‌‌‌
📺 معرفی مقالهٔ «نقد متنی قرآن» نوشتهٔ ماراین فان‌پوتن
👤 وحید صفا

ترجمهٔ فارسی این مقاله به عنوان پنجمین شماره از فروست «انعکاس ادبیات» منتشر شده و محمدرضا نعمتی معرفی کاملی برای آن نگاشته است. ویراست دوم این ترجمه با اصلاحات، جایگزین ویراست نخست شده است.

نسخه کامل این معرفی ویدیویی را در صفحه یوتوب 🔴انعکاس پلاس ببینید.

#انعکاس_پلاس
🔵@inekas

Читать полностью…

‌‌
📎 نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی یادداشت
«ابن‌تیمیه و حسین بن علی [ع]»
نبیل حسین

ششمین شماره از فروست «انعکاس ادبیات» به یادداشت نبیل حسین، استادیار مطالعات دینی در دانشگاه میامی، اختصاص یافته است. این یادداشت برگرفته از فصل پنجم کتاب نبیل حسین «مخالفت با امام: میراث نواصب در ادبیات اسلامی» است که در سال ۲۰۲۱ در انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شده و ترجمهٔ آن به همّت انعکاس انجام پذیرفته است. اصل این یادداشت در «وبلاگ انسانیات لایدن» منتشر شده است.

💬 چکیده مقاله:
نبیل حسین در این یادداشت به بررسی دیدگاه ابن‌تیمیه دربارۀ حسین بن علی و قیام او علیه یزید بن معاویه می‌پردازد. ابن‌تیمیه در کتاب «منهاج السنة النبویة» که ردیه‌ای علیه تشیع محسوب می‌شود، موضعی متعصبانه در برابر شیعیان اتخاذ کرده و برای مقابله با استدلال‌های شیعی، حتی از بی‌اعتبارسازی متون سنی مثبت دربارۀ علی نیز ابا نکرده است. از منظر ابن‌تیمیه، ریشۀ تشیع به شخصیت افسانه‌ای ابن‌سبأ بازمی‌گردد که به عنوان بدعت‌گذاری یهودی معرفی می‌شود. وی در راستای این رویکرد، از یزید بن معاویه دفاع می‌کند و او را از اتهامات مختلف مبرا می‌داند و مدعی است که شیعیان کوفه مسئول اصلی مرگ حسین هستند زیرا او را فریب داده و به قیام کشانده‌اند. او قیام حسین را تصمیمی نادرست می‌داند که منجر به افزایش شر و فساد در جهان شده است.
از نظر ابن‌تیمیه، حسین همچون پدرش علی، جنگ را بر صلح ترجیح داده و مسئول خونریزی‌های دوران خود محسوب می‌شود. او استدلال می‌کند که اگر حسین در خانه می‌ماند، می‌توانست از شرور ناشی از قیامش جلوگیری کند.
نبیل حسین در این یادداشت، نگرش ابن‌تیمیه به قیام حسین بن علی را تحلیل کرده و نشان می‌دهد که چگونه تعهد ایدئولوژیک ابن‌تیمیه به مخالفت با تشیع، او را به تبرئۀ امویان و نادیده‌گیری شرایط تاریخی پیچیدۀ دوران حسین بن علی سوق داده است. به اعتقاد نبیل حسین، رویکرد ابن‌تیمیه نمونه‌ای از سیاست‌زدگی در تاریخ‌نگاری اسلامی و تأثیر مناقشات فرقه‌ای بر تفسیر وقایع تاریخی است.


⭐️ اصل این یادداشت در این نشانی قابل دستیابی است. کتاب نبیل حسین نیز با نشانی زیر قابل دستیابی و ارجاع است:
Husayn, Nebil. Opposing the Imam: The Legacy of the Nawasib in Islamic Literature. Kiribati: Cambridge University Press, 2021.

🔗 اطلاعات کتابشناختی ترجمه:
حسین، نبیل (۱۴۰۴). ابن‌تیمیه و حسین بن علی، (محمدرضا معینی، مترجم.). ویراست نخست. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (/channel/inekas/581)

#انعکاس_ادبیات
🔵@inekas

Читать полностью…

‌
💎 ذبیح اسحاق بود یا اسماعیل؟ نگاهی تازه به داستانی کهن

🔹مرور و ترجمۀ کامل مقالهٔ روون فایرستون:

Firestone, Reuven. "Comparative Studies in Bible and Qur’ān: A Fresh Look at Genesis 22 in Light of Sura 37". In Judaism and Islam: Boundaries, Communication and Interaction, (Leiden, The Netherlands: Brill, 2000)

‌
⬇️ دریافت متن کامل مقاله و مطالعۀ نسخۀ پیش‌نویس ترجمۀ فارسی مقاله

🔊 شنیدن ارائهٔ صوتی مقاله (از دقیقه ۴۴)

داستان قربانی‌کردن فرزند توسط حضرت ابراهیم، یکی از روایات تکان‌دهنده و عمیق در ادیان ابراهیمی است؛ روایتی که ایمان ابراهیم را به بوته آزمایش می‌کشد و به الگویی برای تسلیم و فداکاری در برابر فرمان الهی تبدیل می‌شود. این قصه در هر دو سنت عهدین و قرآن با جزئیاتی مشابه روایت شده، اما در یک نقطه محوری، اختلافی اساسی به چشم می‌خورد که برای قرن‌ها محل بحث و تأمل بوده است: هویت فرزندی که قرار بود قربانی شود. آیا او اسحاق بود، آنگونه که در سفر پیدایش تورات آمده، یا اسماعیل، آنچنان که از ظاهر آیات قرآن برمی‌آید؟

این پرسش، نه تنها یک کنجکاوی تاریخی یا الهیاتی، بلکه دریچه‌ای به سوی فهم عمیق‌تر ارتباط میان این دو متن مقدس و نحوه‌ی خوانش متقابل آن‌هاست. در آکادمیای غرب، تا دو دهه قبل (پیش از آنکه رویکرد «مطالعهٔ قرآن در بافتار باستان متأخر» مرسوم شود)، رویکرد غالب این بوده که قرآن را در پرتو کتاب مقدس موجود بخوانند و هرگونه تفاوت را به تأثیرپذیری، یا تغییرات عمدی و سهوی نسبت دهند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های چنین تفاوت‌هایی، روایت ذبیح ابراهیم است که نه تنها عهدین، که همهٔ سنت‌های مسیحی و یهودی بازمانده از باستان متأخر هم یک‌صدا او را اسحاق می‌دانند.

🔵 روون فایرستون، یکی از برجسته‌ترین محققان در زمینه مطالعات تطبیقی قرآن و کتاب مقدس، در مقاله‌ای با عنوان "نگاهی نو به پیدایش ۲۲ در پرتو [روایت ذبیح در] سوره صافات" جسورانه تلاش می‌کند از روایت قرآنی به عنوان ابزاری برای روشنگری و فهم عمیق‌ترِ لایه‌های روایت عهدینی بهره برد. او با رویکردی انتقادی و ریزبینانه، به بازخوانی داستان ذبح فرزند ابراهیم در سفر پیدایش ۲۲ (تورات) و سورۀ صافات (آیات ۹۹-۱۱۳) می‌پردازد و به نکات جدیدی اشاره می‌کند که می‌تواند فهم ما را از این داستان کهن متحول سازد.

👤 روون فایرستون از برجسته‌ترین محققان آمریکایی در حوزهٔ مطالعات تطبیقی ادیان، به‌ویژه مطالعات تطبیقی قرآن و عهدین است. وی در حال حاضر استاد Hebrew Union College در لس‌آنجلس و استاد وابسته دانشگاه کالیفرنیای جنوبی محسوب می‌شود. او اولین رئیس انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی (IQSA) و معاون رئیس انجمن مطالعات یهودی (AJS) بوده است و نقش مهمی در توسعهٔ مطالعات قرآنی در جهان داشته است. وی همچنین به عنوان پیشگام مطالعه تطبیقی داستان ابراهیم در اسلام و یهودیت شناخته می‌شود و با نگارش کتاب «سفرها در سرزمین‌های مقدس: تحول داستان‌های ابراهیم و اسماعیل در تفسیر» (۱۹۹۰) و چند مقاله مرتبط، نقشی بنیادین در این حوزه ایفا کرده است. این اثر، با بیش از ۲۲۰ ارجاع، مهم‌ترین مرجع آکادمیک دربارهٔ ابراهیم در اسلام محسوب می‌شود. این مقاله مورد بحث نیز از جمله آثار مهم او محسوب می‌شود که در سال ۲۰۰۰ در مجموعهٔ مقالات «یهودیت و اسلام: مرزها، ارتباطات و تعاملات»‌ (بریل)‌ منتشر شد و با فاصلهٔ کمی مورد تحسین جان ریوز، محقق پیشروی مطالعات عهدینی قرار گرفت. او از این مقاله به عنوان یکی از نمونه‌های موفق مطالعات تطبیقی قرآن و عهدین و مقاله‌ای «حقیقتا شالوده‌شکن» نام برد.

