زمان موجود کش میاد. پس برای کارهاتون ددلاین بذارید!
#روانشناسی_به_زبان_آدمیزاد
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – سندرم آشر (Usher Syndrome)
1⃣ نام بیماری: سندرم آشر – Usher Syndrome
2⃣ ژن مرتبط: چندین ژن مختلف در کروموزوم‌های مختلف، از جمله USH2A و MYO7A
3⃣ نحوه وراثت: اتوزومال مغلوب (هر دو والد باید ناقل باشند)
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 ناشنوایی یا کم‌شنوایی مادرزادی
🔸 اختلالات بینایی مانند رتینیت پیگمنتوزا (دژنراسیون شبکیه) که به تدریج منجر به نابینایی می‌شود
🔸 مشکلات تعادلی و اختلالات حسی در برخی از افراد
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 تست ژنتیکی برای شناسایی جهش‌ها در ژن‌های مرتبط
🔹 معاینه چشم و گوش برای تشخیص اختلالات بینایی و شنوایی
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمان قطعی ندارد، اما استفاده از سمعک، کاشت حلزون گوش، و درمان‌های حمایتی برای مشکلات بینایی (از جمله کاشت شبکیه) می‌تواند مفید باشد
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 تشخیص زودهنگام و مشاوره ژنتیک می‌تواند به پیشگیری از مشکلات شنوایی و بینایی کمک کرده و زندگی بهتری را برای مبتلایان فراهم کند.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🔍 دانشمند فراموش‌شده
👩🎓Mary Anning
حوزه: دیرینه‌شناسی
چه کرد؟ از اولین افرادی بود که فسیل‌های ایچتیوسور، پلسیوسور و پتروسور را کشف کرد و به درک تکامل کمک کرد
چه شد؟ چون زن و فقیر بود، آثارش به نام مردان منتشر شد و خودش نادیده گرفته شد
نکته جالب: جمله معروف «او فسیل‌فروش بود ولی تاریخ‌ساز شد» درباره‌ی اوست
#دانشمندان_فراموش_شده
@wiki1mag
🎬 معرفی فیلم
Contagion (2011)
ژانر: تریلر علمی، درام
داستان: شیوع یک ویروس کشنده در سطح جهانی و تلاش دانشمندان و مردم برای مهار آن
چرا ببینیم؟ واقع‌گرایانه‌ترین تصویر از یک پاندمی؛ با مشاوره دانشمندان ساخته شده
نکته: در دوران کرونا فروشش چند برابر شد!
#معرفی_فیلم
@wiki1mag
🥵 گرگرفتگی در زنان فقط به‌دلیل یائسگی‌ست
❌ ساده‌سازی اشتباه
واقعیت: هرچند یائسگی علت رایج گرگرفتگی است، اما کم‌کاری تیروئید، استرس و برخی داروها نیز می‌توانند مؤثر باشند.
منشأ: تمرکز بیش‌از‌حد بر یائسگی در پزشکی کلاسیک
علم درست: گرگرفتگی یک نشانه‌ست، نه یک علت
#تئوری_اشتباه
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🎤 چرا صدای خودمون در ضبط با چیزی که می‌شنویم فرق داره؟
وقتی صحبت می‌کنیم، استخوان‌های جمجمه صدا رو به گوش داخلی منتقل می‌کنن؛ ولی در ضبط فقط صدای منتشرشده از هوا ضبط می‌شه.
علم پشت ماجرا: تفاوت در انتقال استخوانی و هوایی صدا
#علم_در_زندگی_روزمره
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
💡 دانشمند فراموش‌شده
👩🎓 Annie jump cannon
حوزه: اخترشناسی
چه کرد؟ دسته‌بندی ستاره‌ها بر اساس طیف نوری را پایه‌گذاری کرد (OBAFGKM)
چه شد؟ با اینکه میلیون‌ها ستاره را طبقه‌بندی کرد، سال‌ها بدون حقوق رسمی کار می‌کرد
جایگاه: امروز از او به‌عنوان مادر رده‌بندی ستارگان یاد می‌شود
#دانشمندان_فراموش_شده
@wiki1mag
روان شناسی به زبان آدمیزاد😜
توهم کنترل (Illusion of Control)
فکر می‌کنیم همیشه کنترل داریم، حتی وقتی واقعاً نداریم.
این همون توهم کنترله!
