2514
فرهنگستان زبان و ادب فارسی The Academy of Persian Language and Literature @theapll https://telegram.me/theapll www.apll.ir مدیر وبگاه/ کانال @The_apll روابط عمومی Public Relations @PR_APLL
بیستم مهرماه، روز بزرگداشت حافظ
@theapll
نام بعضی نفرات
رزق روحم شده است.
وقت هر دلتنگی
سویشان دارم دست
جرئتم می‌بخشد
روشنم می‌دارد.
نیما یوشیج
#بحر_در_کوزه
@theapll
نود و ششمین سخنرانی ماهانهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار می‌شود:
نقدِ ادبی در عصر مشروطه
سخنران: باقر صدری‌نیا
(عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی)
دوشنبه، ۲۳ مهرماه ۱۴۰۳
ساعت: ۱۱
نشانی:
بزرگراه شهید حقّانی، بعد از ایستگاه مترو، ورودی کتابخانهٔ ملی، بلوار دکتر حسن حبیبی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، طبقهٔ سوم.
@theapll
فارسی را پاس بداریم (۱۰)
فرایند یا پروسه؟
بگوییم ✅ فرایند
نگوییم ❌ پروسه
@theapll
پانزدهم مهر، زادروز سهراب سپهری (۱۳۰۷- ۱۳۵۹)
اهل کاشانم
روزگارم بد نیست
تکه‌نانی دارم
خرده‌هوشی
سر سوزن ذوقی
مادری دارم بهتر از برگ درخت
دوستانی بهتر از آب روان
و خدایی که در این نزدیکی‌ست...
@theapll
نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی
کسرۀ اضافه
🔸 نشانۀ کسرۀ اضافه در خط آورده نمی‌شود، مگر برای رفع ابهام و پرهیز از بدخوانی:
حکومتِ نظامی/ حکومت‌نظامی
🔸 واژه‌هایی مانند رهرو، پرتو، جلو، در حالت مضاف، گاهی با هم‌خوان (صامت) میانجی «ی» می‌آید، مانند «پرتوی آفتاب» و گاهی بدون آن، مانند «پرتوِ آفتاب». آوردن یا نیاوردن هم‌خوان میانجی «ی» به تلفظ بستگی دارد.
🔸 واژه‌هایی که «ها»ی پایانی آن‌ها تلفظ نمی‌شود، در حالت اضافه، علامت «ۀ/ ۀ» میگیرند. این علامت کوتاه‌شدۀ «ی» (یای کوتاه) است و نباید آن را با نشانۀ همزه اشتباه گرفت:
برنامۀ روزانه
🔸 واژه‌هایی که «ها»ی پایانی آن‌ها تلفظ می‌شود، در حالت اضافه، کسره میگیرند، امّا گذاشتن این کسره در نگارش الزامی نیست:
بازدهِ تولید
🔸 واژه‌هایی که واج پایانی آن‌ها همزه است، در حالت اضافه، کسره میگیرند، امّا گذاشتن این کسره در نگارش الزامی نیست:
تلألؤِ افکار
🔸 «ی» در وام‌واژه‌های عربی که واج پایانی آن‌ها الف مقصوره «یٰ» است (و «آ» تلفّظ می‌شود)، در هنگام اضافه شدن به کلمۀ پس‌از خود، به «الف» تبدیل می‌شود:
عیسای مسیح
@theapll
درست بنویسیم (۱۱)
سرمه‌ای یا سورمه‌ای؟
✅ سرمه‌ای رنگ زیبایی است نه
❌ سورمه‌ای!