‌
⭐️ سرنخ اصلی فایرستون

فایرستون کار خود را با تمرکز بر روایت سفر پیدایش ۲۲ آغاز می‌کند. در این روایت، خداوند به ابراهیم دستور می‌دهد: "فرزندت را بردار، تنها فرزندت را، اسحاق که او را دوست داری، و او را به سرزمین موریا ببر و در آنجا او را به عنوان قربانی سوختنی بر یکی از کوه‌هایی که به تو خواهم گفت، تقدیم کن." (پیدایش ۲۲: ۲).

نکته‌ای که فایرستون بر آن انگشت می‌گذارد، عبارت "تنها فرزندت، اسحاق" است. از دیدگاه او، این عبارت در متن پیدایش ۲۲ با یک ابهام تاریخی روبروست. زیرا زمانی که داستان ذبح رخ می‌دهد، ابراهیم پیش از اسحاق، فرزندی به نام اسماعیل از هاجر (کنیز ساره) داشت. بنابراین، اسحاق در آن زمان "تنها فرزند" ابراهیم نبوده است. این مسئله از دیرباز مفسران یهودی را نیز به چالش کشیده و برخی از آن‌ها تلاش کرده‌اند تا آن را توجیه کنند (مثلاً با این تفسیر که منظور از این عبارت "تنها پسر مادر خودش" یا "تنها پسر ساره" بوده یا با این استدلال که اسماعیل در آن زمان از خانواده طرد شده بود و اسحاق "تنها فرزند" مشروع باقی مانده بود). اما فایرستون با نگاهی دقیق‌تر و با استفاده از روش‌های تحلیل متن، به فرضیه‌ای رادیکال‌تر می‌رسد.

#انعکاس_مقاله
[ادامه در اینجا]
@inekas

Читать полностью…

‌
💎 معرفی کتاب: «نورشناسی در هند اسلامی در سدهٔ هفدهم: ابن‌صالح و آینه‌های سوزان سهموی» اثر رشدی راشد


Roshdi Rashed (2025), L’optique dans l’Inde islamique au XVIIe siècle: Ibn Ṣāliḥ, Sur les miroirs ardents paraboliques, Walter de Gruyter GmbH & Co KG.

⬇️دریافت صفحات نخست کتاب

🔺 معرفی کتاب به قلم: امیرمحمد گمینی
پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران

روایت مشهور «افول علم در نیمه دوم تمدن اسلامی» یکی از کلیشه‌های رایج در افواه و گاه درونی‌شده در تاریخ‌نگاری اسلامی است که نیازمند بازنگری جدی است. این روایت که ریشه در آثار مستشرقان اوایل قرن بیستم دارد معمولاً ادعا می‌کند که پس از قرن ششم یا هفتم هجری (دوازده یا سیزده میلادی)، فعالیت‌های علمی در جهان اسلام به رکود یا زوال رفت. اما پژوهش‌های نیمهٔ دوم قرن ببستم این تصویر ساده‌انگارانه را به چالش کشیده است. رشدی راشد از جمله پژوهشگران فعال در این زمینه است.

رشدی راشد بازنشستۀ دانشگاه پاریس و از پژوهشگران به‌نام در حوزۀ تاریخ ریاضیات در دورۀ اسلامی است. او تاکنون آثار متعددی در قالب مقالات پژوهشی، تصحیح و ترجمه از عربی به فرانسه دربارۀ تاریخ ریاضی، نجوم و فیزیک، منتشر کرده است. بیشتر آثار او دربارۀ علم در نیمۀ اول دوران اسلامی و عالمانی مانند خوارزمی، ابن‌هیثم، ابن‌سهل، ثابت بن قره و دیگر ریاضیدانان نیمۀ اول دوران اسلامی بوده است؛ اما به تازگی متوجه آثار ریاضیدانان اواخر دوران اسلامی نیز شده و به آثار ایشان نیز می‌پردازد.

اگرچه تاکنون مطالعات پژوهشی مختلفی دربارۀ دانشمندان نیمۀ دوم دوران اسلامی مانند نصیرالدین طوسی، قطب‌الدین شیرازی غیاث‌الدین کاشانی، شمس‌الدین خفری و دیگران صورت گرفته است اما همچنان روایت رایجِ «افول علم» در نیمۀ دوم دوران اسلامی بر سر زبان‌ها است؛ روایتی که هم از نظر شواهد تاریخی و هم از منظر عواملی که برای آن برمی‌شمارند، نادرست و ساده‌انگارانه است. واقعیت این است که پژوهشگران تاریخ علوم، دهه‌ها است به اهمیت آثار علمی دانشمندان قرون هفتم تا سیزدهم هجری پی برده و مشغول تحقیق و شناسایی و معرفی آرا و آثار ایشان هستند. تمدن اسلامی از حدود قرن نهم و دهم هجری، به سه حوزۀ سلطنت بزرگ تقسیم شد: عثمانی، صفوی و گورکانی. از ریاضیدانان مهم دوران صفوی می‌توان به محمدباقر یزدی و از دوران عثمانی، میریم چلبی و از دوران گورکانیِ هند به عبدالرحیم بن ‌صالح اشاره کرد.

راشد در کتاب اخیر خود با عنوان علم مناظر در هند اسلامی قرن هفدهم [میلادی]، به تصحیح، شرح و ترجمۀ رساله‌ای دربارۀ آینه‌های سوزان سهموی از همین ابن صالح پرداخته است. عبدالرحیم بن صالح از ریاضیدانان دوران گورکانی است و بعضی آثار خود را به شاه جهان (1592-1666م) تقدیم کرده است. آینه‌های سوزان مبحثی در اپتیک قدیم (نورشناسی) بود که به چگونگی طراحی آینه‌ها (یا عدسی‌هایی) می‌پرداخت که می‌توانستند نور خورشید را در نقطه‌ای متمرکز کنند. علاوه بر این، این کتاب دو رسالۀ دیگر در این زمینه را نیز در خود دارد. یکی رساله‌ای از ریاضیدان ایرانی، احمد بن جعفر غُندجانی (زنده در اواخر قرن پنجم هجری) و دیگری مقاله‌ای از رساله‌ای به نام الأسرار النصیریة في علل الأعمال الهندسیة است که نویسنده‌اش معلوم نیست و در نسخه‌ای از کتابخانۀ خدابخش در پتنۀ هندوستان نگهداری می‌شود. هر دوی این رساله‌های کوتاه در شرح بر کتاب في مایحتاج إلیه الصانع من اعمال الهندسة نوشتۀ ابوالوفا بوزجانی به نگارش درآمده‌اند.

#انعکاس_کتاب

🔵@inekas

Читать полностью…

🎞برشی از نشست مجازی «الهیات تاریخ، عینیت و بی‌طرفی»


🟣 گفت‌و‌گوی فاطمه بختیاری با محمد‌هادی گرامی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) و مجید منتظرمهدی (مؤسسه مطالعات اسماعیلی) در نشست دوم از درآمدی بر مدرسه بهاری انعکاس


⭐️چکیدۀ ارائه

▶️ مشاهدۀ نسخۀ کامل ارائه در آپارات انعکاس

🟣 این ارائه به مناسبت «مدرسه بهاری انعکاس | ۱۴۰۴» برگزار شده است.

#گفتار_انعکاس

@inekas

Читать полностью…

‌
💠 نشست «آشنایی با جایزۀ سالانۀ انعکاس» (آنلاین)

به مناسبت فراخوان سومین جایزهٔ انعکاس برای نگارش مقاله در مطالعات اسلامی

چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، از ۱۹:۰۰ تا ۲۱:۰۰ به وقت تهران.


🍔 برنامه نشست

(۱۹:۰۰ تا ۱۹:۲۰)
🔵 محسن فیض‌بخش:
⭐️ «پروپوزال‌های جایزۀ انعکاس چگونه و بر چه اساس داوری می‌شوند؟» به همراه گزارش جایزۀ اول و دوم


(۱۹:۲۰ تا ۲۰:۴۰)
⭐️ ارائه‌ها و اشتراک تجربیات برگزیدگان
در این بخش، هر یک از برگزیدگان سال‌های قبل، موضوع پژوهشی خود را به طور مختصر ارائه می‌کنند و به ما می‌گویند که چه طور به ایدهٔ پژوهشی خودشان رسیدند؟ چرا و چگونه در فراخوان جایزهٔ انعکاس شرکت کردند؟ چه طور پروپزوالشان را آماده کردند؟ در این مسیر چه چالش‌هایی داشتند و چگونه آن‌ها را برطرف کردند؟ و جایزهٔ انعکاس چه کمکی به آن‌ها کرده است؟ ...