ما به‌طور طبیعی فکر می‌کنیم می‌تونیم روی نتیجه‌ها تاثیر بذاریم، حتی اگه کاملاً تصادفی باشن. هیچ‌وقت نمی‌دونیم شاید یه روز طوفان فقط بخواد بره که بره!
#روانشناسی_به_زبان_آدمیزاد
@wiki1mag
🎬 معرفی فیلم
Awakenings (1990)
ژانر: درام، پزشکی
بر اساس: خاطرات دکتر الیور ساکس
داستان: یک پزشک با دارویی جدید سعی می‌کنه بیماران کاتاتونیکی رو بعد از سال‌ها به زندگی برگردونه
چرا ببینیم؟ نگاهی عمیق به علوم اعصاب، رابطه پزشک و بیمار، و مرز باریک امید و واقعیت در پزشکی
بازیگران: رابین ویلیامز، رابرت دنیرو
#معرفی_فیلم
@wiki1mag
💊 آنتی‌بیوتیک برای درمان سرماخوردگی لازم است
❌ نادرست و خطرناک
واقعیت: بیشتر سرماخوردگی‌ها ویروسی‌اند، نه باکتریایی. آنتی‌بیوتیک فقط روی باکتری‌ها اثر دارد.
منشأ: نسخه‌نویسی بی‌رویه و انتظار بیمار از داروی قوی
علم درست: استفاده بی‌مورد از آنتی‌بیوتیک منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود.
#تئوری_اشتباه
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
روان شناسی به زبان آدمیزاد😜
اثر پیگمالیون (Pygmalion Effect)
اگر باور داشته باشی کسی می‌تونه کاری رو خوب انجام بده، احتمالاً همین اتفاق می‌افته.
اثر پیگمالیون می‌گه انتظارات مثبت شما از دیگران می‌تونه به طور شگفت‌آوری رفتار اون‌ها رو تغییر بده. یعنی یه کم اعتماد می‌تونه معجزه کنه!
#روانشناسی_به_زبان_آدمیزاد
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – سندرم نونان (Noonan Syndrome)
1⃣ نام بیماری: سندرم نونان – Noonan Syndrome
2⃣ ژن‌های مرتبط: PTPN11, SOS1, RAF1, KRAS (چندین ژن مختلف در این بیماری دخیل هستند)
3⃣ نحوه وراثت: اتوزومال غالب (اکثر موارد از یک والد مبتلا به ارث می‌رسند)
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 قد کوتاه‌تر از حد معمول
🔸 ویژگی‌های ظاهری چهره مانند چشم‌های درشت، پل بینی پایین و گوش‌های بزرگ
🔸 مشکلات قلبی، به ویژه دریچه ریوی
🔸 تأخیر در رشد، مشکلات یادگیری و اختلالات رفتاری
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 معاینه بالینی برای شناسایی ویژگی‌های ظاهری
🔹 تست ژنتیکی برای شناسایی جهش‌ها در ژن‌های مرتبط
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمانی قطعی ندارد، اما درمان‌های حمایتی برای مشکلات قلبی و رفتاری می‌تواند کمک‌کننده باشد
🔹 جراحی برای درمان مشکلات قلبی و فیزیوتراپی برای مشکلات رشدی ممکن است مفید باشد
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 مشاوره ژنتیک برای شناسایی ناقلان و مدیریت شرایط در خانواده‌های مبتلا توصیه می‌شود.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
💡 دانشمند فراموش‌شده
👩🎓 Lise Meitner
حوزه: فیزیک هسته‌ای
چه کرد؟ کشف شکافت هسته‌ای را تفسیر و توضیح داد، که راه را برای تولید انرژی هسته‌ای باز کرد
چه شد؟ همکارش اوتو هان تنها برنده جایزه نوبل شد – او نادیده گرفته شد
دانستنی: عنصر ۱۰۹ جدول تناوبی به‌افتخار او "Meitnerium" نام‌گذاری شد
#دانشمندان_فراموش_شده
@wiki1mag
🍫 قند باعث بیش‌فعالی در کودکان می‌شود
❌ باور نادرست
واقعیت: مطالعات علمی نشان داده‌اند که هیچ ارتباط مستقیمی بین مصرف قند و افزایش بیش‌فعالی وجود ندارد.
منشأ: برداشت والدین از رفتار کودکان در مهمانی‌ها و مناسبت‌ها
دانستنی: هیجان کودک در موقعیت خاص، نه قند، عامل افزایش تحرک اوست.