@theapll
یازدهم مهر، سالگرد درگذشت یحیی ماهیار نوابی (۱۲۹۱-۱۳۷۹)
@theapll
دهم مهرماه، زادروز مهرداد بهار (۱۳۰۸-۱۳۷۳)
@theapll
هشتم مهرماه، روز بزرگداشت مولانا
ز سبو فغان برآمد، که ز تفّ می شکستم
هله ای قدح به پیش آ، بستان عقار، باری
چو شکار گشت باید، به کمند شاه اولی
چو برهنه گشت باید به چنین قمار، باری
@theapll
بی‌تو مهتاب‌شبی باز از آن کوچه گذشتم
همه تن چشم شدم خیره به دنبال تو گشتم
شوق دیدار تو لبریز شد از جام وجودم
شدم آن عاشق دیوانه که بودم...
فریدون مشیری
#بحر_در_کوزه
@theapll
به‌مناسبت پنجم مهر، روز گردشگری و جهانگردی، با چند واژۀ مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی آشنا شویم:
🏕 گردشگر (tourist)
شخصی که به‌طور موقت محل زندگی خود را به قصد سفر و بازدید از مکان‌های دیدنی ترک میکند.
🏕 گشت (tour)
هر نوع سفر برنامهریزیشده به یک یا چند مقصد و برگشت به مبدأ.
🏕 پرنده‌نگری (bird watching)
تماشای پرندگان به قصد تفریح یا اهداف علمی.
🏕کوله‌گرد (back packer)
گردشگری که با کوله‌پشتی به سفر یا پیاده‌روی می‌پردازد.
🏕 بوم‌کلبه (ecolodge)
اقامتگاهی معمولاً کوچک و گران در نزدیکی محدودۀ حفاظت‌شده یا داخل آن، به‌ویژه برای طبیعت‌گردان.
🏕 سرسرا (lobby)
تالار ورودی مهمانخانه/ هتل.
🏕 پذیرش (reception)
محلی در مهمانخانه/ هتل که مهمانان و مراجعهکنندگان در هنگام ورود، به آنجا مراجعه و تقاضای خود را بیان میکنند.
اعضای کارگروه تخصصی گردشگری و جهانگردی گروه واژه‌گزینی:
دکتر محمود امامی نائینی، فریدون تبریزی، شعله جلیلی، مرحوم دکتر عباس خاقانی، اسدالله ژیان رئیس‌روحانی، دکتر محمود عبدالله‌زاده، محمدمهدی ضیاءالدین، جهاندار مظاهری، مونا میرحسینی، جلال نصیریان.
@theapll
درست بنویسیم (۱۰)
زمخت یا ذمخت؟
دستش ✅ زمخت بود و ترک‌خورده، نه
❌ ذمخت!
@theapll
دوم مهرماه، زادروز خلیل خطیب‌رهبر (۱۳۰۲-۱۳۹۳)
@theapll
اول مهرماه، زادروز محمد خوانساری (۱۳۰۰-۱۳۸۸)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۶۹/۵/۲)
برخی از آثار:
صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب؛ منطق صوری؛ مختارات من الادب الحدیث؛ فرهنگ اصطلاحات منطقی؛ ایساغوجی و مقولات، ارسطو (ترجمه)؛ کتاب درسی منطق برای سال سوم رشتۀ علوم انسانی؛ ایقاظ النائمین، صدرالدین شیرازی (ترجمه، تصحیح و مقدمه).