برگزیدۀ سال نخست:

(۱۹:۲۰ تا ۱۹:۴۰)
🔵محسن حدادی
ردیابی طهارت: وضو و هویت فرقه‌ای در تاریخ فقه اسلامی

برگزیدگان سال دوم:

(۱۹:۴۰ تا ۲۰:۰۰)
🔵محمدرضا نعمتی
بررسی قرائت‌های پیشارسمی قرآن: کاوشی در رابطهٔ میان قرائت أبی‌ّ بن‌کعب و قرائت‌های هفت‌گانهٔ قرآن


(۲۰:۰۰ تا ۲۰:۲۰)
🔵محسن نداف و مصطفی نوذری
شرق‌شناسی در روایت زنان مسلمان مهاجر: بازنمایی زن و جامعهٔ مسلمان در خودزندگینامه‌های زنان مسلمان مهاجر از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴
 

(۲۰:۲۰ تا ۲۰:۴۰)
🔵 حامد دهقانی فیروزآبادی
پیوستگی و حقوق اسلامی؛ مبنای امامیه در امضای احکام پیشااسلامی


(۲۰:۴۰ تا ۲۱:۰۰)
⭐️پاسخ به پرسش‌های شرکت‌کنندگان



🔹شرکت در این نشست آزاد و رایگان است، برای شرکت در آن از اینجا اقدام کنید:
https://northwestern.zoom.us/j/93562423475
(برای دسترسی باید با IP بیرون ایران وصل شوید)


🟣 برای شرکت در فراخوان امسال و ارسال پروپوزال تنها تا پایان اردیبهشت فرصت دارید.

🔵 دو خبر تازه دربارۀ جایزۀ انعکاس ۱۴۰۴

#جایزه_انعکاس
#رویداد_انعکاس
@inekas

Читать полностью…

🔵 دو خبر تازه دربارۀ جایزۀ انعکاس ۱۴۰۴

با حمایت سخاوتمندانۀ چند تن از مخاطبان گرامی انعکاس، امسال ظرفیت تازه‌ای به جایزه افزوده شده است.

در دو سال گذشته، در فرآیند بررسی پروپوزال‌های رسیده برای جایزه انعکاس، متوجه شدیم که تعداد افراد شایسته دریافت جایزه، بسیار بیشتر از ظرفیت موجود بوده و این موضوع از حسرت‌های همیشگی انعکاس به شمار می‌آمد. امسال نیز به دلیل وجود محدودیت‌هایی قرار بر این بود تا یک نفر برنده سومین جایزه انعکاس باشد اما خبر خوب آن که با حمایت داوطلبانه و بی‌چشم‌داشت چند تن از مخاطبان انعکاس، سومین جایزۀ انعکاس در سال ۱۴۰۴ به دو شرکت‌کننده برگزیده اهدا خواهد شد.

🔺 شایسته ذکر است برای شرکت در فراخوان امسال و ارسال پروپوزال تنها تا پایان اردیبهشت فرصت دارید.

بر اساس پرسش‌های بسیاری که درباره چیستی جایزه و تعهدات برنده، شرایط مولف و یا مولفان و همچنین چگونگی احتمال برنده شدن و روند داوری از سمت شما دریافت کردیم، بر این آمدیم تا از برگزیدگان پیشین جایزه انعکاس دعوت به عمل آوریم تا در قالب اشتراک تجربه آنان به سوالات شما نیز پاسخ دهیم.

🔹این نشست در روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت ماه، ساعت ۱۹ تا ۲۱ (به وقت تهران) به صورت آنلاین و آزاد در بستر زوم برگزار خواهد شد.

🔴 اگر علاقه‌مند به ارسال پروپوزال برای جایزه هستید و می‌خواهید جزئیات بیشتری را بدانید، می‌توانید در این نشست شرکت کنید. برای ثبت‌نام (رایگان) در این نشست، از اینجا اقدام کنید:

https://northwestern.zoom.us/meeting/register/jxrl7mZTTICQB9fH5tovGA
(برای دسترسی باید با IP بیرون ایران وصل شوید)

🔺 اگر شما هم علاقه‌مندید حامی جایزه و دیگر اقدامات انعکاس باشید، با ما در ارتباط باشید.

#جایزه_انعکاس

@inekas

Читать полностью…

‌
🔵 در جست‌وجوی راه حل سوم: «عینیت و بی‌طرفی در مطالعات اسلامی»

🔵معرفی نخستین مدرسهٔ بهاری انعکاس (حضوری و آنلاین) | اردیبهشت ۱۴۰۴

مسألۀ شگفت و پرتکراری که امروزه در تحقیقات جدید مطالعات اسلامی بسیار به چشم می‌خورد-از جمله در برخی تحقیقاتی که در همین کانال انعکاس بازتاب داده شده- این است که چرا محققان دربارۀ یک موضوع مشخص با داده‌های کمابیش یکسان، به نتایج کاملا متفاوت و بعضا متضادی می‌رسند. آیا این اتفاق طبیعی است؟ اگر بله، کدام نتیجه به امر واقع نزدیک‌تر است؟ اگر نه، مشکل کجاست؟ آیا مشکل از تعصب یکی از طرفین است؟ اصلا آیا می‌توان بی‌طرف بود و بی‌طرفانه به واقعیت‌های تاریخی نزدیک شد؟ اگر بله، چه طور؟

دغدغۀ اصلی هر محقق تاریخ اسلام این است که در تاریخ اسلام واقعا چه اتفاقی افتاده است. تمام روش‌های تاریخی-انتقادی به این امید بسط داده شده‌اند تا افراد با رویکردهای مختلف بتوانند بر روی استنتاج‌های خود، با هم تفاهم کنند. به همین خاطر در رویکردهای مرسوم تاریخی-انتقادی، اصرار بر آن است که هیچ پیش‌فرض الهیاتی مفروض گرفته نشود، منابع معاصرِ یک رویداد به منابع متاخرتر ترجیح داده شود، منابع غیراسلامی به مثابۀ «منابعی بی‌طرف» و تحقیقاتِ با برچسب «تاریخی-انتقادی»، به مثابهٔ «تحقیقاتی بی‌طرف» انگاشته شود.

اما تحقیقات انتقادی سال‌های اخیر، از این واقعیت تکان‌دهنده پرده برداشت که بسیاری از منابع معاصر و بیرونی (غیر اسلامی)، مملو از سوگیری‌ها و برداشت‌های ذهنی، ناقص و مغرضانه هستند و نمی‌توان اصلی جهان‌شمول مبنی بر ترجیح منابع بیرونی و معاصر را مفروض گرفت.

همچنین مطالعات انتقادی دهۀ ۶۰ میلادی و به تبع آن، تأملات ادوارد سعید دربارۀ مطالعات «استشراقی» نیز، این دغدغه را بیش از پیش پررنگ کرد که مختصات خود پژوهشگر و جایگاه او، چه طور در نتایج تحقیقاتش موثر است. با این وصف، آیا می‌توان به تحقیقات غربی به مثابۀ «تحقیقات بی‌طرفانه» امید بست؟ از آن طرف، آیا کنار گذاشتن تمام تحقیقات جدید و رجوع به سنت اسلامی به مثابۀ «تنها برداشت اصیل»، ممکن و مطلوب است و بازگشت به عقب نیست؟
آیا باید به دنبال راه سومی بود؟

علاوه بر این، گذر زمان نشان داد ادعای «کنارنهادن پیش‌فرض‌های الهیاتی»، معمولا راهگشا نبوده و حتی بعضا رهزن بوده است. چرا که تأملات تحلیلی دقیق نشان داده که از طرفی روش‌های تاریخی-انتقادی نیز عاری از پیش‌فرض نبوده و از طرف دیگر، صرف پیش‌فرض داشتن نیز مانع نزدیک شدن به واقعیت نیست. اما همچنان مهم است بدانیم در یک مطالعۀ تاریخی-انتقادی: چگونه می‌بایست برای تغییر پیش‌فرض‌ها گشوده بود؟ چه نوع پیش‌فرض‌هایی را کجا باید کنار گذاشت و کجا نباید نگران بود؟ منابع معاصر و بیرونی، کجا ارزش بیشتری دارند و کجا بی‌ارزش هستند؟

🔴 انعکاس، با مشارکت گروه فلسفه علم دانشگاه شریف، مدرسۀ بهاری پیشِ رو را طراحی کرده تا این مناقشات را روایت کند و مسیر حرکت به سوی راه‌حل(های) سوم را نشان دهد و جعبه‌ابزاری مفهومی برای کاربست این ملاحظات در مطالعات اسلامی به دست دهد.

تجربهٔ پیشین ما در انعکاس و نیز پژوهش‌های اخیر نیز این را نشان می‌دهند که صرف آشنایی با روش‌شناسی‌های مختلف، بدون داشتن نقشه‌ای کلی از مبانی مفهومی آن‌ها چندان موثر نیست. ارائه‌ها و کارگاه‌های مدرسۀ بهاری انعکاس به این منظور طراحی شدند تا این نقشه را به دست پژوهشگران و خوانندگان مطالعات اسلامی بدهد و آن‌ها را از نزدیک با این چالش‌ها و مدل‌های جدید آشنا سازد.