#تئوری_اشتباه
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – سندرم مارفان (Marfan Syndrome)
1⃣ نام بیماری: سندرم مارفان – Marfan Syndrome
2⃣ ژن مرتبط: FBN1 (ژن مسئول ساخت فیبرین)
3⃣ نحوه وراثت: اتوزومال غالب (هر فرد مبتلا حداقل یکی از والدین ناقل است)
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 قد بلند و بدن لاغر با دست‌ها و پاهای بلندتر از حد معمول
🔸 مشکلات قلبی، از جمله بیماری‌های دریچه قلب و آنوریسم آئورت
🔸 اختلالات چشم مانند پرانش در شبکیه و آب مروارید
🔸 اختلالات اسکلتی مانند قفسه سینه فرورفته یا برآمده
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 تست ژنتیکی برای شناسایی جهش در FBN1
🔹 معاینه بالینی برای بررسی ویژگی‌های جسمانی (قد بلند، دست‌های بلند، مشکلات قلبی و اسکلتی)
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمان قطعی ندارد، اما می‌توان از داروهایی برای کنترل فشار خون و جلوگیری از گشاد شدن آئورت استفاده کرد
🔹 در موارد شدید، جراحی برای ترمیم دریچه‌های قلب یا رگ‌های خونی ممکن است لازم باشد
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 افراد مبتلا باید تحت مراقبت دائمی از نظر مشکلات قلبی قرار گیرند و مشاوره ژنتیک برای تشخیص پیش‌از‌ازدواج و مدیریت بیماری توصیه می‌شود.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
😴 چرا موقع خواب چشم‌هامون می‌پره؟
این پریدن‌های عضلانی شبانه به نام «myoclonic jerk» شناخته می‌شن. ناشی از تغییر ناگهانی سطح فعالیت مغز هنگام ورود به خواب سبک هستن.
علم پشت ماجرا: تداخل بین سیستم عصبی مرکزی و سیستم حرکتی
#علم_در_زندگی_روزمره
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
🎬 معرفی فیلم
Temple Grandin (2010)
ژانر: بیوگرافی، درام
داستان: داستان واقعی زندگی «تمپل گرندین»، زنی با اختلال اوتیسم که به یکی از بزرگ‌ترین متخصصان علوم دامی و طراحی سیستم‌های دام‌پروری انسانی تبدیل شد
چرا ببینیم؟
نمایشی الهام‌بخش از تقاطع علم، نبوغ و چالش‌های اوتیسم – فیلمی که درک ما از ذهن متفاوت رو عمیق‌تر می‌کنه
نکته: فیلم برنده جوایز گلدن گلوب و امی شد؛ بازی درخشان کلر دینز هم ستایش‌شده است
#معرفی_فیلم
@wiki1mag
🧠 مینی‌پرونده ژنتیکی – سندرم کلاین‌فلتر (Klinefelter Syndrome)
1⃣ نام بیماری: سندرم کلاین‌فلتر – Klinefelter Syndrome (XXY)
2⃣ ژن مرتبط: وجود کروموزوم اضافی X در مردان (کروموزوم‌ها به‌طور معمول XY هستند، اما در این بیماری فرد XXY دارد)
3⃣ نحوه وراثت: معمولاً به‌طور تصادفی در طول تقسیم سلولی رخ می‌دهد
4⃣ علائم بالینی شایع:
🔸 قد بلند، بدن باریک و عضلات ضعیف
🔸 کاهش سطح تستوسترون (هورمون مردانه)، که می‌تواند باعث کاهش رشد موهای صورت و بدن و اختلالات جنسی شود
🔸 ناباروری و مشکلات در تولید اسپرم
🔸 مشکلات یادگیری و زبان، تأخیر در مهارت‌های گفتاری
🔸 افسردگی و اضطراب در دوران بزرگسالی
5⃣ روش‌های تشخیص:
🔹 تست کروموزومی برای شناسایی وجود کروموزوم اضافی X
🔹 آزمایش هورمونی برای بررسی سطح تستوسترون
6⃣ آیا درمانی دارد؟
🔹 درمان قطعی ندارد، اما درمان‌های هورمونی (مانند تستوسترون) و مشاوره برای رفع مشکلات روانی و اجتماعی مفید است
7⃣ نکته ویژه مشاوره ژنتیک:
🔸 تشخیص زودهنگام می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و پیشگیری از مشکلات باروری کمک کند.
#مینی_پرونده_ژنتیکی
🗞 ویکی مگ
@wiki1mag