@theapll
نوزدهم مهر، زادروز محمدرضا شفیعی کدکنی (۱۳۱۸)
هیچ می‌دانی چرا چون موج
در گریز از خویشتن پیوسته می‌کاهم؟
زان که بر این پردهٔ تاریک
این خاموشی نزدیک
آنچه می‌خواهم نمی‌بینم
وآنچه می‌بینم نمی‌خواهم
@theapll
هجدهم مهر، سالگرد درگذشت مصطفی مقرّبی (۱۲۹۳-۱۳۷۷)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۷۴/۴/۱۲)
برخی از آثار:
تاریخ جهان برای خردسالان، ویرجیل مورس هیلیر (ترجمه)؛ سقوط قسطنطنیه، برناردین کیلتی (ترجمه)؛ سه مقاله دربارهٔ ویس و رامین (ترجمه)؛ ترکیب در زبان فارسی؛ دیوان حافظ (تصحیح، با همکاری ابوالقاسم انجوی شیرازی)؛ عقاید تربیتی فردوسی به‌موجب شاهنامه؛ فرهنگ اصطلاحات جغرافیا (با همکاری غلامحسین مصاحب، احمد آرام، وصفی اصفیا و حسین گل‌گلاب)؛ فرهنگ‌نامۀ فارسی (جلد هجدهم: مخصوص زبان و فرهنگ فارسی، با همکاری احمد آرام، رضا اقصی، محمود بهزاد و نجف دریابندری)؛ مقایسۀ عقاید فلسفی رواقی با آراء فلسفۀ اپیکوری؛ هژده گفتار.
@theapll
هفدهم مهرماه، زادروز گلی ترقی (۱۳۱۸)
@theapll
شانزدهم مهر، سالگرد درگذشت محمد دبیرسیاقی (۱۲۹۸-۱۳۹۷)
@theapll
پانزدهم مهر، سالگرد درگذشت آذرتاش آذرنوش (۱۳۱۶-۱۴۰۰)
@theapll
به‌مناسبت سیزدهم مهرماه، روز نیروی انتظامی
فرهنگستان ایران یا فرهنگستان اول اندکی پس‌از بنیان‌گذاری (۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴)، کار واژه‌گزینی برای واژه‌های بیگانه را آغاز کرد. در نخستین ماه‌های آغاز به کار فرهنگستان ایران، واژه‌های مربوط به نظمیه در دستور کار قرار گرفت و برابرهایی برای آن‌ها تصویب شد و از تصویب دربار نیز گذشت. درجه‌های کارکنان این سازمان نیز به گونه‌ای نام‌گذاری شد که با درجه‌های ارتش تفاوت داشته باشد. نمونه‌هایی از این واژه‌ها و برابرهای فارسی آن‌ها را بخوانیم:
👮🏻نظمیه / شهربانی
👮🏻ادارۀ تأمینات/ ادارۀ آگاهی
👮🏻ادارۀ پلیس/ ادارۀ سرکلانتری
👮🏻پلیس مخفی/ کارآگاه
👮🏻آژان/ پاسبان
👮🏻کمیسر/ کلانتر
👮🏻کمیساریا/ کلانتری
👮🏻تفتیش/ وارسی-بازرسی
👮🏻تفتیش کتبی/ بازجویی
👮🏻مفتش/ بازرس
👮🏻داکتیلوسکوپی/ انگشت‌نگاری
👮🏻کشیک/ نگهبان
👮🏻کشیک‌چی/ نگاهبانی
👮🏻پست (محل)/ پاسگاه
👮🏻موعد قراولی/ پاس
👮🏻تذکره/ گذرنامه
👮🏻سرتیپ/ سرپاس
👮🏻سرهنگ/ پاسیار یک
👮🏻وکیل اول/ سرپاسبان یک
👮🏻وکیل دوم/ سرپاسبان دو
👮🏻وکیل سه/ سرپاسبان سه
@theapll
یازدهم مهرماه، سالگرد درگذشت عمران صلاحی (۱۳۲۵-۱۳۸۵)
@theapll
دهم مهرماه، زادروز ابوالحسن نجفی (۱۳۰۶-۱۳۹۴)
عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۶۹/۵/۲)
@theapll
اندیشۀ نو با ترجمه؟
یادداشتی از دکتر آبتین گلکار
عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
🔸مترجمان ما در غنا بخشیدن به زبان و ادبیات فارسی و ارتقای آن نیز بسیار کوشیده‌اند و سهمشان در این راه شاید از نویسندگان کمتر نباشد. کاری که مترجمانی چون ابوالحسن نجفی، محمد قاضی، ابراهیم یونسی، نجف دریابندری و ده‌ها مترجم دیگر چون اینان برای زبان فارسی کرده‌اند جایگزین ندارد. اینان، از یک‌سو، با بینش درست و انتخاب‌های هوشمندانه اندیشه‌های نو به جامعۀ کتاب‌خوان ایران ارزانی داشتند و آن را با نگرش‌های تازه و متفاوت آشنا کردند و از سوی دیگر، با تسلط کم‌نظیرشان بر زبان فارسی و غوطه‌ای که در زبان و ادب کشورهای دیگر خورده بودند شیوه‌هایی نو، چه در انتخاب یا ساخت واژه‌ها و تعبیرها، چه در تحول ساختارهای صرفی و نحوی و چه در طرز بیان، ارائه کردند که به‌رغم «وارداتی» بودن، بر قامت زبان فارسی خوش می‌نشست و ناساز نبود و از همین رو به‌سرعت هم پذیرفته می‌شد و زبان را شکوفاتر می‌کرد.