🔵 در مدرسۀ بهاری امسال، ۲۰ ساعت ارائۀ آموزشی به همراه دو فعالیت کارگاهی برنامه‌ریزی شده است:

🔵در بخش آموزشی، ۱۰ استاد و پژوهشگر برجسته داخلی و بین‌المللی در سه محور موضوعی به ارائه می‌پردازند که فهرست عناوین این ارائه‌ها در پوستر بالا آمده است.

🔵در بخش کارگاهی، مخاطبین در گروه‌هایی تقسیم‌بندی می‌شوند که تمرکز آن مصداق یا اثری شاخص مربوط به یکی از محورهای دوره است. محتوا‌ها همراه با اطلاعات کتاب‌شناختی مربوط به هر پنل از پیش به صورت دفترچه و کتابِ ترجمه شده، در اختیار مخاطبین قرار می‌گیرد. شرکت‌کنندگان با انتخاب محور مورد علاقه‌شان، با تمرکز بر یک اثر شاخص در آن حوزه، در یک فعالیت مناظره‌ای یا هم‌تایانشان از گروه‌های دیگر شرکت خواهند کرد.

🎓 برای کسب اطلاعات بیشتر به کتابچه راهنمای مدرسه رجوع کنید.

🗓 چهارشنبه و پنج‌شنبه و جمعه ، ۳، ۴ و ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ | از ساعت ۸ تا ۱۸ به وقت تهران در دانشگاه صنعتی شریف

🎓 تخفیف ویژۀ دانشجویی
📄 اعطای گواهی
🌐 برگزاری جلسات مجازی در Zoom
👥 شبکه‌سازی و تعامل علمی
📍 امکان نگه‌داری از کودکان

⏲ مهلت ثبت‌نام (شرکت مجازی): تا پایان سه‌شنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۴


🌐 برای ثبت‌نام به وب‌سایت مدرسه مراجعه کنید یا به @Inekas_admin پیام بدهید.

#رویداد_انعکاس
🔵@Inekas

Читать полностью…

‌
🔺 پیش از این گزارش کوتاهی درباره ماهیت دوره‌های مدار خواندید و نظرات شرکت‌کنندگان دومین مدرسهٔ مدار را دیدید.

🔴مدار در سومین دورهٔ خود، به سراغ آموزش ابزارهای برخط مطالعات قرآن رفت و کارگاهی را در ۴ روز با عنوان «جعبه‌ابزار برخط پژوهش در بافتار، متن و بینامتن قرآن» برگزار کرد. شرکت‌کنندگان در این دوره علاوه بر آشنایی با مبانی علمی مطالعه تاریخ قرآن، رسم، نسخ و قرائات قرآن و بینامتن‌های قرآن و متون بایبلی، به صورت کارگاهی با ابزارهای برخط جدیدی که این دسته از مطالعات را تسهیل می‌کند آشنا شدند.

در ویدئوی بالا، شرکت‌کنندگان سومین مدرسهٔ مدار، از تجربهٔ متفاوت مدارس حضوری انعکاس می‌گویند و اینکه چرا و چگونه این مدرسه به آن‌ها کمک کرده است.

مدرسه بهاری انعکاس | ۱۴۰۴، اولین مدرسه بهاری ماست و به صورت هیبرید (حضوری یا مجازی) برگزار می‌شود. برای آشنایی بیشتر با مزایای دورۀ حضوریِ پیش رو، به وبسایت مدرسۀ بهاری ۱۴۰۴ مراجعه کنید.

منتظر دیدار شما در این مدرسه هستیم!

#رویداد_انعکاس
🔵 @Inekas

Читать полностью…

‌
🔺 این روزها با انتشار فراخوان مدرسۀ بهاری انعکاس، که هیبرید (حضوری و آنلاین) است، پرسش‌های متعددی دربارۀ چگونگی برگزاری دوره‌های حضوری به ما رسید که در این پست به آن‌ها می‌پردازیم.

🔵چهار سال پیش در گیرودار همه‌گیری کرونا، انعکاس با نخستین مدرسۀ تابستانی خود به صورت آنلاین و مجازی شروع به کار کرد.

ارتباطش با مخاطبان از دریچۀ صفحۀ نمایش لپ‌تاپ، و شناختش از شرکت‌کنندگان، محدود به صفحه‌های پروفایلی بود که عموماً دوربین خاموش در مدرسه‌ها حاضر می‌شدند.

پس از برگزاری دومین مدرسه و در حین برنامه‌ریزی برای مدرسۀ سوم، نیازی دوسویه شکل گرفت؛ در یک سمت، مخاطبان درخواست داشتند دوره‌هایی مقدماتی و مهارت‌پرور برای شرکت در مدارس تابستانی برگزار شود، از سوی دیگر انعکاس به حضور مخاطبان خود نیاز داشت تا در دنیایی واقعی، تعامل و معاشرت پژوهشگران حوزۀ مطالعات اسلامی را رقم بزند.

🔴نتیجۀ این نیاز، طراحی دوره‌های مدار بود.
مدار مخففی از واژ‌ه‌های مهارت، دانش، ابزار و روش است که در سال اول خود بر مهارت‌های کلی‌تر تاکید داشت و با دعوت از شرکت‌کنندگان در یک روز دورهمی، طعم شیرین معاشرت حضوری را چشید.
مدار در دومین سال خود با جریان علوم انسانی دیجیتال هم‌مسیر شد و کارگاهی را در ۹ روز با عنوان «بوت‌کمپ متن‌پژوهی دیجیتال» برگزار کرد. چیزی که آن را نسبت به تجربه‌های قبلی متفاوت می‌کرد برگزاری کامل دوره به صورت حضوری بود.
این تجربۀ جذاب هم در ذهن شرکت‌کنندگان و هم در یاد تیم انعکاس باقی ماند و بهانه‌ای شد تا سومین دورۀ مدار را در ماه گذشته به سرانجام برساند.

با مشاهده ویدئوی بالا، لذت این تجربه خوب از دومین دورۀ مدار و تجربیات شرکت‌کنندگان آن را با ما شریک شوید تا در پست بعدی صحنه‌هایی از سومین دورۀ مدار را با شما به اشتراک بگذاریم.

برای آشنایی بیشتر با مزایای دورۀ حضوریِ پیش رو، به سایت مدرسۀ بهاری ۱۴۰۴ مراجعه کنید.

#رویداد_انعکاس

🔵 @Inekas

Читать полностью…

‌
🔻دو فصل، دو مدرسه🔻
🔵 برنامه انعکاس برای سال ۱۴۰۴

ما همیشه تلاش کرده‌ایم مسیر انعکاس را بر اساس بینش‌هایی که از بازخوردهای شما دریافت می‌کنیم، بهبود بدهیم. حالا، با تجربیاتی که در چهار مدرسه تابستانی گذشته آموخته‌ایم و بر اساس بازخوردهای شرکت‌کنندگان این مدارس، تصمیم گرفتیم تغییراتی در برنامه سال ۱۴۰۴ داشته باشیم.

توضیحات محسن فیض‌بخش را درباره این تغییرات، چرایی تفکیک مدرسه تابستانی انعکاس به دو رویداد مستقل در بهار و تابستان، و رویکرد هر رویداد، در ویدئوی پیوست بشنوید.

👥 اخبار تکمیلی را از سایت، تلگرام و اینستاگرام انعکاس دنبال کنید!

🔺به امید دیدارتان در هر دو مدرسه بهاری و تابستانی انعکاس!

🔵@inekas

Читать полностью…

‌
💎 وصیت‌نامهٔ مالی علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) و سرنوشت املاک او

🔹مرور و ترجمۀ کامل جدیدترین مقالۀ شان آنتونی

از علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) دو وصیت معروف به جا مانده است: یکی وصیتی اخلاقی با مخاطب عام که در آن به امور مهم سفارش می‌کند: «الله الله فی الایتام...» و دیگری وصیت مالی مفصلی است که به «کتاب صدقات علی» (سند مکتوب موقوفات علی) معروف است. این متن سندی است که گفته می‌شود علی (ع) برای فرزندانش در سال ۳۹ ه.ق تنظیم کرد تا قصد خود را برای تبدیل زمین‌هایش به موقوفۀ خیر اعلام کند. این سند زمین‌های علی (ع) را معین می‌کند و مشخص می‌سازد که چگونه ثروت او باید میان فرزندانش تقسیم و مدیریت شود.

🔵 شان آنتونی (استاد دانشگاه ایالتی اوهایو)، در جدیدترین مقالهٔ خود، به تحلیل تاریخی مفاد این وصیت، سازگاری آن با سنت‌های کشت اراضی زراعی در صدر اسلام، تحریرها و طرق انتقال وصیت در میان خاندان علی (ع) و نیز اختلافات میان علویان بر سر صدقات علی (ع) می‌پردازد.

⬇️دریافت مقاله
🔵مطالعۀ ترجمۀ کامل

از این وصیت‌نامه، حداقل ۵ تحریر کهن باقی مانده و آنتونی بیان می‌دارد که همۀ آنها برگرفته از سندی اصیل و قدیمی است که نسخه‌های آن مطمئناً در اختیار علویان نخستین قرار داشته است.

🗂 کامل‌ترین نسخۀ این وصیت‌نامه را ابن‌شَبّه در اخبار المدینة و سپس کلینی در الکافی حفظ کرده‌اند و آنتونی با تصحیح تحریر ‌ابن‌شبه بر اساس نسخه‌بدل‌های نقل کافی، متن کامل وصیت‌نامه را ترجمه و تحلیل کرده است. فقراتی از این ترجمه از این قرار است:

§ این رونوشت کلمه به کلمه از سندی است که شامل موقوفۀ علی بن ابی طالب، رضی الله عنه، می‌باشد. من آن را با حروف باستانی‌اش و به سبک نگارش آن رونویسی کردم.
...
§ بسم الله الرحمن الرحیم. این چیزی است که بندۀ خدا علی، امیرالمؤمنین، دربارهٔ اموالش فرمان می‌دهد و مقرر می‌کند، در جستجوی خشنودی خدا تا خداوند مرا به واسطهٔ آن به بهشت وارد کند و از آتش دوزخ در امان دارد، در روزی که برخی چهره‌ها سفید و برخی چهره‌ها سیاه خواهند بود.

§ هر آنچه منبع آب متعلق به من در یَنبُع است و به عنوان مال من شناخته می‌شود و در محدودهٔ آن قرار دارد، موقوفه است،
....
§ این موقوفۀ علی متعلق به نسل فاطمه است همانطور که متعلق به نسل علی است. من آنچه را که به دو پسر فاطمه سپردم، صرفاً برای جلب خشنودی خدا و ادای احترام به دختر محمد [صح: به محمد] سپردم تا هر دوی آن‌ها را بزرگ داشته، احترام، و تکریم کنم.
....
§ و بردگان من که در طوماری که حمزه برای من نوشت، نام برده شده‌اند، آزاد می‌شوند.
....
§ این چیزی است که علی امیرمؤمنان دربارۀ اموالش در صبح روزی که به [منطقۀ] مسکن رسید، مقرر کرد، در طلب خشنودی خدا و سرای آخرت - و خداست که در همۀ امور از او یاری خواسته می‌شود.
...
§ ابوشمر بن ابرهه، صعصعة بن صوحان، یزید بن قیس، و هیاج بن ابی هیاج شهادت می‌دهند، و بندهٔ خدا علی امیرالمؤمنین با دست خود در ۱۱ جمادی الاول سال ۳۹ این را نوشت.

‌
🔵گفتنی است منبع نقل ابن‌شبه، نسخه‌ای از این وصیت است که در دست حسن بن زید (م. ۱۶۸)، پسر زید بن حسن بن علی‌بن‌ابی‌طالب، یکی از متولیان این موقوفات، بوده است. خوشبختانه در سال ۱۹۹۵ دو کتیبۀ عربی طولانی از زید در وادی‌حزره بین مدینه و ینبع (یکی از محل‌های اصلی موقوفات) کشف و منتشر شد (تصاویر بالا | توضیحات بیشتر در اینجا و اینجا) که به تعبیر آنتونی، به عنوان «شهادتی پاک‌نشدنی بر فعالیت‌های زید در آن منطقه» باقی مانده‌اند.

🔵آنتونی در ادامه روایتی را نقل می‌کند که چگونه علی (ع) پس از دریافت سود از زمین‌هایش در ینبع به خرید مقادیر زیادی مواد غذایی پرداخت. «اگرچه خود علی با رژیم غذایی ناچیزی از پورۀ ثرید زندگی می‌کرد، گوشتی را که خریداری می‌کرد آزادانه به مسلمانان کوفه می‌داد تا از آن بهره ببرند.»

🔵آنتونی بر دو ویژگی متمایز این وصیت تاکید می‌کند:
«این وصیت از جهت مفاد متعددی که در آن برای آزادسازی بردگان گنجانده شده، متمایز و برجسته است. به نظر می‌رسد علی سنتی را برای آزادسازی گسترده بردگان در وصیت‌نامه‌ها بنیان نهاد که بسیاری از نوادگانش نیز از آن پیروی کردند و به همین ترتیب تعداد زیادی از بردگان خود را آزاد کردند.» این ویژگی با مفادی از وصیت دیگر علی (ع) مبنی بر لزوم مراعات «ما ملکت ایمانکم» سازگار است.

ویژگی متمایز دیگر، وضعیت برابری است که علی (ع) بین فرزندان خود از ازدواجش با زنان آزاد و برده‌اش قائل شده است. در قوانین روم باستان و یهود فرزندان حاصل از ازدواج با زن غیر آزاد، وضعیت بردگی مادر را به ارث می‌بردند و نمی‌توانستند به عنوان وارث از پدرانشان ارث ببرند. اما در این وصیت، همۀ فرزندان، وارثانی آزاد و هم‌تا برای میراث او محسوب می‌شوند.

🔵ترجمۀ کامل انعکاس از این مقاله را در اینجا بخوانید و با کامنت خود، به بهبود آن کمک کنید.

#انعکاس_مقاله
🔵 @inekas

Читать полностью…

‌
🔴 سومین دورۀ جایزۀ سالانۀ انعکاس
اعطای کمک‌هزینۀ نگارش مقاله در مطالعات اسلامی

🔸 ویژۀ دانشجویان و دانش‌آموختگان کارشناسی‌ارشد و دانشجویان دکترا.

🔺این جایزه با حمایت شماری از سخنرانان «مدارس تابستانی انعکاس» شکل گرفته و دو هدف را دنبال می‌کند:
۱. تشویق و حمایت از پژوهشگران جوان؛
۲. رشد مشارکت ایرانیان در عرصۀ بین‌المللیِ مطالعات اسلامی.
جایزه از یک نفر برای نگارش و انتشار مقاله‌ای به زبان انگلیسی در زمینۀ مطالعات اسلامی حمایت مادی و معنوی خواهد کرد:

◀️ کمک‌هزینۀ ماهانه به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال به‌مدت شش ماه
◀️ جایزۀ انتشار مقاله به مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال
◀️ دریافت مشاورۀ علمی از یک متخصص برای نگارش مقاله
◀️ دریافت بازخورد از چند متخصص پس از اتمام نگارش مقاله
◀️ ویراستاری حرفه‌ای متن مقاله

👥 برگزیدگان مرحلۀ اول جایزه این فرصت را خواهند داشت که پروپوزال خود را در یک سمینار یک روزه در حضور هیئت داوری و دیگر برگزیدگان، ارائه دهند و نظرات ایشان را درباره پروپوزال خود دریافت کنند. هیئت داوری در این فرآیند، برندۀ جایزه را معین خواهد کرد.

👥 برندگان و برگزیدگان دوره‌های پیشین جایزه (دورۀ اول | دورۀ دوم).

🗓 مهلت ارسال پروپوزال: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴

🔴 برای اطلاعات بیشتر درباره این جایزه و ارسال پروپوزال به پیوند زیر مراجعه فرمایید:
🌐 inekas.org/award1404

🟣 مشاهده ویدئوی کارگاه آشنایی با روش پروپوزال‌نویسی از محمد حقانی

#جایزه_انعکاس
@inekas

Читать полностью…

‌
💎 انتشار کتاب جدید خوان کول: «بازاندیشی قرآن در باستان متأخر»

🔵اطلاعات کتاب‌شناختی

Juan Cole, (2025), Rethinking the Qur’ān in Late Antiquity, De Gruyter


⬇️ دریافت ۴۵ صفحهٔ نخست کتاب (شامل فهرست و درآمد)


✍️ معرفی کتاب

کتاب بالا یکی از تازه‌های نشر در حوزه مطالعات تاریخی قرآن است که به عنوان پنجمین جلد از «سری مطالعات قرآن (IQSA)» منتشر شده است. نویسندهٔ کتاب می‌کوشد تا با نگاهی عمیق در بافتار تاریخی و فرهنگی باستان متأخر نگاهی نو به قرآن داشته باشد. او با تمرکز بر محیط تاریخی و فرهنگی خاورمیانه در قرن‌های ششم و هفتم میلادی، به تحلیل تأثیرات متقابل قرآن و دیگر ادیان و جریانهای فکری آن زمان می‌پردازد.

خوان کول در این کتاب تلاش کرده است تا با نگاهی نو، ارتباط قرآن را با تحولات فکری، مذهبی و فرهنگی دوران باستان متاخر بررسی کند. او به این سوال پاسخ می‌دهد که چگونه قرآن بازتاب‌دهنده و پاسخ‌گوی جریان‌های فرهنگی، دینی، سیاسی و منطقه‌ای در عربستان غربی و نواحی همجوار آن در دوران جنگ بزرگ (۶۳۰-۶۰۳ میلادی) بین امپراتوری‌های روم و ساسانی است.