🔴 متن کامل یادداشت را در وبگاه فرهنگستان به نشانی زیر بخوانید:
🌐 https://apll.ir/?p=16924
هفتم مهرماه، روز بزرگداشت شمس تبریزی
از عالم معنی الفی بیرون تاخت که هرکه آن الف را فهم کرد همه را فهم کرد، هرکه این الف را فهم نکرد هیچ فهم نکرد. طالبان چون بید می‌لرزند از برای فهم آن الف.
برگرفته از: مقالات شمس تبریزی، تصحیح محمدعلی موحد، دفتر اول، انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۹، ص ۹۹.
@theapll
ششم مهرماه، زادروز اسماعیل سعادت (۱۳۰۴-۱۳۹۹)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۷۶/۱۲/۲۵)
برخی از آثار:
زندگی میکل‌آنژ، رومن رولان (ترجمه)؛ تلخ‌کامی‌های سوفی، کنتس دوسگور (ترجمه)؛ ایزابل، آندره ژید (ترجمه)؛ کشفیات نوین در روان‌پزشکی، کلیفورد آلن (ترجمه)؛ شیر و جادوگر، سی. اس. لویس (ترجمه از متن انگلیسی)؛ عصر بدگمانی، ناتالی ساروت (ترجمه)؛ اخلاق، جورج ادوارد مور (ترجمه از متن انگلیسی)؛ بخشی از سیر فلسفه در جهان اسلام، ماجد فخری (ترجمه از متن انگلیسی)؛ مونتنی، پیتر برک (ترجمه از متن انگلیسی)؛ سرود نیبلونگن (ترجمه)؛ رساله در اصلاح فاهمه، اسپینوزا (ترجمه)؛ اسپینوزا، راجر اسکروتن (ترجمه)؛ در کون و فساد، ارسطو (ترجمه)؛ در آسمان، ارسطو (ترجمه)؛ ژان غرغرو و ژان خنده‌رو، کنتس دوسگور (ترجمه)؛ مسئلۀ اختیار در تفکر اسلامی و پاسخ معتزله به آن، شیخ بوعمران (ترجمه)؛ خطابه، ارسطو (ترجمه)؛ گفتارهایی دربارۀ رسالت دانشمند، یوهان گوتلیب فیشته (ترجمه)؛ آثار علْوی، ارسطو (ترجمه)؛ دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در ۷ مجلد (مقدمه، ویرایش نهایی، سرپرستی)، فیزیک، ارسطو (ترجمه).
@theapll
فارسی را پاس بداریم (۹)
درمانگاه یا کلینیک؟
بگوییم ✅ درمانگاه
نگوییم ❌ کلینیک
@theapll
دوم مهرماه، زادروز منوچهر آتشی (۱۳۱۰-۱۳۸۴)
@theapll
اول مهرماه، زادروز حسین منزوی (۱۳۲۵-۱۳۸۳)
@theapll