کتاب حاضر ساختار متن قرآن را از منظر بلاغی، مورد توجه قرار داده و کاربرد تکنیک «خطاب روایی» در قرآن را تحلیل کرده است. نویسنده از طریق شش مطالعه موردی به قرآن می‌پردازد. دو مورد نخست به دوران ۲۰۰-۸۰۰ میلادی اختصاص دارد، دوره‌ای که تاریخ‌پژوه پیتر براون آن را «باستان متأخر» نامیده است. دو مطالعه بعدی داستان‌ها و مضامین قرآنی را در بستر عصر هراکلیوس و خسرو دوم بررسی می‌کند. دو مورد پایانی به چگونگی شکل‌گیری قرآن از لحاظ سبک‌شناختی، پرداخته و این فرایندها را در چارچوب دوره باستان متأخر قرار می‌دهد.

🗺 تمامی مباحث کتاب با دغدغه‌ای مشترک پیوند خورده‌اند: درک بهتر از اینکه چرا قرآن انتخاب‌های روایی خاصی انجام می‌دهد، چگونه روایت‌های آن در طول زمان تغییر می‌کنند، و این روایت‌ها چه نسبتی با سایر متون و دیدگاه‌ها دارند.
کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا قرآن را نه تنها به عنوان یک متن مقدس، بلکه به عنوان بخشی از تحولات فکری و مذهبی دوران متأخر باستان درک کنند.

⭐️ علاوه بر محتوای خود کتاب، درآمد آن نیز بسیار خواندنی است و می‌تواند به تنهایی همچون مقالۀ مروری مستقلی خوانده شود. خوان کول در این درآمد، تصویری دقیق از وضعیت کنونی مطالعات قرآنی و چالش‌های پیش روی آن ترسیم می‌کند و رویکرد نوین خود را در بررسی تاریخی قرآن تبیین می‌کند. به دلیل اهمیت این درآمد، آن را جداگانه ترجمه کرده‌ایم:

🔵 مطالعۀ نسخۀ پیش‌نویس ترجمۀ درآمد به زبان فارسی [با کمک هوش مصنوعی]
(با گذاشتن نظراتتان زیر قسمت‌های گنگ و نامفهوم، یک دستی به سر و روی این ترجمه بکشید! 😊)

⬇️متن کامل درآمد کتاب (به زبان انگلیسی) به همراه خلاصۀ فارسی


🗂 فهرست کتاب
درآمد
فصل اول: بت‌پرستی و یکتاپرستی غیریهودی در حجاز پیش از اسلام
فصل دوم: کوثر و میراث دینی خاور نزدیک
فصل سوم: "خفتگان مسیحی" به عنوان تمثیلی از فتح ساسانیان
فصل چهارم: صلح و آشتی: صلح و اصلح
فصل پنجم: شیوه‌های سوادآموزی و جمع‌آوری قرآن
فصل ششم: زندگی‌نامه پیامبر به روایت خداوند: خطاب روایی در شکل‌گیری خود


👤 معرفی نویسنده
خوان کول (Juan Cole)، استاد تاریخ دانشگاه میشیگان و نویسنده کتاب "محمّد: پیامبر صلح در گرماگرم ستیز امپراتوری‌ها" است. او از چهره‌های سرشناس در حوزه مطالعات خاورمیانه و اسلام و از سخنرانان دومین و سومین مدرسه تابستانی انعکاس است. علاوه بر این، او در نشست‌های پیشین انجمن مطالعات قرآن (IQSA) نیز ارائه داشته است.

🔴 پیش از این، دو فرسته درباره خوان کول در کانال انعکاس منتشر شده است. رک: ویدئوی ارائه خوان کول در سمینار «رحمة للعالمین» و معرفی مجموعه مقالات «جنبش‌های صلح در اسلام: تاریخ، دین و سیاست» می‌توانید از طریق این لینک به وبلاگ شخصی او سر بزنید.


#انعکاس_کتاب
🔴@inekas

Читать полностью…

🖥 ویدئوی «معرفی منابع (مکتوب و دیجیتال) ریشه‌شناسی در زبان‌های سامی»

ویدئوی بالا برشی از تدریس وحید صفا در دوره‌های زبان‌شناسی و زبان‌های سامی در انعکاس است. او در این ویدئو فهرستی از منابع مکتوب و دیجیتال را معرفی می‌کند که برای پژوهش در ریشه‌شناسی زبان‌های سامی و مطالعه کتیبه‌های عربی حائز اهمیت‌اند.
این منابع برای بررسی ریشه‌شناسی واژگان، تطبیق زبان‌ها و تحلیل تغییرات زبانی در گذر زمان کاربرد دارند.

🔎بخش‌های ویدئو

00:05 مقدمه
01:35 معرفی منابع مکتوب درباره زبان‌شناسی سامی
23:50 معرفی پایگاه‌های داده و ابزارهای برخط برای مطالعه تطبیقی زبان‌ها و کتیبه‌ها


👤 وحید صفا دانش آموخته حوزه علمیه و دانشگاه تهران در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی، دبیر علمی مدار ۳ «جعبه ابزار برخط پژوهش در بافتار، متن و بینامتن قرآن» است که از تاریخ ۲۵بهمن ماه به صورت حضوری برگزار خواهد شد.
او تاکنون علاوه بر سخنرانی در پیش‌نشست سومین مدرسه انعکاس با عنوان «کاربست شواهد مادی در بازسازی بافتار تاریخی عصر نبوی»، در حلقه مطالعاتی انعکاس نیز چندین ارائه از جمله درباره دین و آیین‌های عربستان پیشااسلامی داشته است.

🟣برای اطلاع بیشتر به فراخوان مدرسه و برای ثبت‌نام به اینجا مراجعه کنید.

#انعکاس_ابزار
#گفتار_انعکاس
#رویداد_انعکاس

🔵 @inekas

Читать полностью…

💠معرفی کنفرانس «میراث علی بن ابی‌طالب: بررسی تعالیم او در متون بنیادین دانش و فرهنگ عربی-اسلامی»

در سه روز اخیر (۱۸ تا ۲۰ تیر | 9-11 July) در کالج سنت جان دانشگاه آکسفورد همایشی با عنوان The Legacy of ʿAlī ibn Abī Ṭālib برگزار شد که میزبان پژوهشگران برجسته از کشورهای مختلف جهان بود.

⬇️دریافت کتابچه کنفرانس

🔺گزارش مختصر:

۱. علی، امامت و یعسوب: اخلاق، سیاست و تمثیل در رسائل اخوان‌الصفا
عمر علی-دی-اونزاگا‌ (مؤسسه مطالعات اسماعیلی)

این مقاله به ارجاعات مستقیم و غیرمستقیم به امام علی در رسائل اخوان‌الصفا می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه او به‌عنوان امام و مرجع اخلاقی در برخی تمثیلات، به‌ویژه تمثیل به "یعسوب"، ظاهر می‌شود.

۲. مسئله صفات الهی: دیدگاه علی و بازتاب آن در کلام معتزلی و شیعی
حسن انصاری (مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون)

تحلیل خطبه نخست نهج‌البلاغه و الهیات سلبی آن، که الهام‌بخش جریان‌های کلامی معتزلی و شیعی بوده، نشان می‌دهد چگونه تمایز صفات ذات و صفات فعل در این مکاتب ریشه در آموزه‌های امام علی دارد.

۳. خلافت علی بن ابی‌طالب و تهدید طُلقاء
شان آنتونی (اوهایو استیت)

طُلقاء، گروهی از قریش که پس از فتح مکه مسلمان شدند، بعدها به مخالفان سیاسی امام علی بدل شدند. این ارائه به نقش آن‌ها در بحران سیاسی پس از قتل عثمان و رقابت‌های دوران خلافت امام علی می‌پردازد.

۴. علی بن ابی‌طالب و تأثیر تاریخی‌اش بر تفسیر قرآن
ماریا دکاکه (جورج میسون)

امام علی از منابع مهم تفاسیر شیعه و اهل سنت است. خطبه‌ها و نامه‌های او سرشار از استنادها و سبک قرآنی است. این ارائه به پیوند عمیق او با قرآن می‌پردازد.

۵. امام علی و احکام فقهی او: بررسی فرآیندهای انتساب و قداست‌بخشی در فقه شیعه
رابرت گلیو (اکستر)

این پژوهش نشان می‌دهد که دیدگاه‌های فقهی امام علی در منابع مختلف با تفاوت‌هایی نقل شده‌اند و بعدها در فرایندهایی به‌عنوان ارجاعات اساسی برای مکتب‌های شیعه تثبیت شده‌اند.

۶. مناظرات درباره برتری علی در دربار مأمون
نبیل حسین (میامی)

مأمون، خلیفه عباسی، در مناظراتی از برتری علی بر دیگر صحابه دفاع می‌کرد. این مقاله این مناظره‌ها را بررسی کرده و نشان می‌دهد چگونه رویکرد مأمون، علوی‌گرایانه ولی نه الزاماً شیعی بوده است.

۷. شمشیر و کتاب: بازسازی صحیفه علی در حدیث متقدم
سیف‌الدین کارا (گرونینگن)

این ارائه گزارش‌هایی از «صحیفة علی» را بررسی می‌کند و نقش راهبردی آن را در سامان‌دهی جامعه اسلامی متقدم نشان می‌دهد.

۸. احادیث علی در لغت‌نامه‌های عربی کلاسیک
تینان کلی (الخبر)

احادیث علی در لغتنامه‌های عربی نقش مهمی در شکل‌گیری واژگان عربی داشته است. سخنان ایشان پس از پیامبر، بیشترین حضور را در آثار لغوی دارد و ویژگی متمایز آن استفاده فراوان از تصاویر فیزیکی و توصیفات طبیعت است.

۹. برانگیختن شگفتی: دعای صباح، دعای کمیل و مناجاتِ [علی]
وینای ختیا (مؤسسه مطالعات شیعی)

این مقاله به بررسی تاریخی و محتوایی سه دعای منسوب به امام علی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این متون، بینش عرفانی عمیقی از رابطه انسان و خدا را در قالب زبان هنرمندانه و پرشور عرضه می‌کنند.

۱۰. میراث علی بن ابی‌طالب و فرزندان او در دمشق در قرن پنجم
سلیمان مراد (کالج اسمیت)

در دوران پس از حکومت فاطمیان، سنت احترام به امام علی در میان برخی از علمای سنی باقی ماند. این مقاله نشان می‌دهد چگونه ابن‌عساکر در تاریخ دمشق با انگیزه‌های خاصی این میراث را برای مخاطب سنی بازسازی کرد.

۱۱. نام علی در کتیبه‌های معماری
برنارد اوکین (دانشگاه آمریکایی قاهره)

نام امام علی در بناهای مختلف از ایران صفوی تا سرزمین‌های عثمانی دیده می‌شود. این مقاله بررسی می‌کند که چگونه احترام به علی در معماری اسلامی، فراتر از مرزبندی‌های مذهبی تجلی یافته است.

۱۲. صدای علی در سنت فاطمی-طیبی: اخلاق در تنبیه الغافلین
عزیز قطب‌الدین (آکادمی فاطمی)

در رساله اخلاقی دعات فاطمی یمن، سخنان امام علی نقش بنیادین در شکل‌دادن به تصویر جامعه فاضله دارد. آموزه‌های او هم‌پایه با حدیث نبوی نقل می‌شوند و زیربنای معنوی این سنت محسوب می‌گردند.

۱۳. توحید، آخرت و دانش مقدس: میراث امام علی در مجالس مؤیدی
طاهره قطب‌الدین (آکسفورد)

در مجالس مؤیدالدین، داعی فاطمی، امام علی محور آموزش توحید و تقوا معرفی می‌شود. این مقاله نشان می‌دهد چگونه معارف علی در سه بخش اصلی مجالس مؤیدی تجلی یافته و هویت دینی فاطمیان را شکل می‌دهد.

۱۴. علی بن ابی‌طالب و تیپولوژی عهدینی در متون شیعی
دوین استوارت (اموری)

این مقاله به بررسی تشبیه‌های عهدینی (مانند تشبیه علی بن‌ ابی‌طالب به هارون) در متون شیعی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این نوع تفسیرها تصویر خاصی از علی را با بهره‌گیری از داستان‌های انبیای بنی‌اسرائیل ایجاد کرده است.

#انعکاس_رویداد
🔵@inekas

Читать полностью…

💠 ذبیح اسحاق بود یا اسماعیل؟ - بخش دوم (ادامه از اینجا)

فایرستون همچنین به شیوهٔ تکرار نام "اسحاق" در متن پیدایش ۲۲ اشاره می‌کند (نام اسحاق پنج بار در نیمهٔ اول این فصل ذکر شده اما از آیهٔ ۱۰ به بعد دیگه اسم اسحاق ذکر نشده است و تنها با ضمیر از او نام برده شده). فایرستون این تکرار نام را "زائد" می‌داند. بخشی از اشکال او به این تکرارها آن است که سه تا از این پنج مورد، همراه با حرف تعریف et آمده‌اند که هر چند از نظر گرامری غلط نیست، ولی بر اساس نظریهٔ فیشبین در کتاب مشهورش، نشانه‌ای برای افزودهٔ ویرایشی هستند. فایرستون بر اساس شواهد مختلف، استدلال می‌کند که حضور مکرر و غیرعادیِ نام اسحاق در این متن، شاید از یک "ویرایش" یا "افزوده شدن" بعدی به روایت اصلی حکایت داشته باشد. به عبارت دیگر، او معتقد است که متن اولیه و کهن‌تر این داستان در کتاب مقدس، ممکن است هویت ذبیح را مشخص نکرده باشد و کل ارجاعات با ضمیر بوده باشد، یا حتی به ذبیح دیگری غیر از اسحاق اشاره داشته است.


ایدهٔ فایرستون برای کمک گرفتن از روایت قرآنی

اینجاست که فایرستون، با الهام‌گیری از ایده‌های بروس زاکرمن دربارهٔ مرجع‌های پیشین روایات عهدینی و بازمانده‌های آن‌ها در بیرون عهدین، از سوره صافات برای روشن کردن این ابهامات استفاده می‌کند. در سوره صافات، داستان ذبح با درخواست ابراهیم برای فرزند صالح ("رب هب لی من الصالحین") آغاز می‌شود و به بشارت "غلام حلیم" (فرزندی بردبار) ختم می‌شود. پس از پایان ماجرای ذبح، و نجات "غلام حلیم"، خداوند به ابراهیم بشارت "اسحاق، نبی" را می‌دهد. این توالی داستانی در قرآن، از نظر فایرستون، به شدت دلالت بر این دارد که "غلام حلیم" مورد اشاره در ابتدا، پیش از اسحاق و در واقع همان اسماعیل بوده است. زیرا اگر ذبیح اسحاق بود، بشارت به او در پایان قصه منطقی به نظر نمی‌رسد.


همانطور که فایرستون اشاره می‌کند، ویژگی‌های منحصر به فرد روایت قرآنی از این ماجرا، از جمله عدم ذکر صریح نام ذبیح و نحوهٔ قرار گرفتن بشارت اسحاق، می‌تواند سرنخی برای فهم روایات کهن‌تر باشد. فایرستون معتقد است که در سنت‌های شفاهی و نسخه‌های متقدم‌تر از داستان ذبح در خاورمیانه باستان، احتمالاً ذبیح همان "فرزند اول" (اسماعیل) بوده است و احتمالا روایت قرآنی، نسخه‌ای قدیمی‌تر از ماجرای ذبیح را حفظ کرده است. او به این نکته نیز اشاره می‌کند که در فرهنگ‌های باستانی، قربانی کردن "فرزند اول" (چه انسان و چه حیوان) یک رسم شناخته شده بوده است. این سنت پیشکش "نخستین فرزند" (first-born) به خدا در برخی آیین‌های کهن‌تر وجود و حتی در نذرهای مذهبی یهودیان نیز، بازتابی از آن دیده می‌شود.

با توجه به این شواهد و موارد دیگری که در مقاله آمده است، فایرستون این فرضیه را مطرح می‌کند که متن پیدایش ۲۲، شاید در طول زمان و در فرآیند ویرایش‌های متعدد، تغییراتی کرده و نام اسحاق به آن اضافه شده است. او پیشنهاد می‌کند که اگر نام اسحاق را از متن پیدایش ۲۲ حذف کنیم و مکان این قصه را به بعد از تولد اسماعیل منتقل کنیم، آنگاه با روایتی مواجه خواهیم شد که هم با شواهد فرهنگی باستانی سازگارتر است و هم شباهت بیشتری به روایت قرآن پیدا می‌کند.

نتیجه‌گیری فایرستون در این مقاله، نه تنها در بازخوانی یک داستان کهن، بلکه در روش‌شناسی مطالعات تطبیقی میان ادیان ابراهیمی، اهمیت بسزایی دارد. فایرستون در پایان مقاله خود می‌نویسد: "مطالعۀ حاضر، به باور من، به توقف این تمایل رایج در غرب منجر خواهد شد که قرآن را در پرتو کتاب مقدس [فعلی] بخوانند... بلکه، شاید بتوان خوانش کتاب مقدس را در پرتو قرآن سودمند یافت. هر چند ممکن است برای بسیاری، این غیرقابل قبول باشد." فایرستون معتقد است برای بسیاری از غربیان، پذیرش این ایده که قرآن بتواند نوری بر متن تورات بیفکند، دشوار است. اما او با ارائه شواهد متعدد و تحلیل دقیق متون، نشان می‌دهد که این رویکرد، حداقل در مورد ماجرای ذبیح ابراهیم، نه تنها ممکن، بلکه ضروری است.


شایسته ذکر است ویژگی‌های منحصر به فرد روایت قرآن از ماجرای ابراهیم، اسحاق و اسماعیل، تنها به ماجرای ذبیح محدود نمی‌شود. پارسال به مناسبت مدرسهٔ تابستانی چهارم انعکاس، این مقاله فایرستون به تفصیل معرفی شد و سپس در ادامه به دو مورد از تفاوت‌های دیگری که در روایت قرآن وجود دارد اشاره شد که عبارت بود از: ۱. عهد الهی با ابراهیم: ختنه یا تطهیر کعبه؟ ۲. مکان ذبح: موریا یا بیت‌الله الحرام؟) و بر اساس آخرین تحقیقات آکادمیک، تبیین‌هایی برای این تفاوت‌ها بیان شد.

🔊 برای شنیدن ارائهٔ صوتیِ این مقاله، به اینجا رجوع کنید (از دقیقه ۴۴)

⬇️ دریافت متن کامل مقاله

🔵 مطالعۀ نسخۀ پیش‌نویس ترجمۀ کامل مقاله به زبان فارسی
(این ترجمه با هوش مصنوعی و کمی ویرایش بدست آمده است. با نظرات خودتون، به بهبود این ترجمه کمک کنید!)

#انعکاس_مقاله
@inekas

Читать полностью…

‌‌
📎 نسخهٔ الکترونیک ترجمهٔ فارسی مقالهٔ
«نقد متنی قرآن»
ماراین فان‌پوتن

پنجمین شماره از فروست «انعکاس ادبیات» به مقالهٔ ماراین فان‌پوتن در موضوع نقد متنی قرآن اختصاص یافته است. این مقاله در سال ۲۰۲۴ در ضمن مجموعه مقالاتی با عنوان «نقد متنی تطبیقی متون مقدس» در انتشارات بریل منتشر شده و ترجمهٔ آن به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران به انجام رسیده است که از این دوستان بی‌اندازه متشکریم (نام تمام دست‌اندرکاران در صفحه دوم فایل ترجمه آمده است.)

🖋 محمدرضا نعمتی، از پژوهشگران ایرانی پروژه کورپوس کورانیکوم و برندهٔ دومین دورهٔ جایزهٔ انعکاس، در کانال شخصی خود معرفی کاملی برای این مقاله نگاشته است:

⭐️ معرفی مقالهٔ «نقد متنی قرآن»‌ در کانال اوراق ناتمام


💬 چکیده مقاله:
مطالعات جدید پیرامون قرآن، به‌ویژه با گسترش دیجیتالی‌سازی نسخ خطی و تاریخ‌گذاری رادیوکربن، درک ما را از تاریخ تدوین و انتقال متن قرآن دگرگون کرده است. برخلاف دیدگاه‌های تجدیدنظرطلبانه، شواهد نسخه‌شناختی قویاً مؤید تدوین زودهنگام متن معیار عثمانی (حدود ۲۸ ه.ق) است. این امر با بررسی رسم‌الخط منسجم و ویژگی‌های املایی خاص در کهن‌ترین نسخ قرآن تأیید می‌شود که نشان‌دهندۀ استنساخ از یک کهن‌الگوی واحد و بسیار دقیق است. تحلیل تبارشناسی نسخ خطی نیز، چه بر اساس روایات ادبی و چه با مدل‌سازی فیلوژنتیک، وجود چهار مصحف اصلی را که در مناطق مختلف امپراتوری اسلامی توزیع شده بودند، تأیید می‌کند.
با این حال، سنت‌های شفاهی قرائت، تنوع چندشکلی را بر اساس همین رسم عثمانی نشان می‌دهند. این قرائات، که توسط قاریان برجسته تدوین و منتقل شده‌اند، عمدتاً بر تفسیرهای متفاوت از شکل نوشتاری و اختلافات آوایی یا دستوری متمرکز هستند و به ندرت بر معنای آیه تأثیر می‌گذارند. کشف پالیمپسست صنعا و مطابقت آن با گزارش‌های مصاحف صحابه (نسخه‌های غیرعثمانی)، وجود اشکال متنی متفاوت اولیه را پیش از رسمی‌سازی تأیید می‌کند.
علی‌رغم این پیشرفت‌ها، فقدان یک نسخۀ انتقادی مدرن از قرآن، که نیازمند مطالعۀ جامع‌تر نسخ خطی اعراب‌گذاری شده و تحلیل خطاهای تصحیف است، از چالش‌های اصلی حوزه قرآن‌شناسی محسوب می‌شود و مسیرهای پژوهشی آتی را تعیین می‌کند.

⭐️ اصل مقالهٔ حاضر با نشانی زیر قابل دستیابی و ارجاع است:
van Putten, Marijn (2024). “Textual Criticism of the Quran”. In The Comparative Textual Criticism of Religious Scriptures, Leiden: Brill

🔗 اطلاعات کتابشناختی ترجمه:
فان‌پوتن، ماراین (۱۴۰۴). نقد متنی قرآن، (مرضیه گودرزی، مترجم.). ویراست نخست. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (/channel/inekas/578)
#انعکاس_ادبیات

@inekas

Читать полностью…

‌
🔴 برای شرکت در سومین جایزۀ سالانۀ انعکاس، تنها تا چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه فرصت هست.

🔺 #جایزه_انعکاس با حمایت شماری از سخنرانان «مدارس تابستانی انعکاس» شکل گرفته و امسال با حمایت مخاطبان به دو جایزه ارتقا یافت (توضیحات بیشتر)

🔵برای آشنایی بیشتر با اهداف، مخاطبان و شرایط شرکت در فراخوان جایزه به اینجا یا سایت جایزه رجوع کنید.

◀️ کمک‌هزینۀ ماهانه به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال به‌مدت شش ماه
◀️ جایزۀ انتشار مقاله به مبلغ ۱۵۰ میلیون ریال
◀️ دریافت مشاورۀ علمی از یک متخصص برای نگارش مقاله
◀️ دریافت بازخورد از چند متخصص پس از اتمام نگارش مقاله
◀️ ویراستاری حرفه‌ای متن مقاله

🗓 مهلت ارسال پروپوزال تا: چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ساعت ۲۳:۵۹

🔴 برای اطلاعات بیشتر دربارۀ جایزۀ امسال و ارسال پروپوزال به پیوند زیر مراجعه فرمایید:
🌐 inekas.org/award1404

🟣 مشاهده ویدئوی کارگاه آشنایی با روش پروپوزال‌نویسی از محمد حقانی

🎞 مشاهدهٔ ویدئوی کامل نشست آشنایی با «جایزۀ سالانۀ انعکاس» از نگاه برندگان پیشین

@inekas

🔼🔽🔼🔽🔼🔽🔼🔽🔼

👥 برندگان دوره‌های پیشین (دورۀ اول و دوم)

🔽 گزیده‌ای از نشست آشنایی با جایزۀ انعکاس از نگاه برندگان پیشین (ویدئوی کامل) 🔽

Читать полностью…

‌
💠انتشار کتاب « ابن اعثم کوفی و کتاب الفتوح او» اثر مونیکا شونلبر

اطلاعات کتاب‌شناختی
Mónika Schönléber (2025)، Ibn Aʿtham al-Kūfī and his Kitāb al-futuh, Gerlach Press

⬇️ دریافت صفحات نخست کتاب

🔵موضوع «ردّه» همیشه مقطعی مهم در ادبیات تاریخ‌نگاری اسلامی بوده است. در حدی که در سده‌های دوم و سوم، بیش از ۱۰ تک‌نگاری مستقل از مورخین متقدم در این باره نگاشته شده و در اغلب آثار کلاسیک تاریخ‌نگارانه بخشی مستقل به آن اختصاص یافته است که یکی از جامع‌ترین آن‌ها، کتاب الفتوح ابن‌اعثم است که تا پیش از مطالعۀ دقیق مونیکا شونلبر، متن کامل و اصلی آن در بخش سقیفه و رده، در دسترس نبود؛ اما تحقیق جدیدی که شونلبر از این دو بخش از الفتوح، بر اساس دو نسخه کهن از این اثر، به دست داده است،‌ برای اولین بار ارزش این اثر جامع را در تاریخ‌نگاری ردّه برای همگان آشکار کرده است.

👤 مونیکا شونلبر دکترای تاریخ اسلام از دانشگاه گوتینگن آلمان و پژوهشگر حوزه مطالعات خاورمیانه در موسسه ابن‌سینا در مجارستان است. او حدود ده سال پیش تاریخنگاری الفتوح ابن‌اعثم کوفی را به عنوان موضوع پژوهش طرح دکتری خود انتخاب کرد و در طی این ده سال با تمرکزی عمیق، زوایای پنهانی از این منبع تاریخی ارزشمند را مورد توجه قرار داد که تاکنون به آن‌ها پرداخته نشده بود؛ اکنون حاصل این پژوهش طولانی و پر زحمت در قالب دو جلد کتاب توسط انتشارات Gerlach چاپ و منتشر شده است.

🔵 تا کنون ۷ نسخۀ خطی از الفتوح شناسایی شده بود که هر یک تنها بخشی از کل بازهٔ تاریخی کتاب را پوشش می‌دادند و در هر یک از چاپ‌های کتاب تنها از تعدادی از این نسخ استفاده شده بود (جدول ۱ در تصویر بالا برگرفته از اینجا). از میان این نسخ، تنها دو نسخۀ گوتا (MS Gotha) در کتابخانۀ گوتا آلمان و نسخۀ پتنا (MS Patna) در کتابخانۀ نوربخش هند، حوادث پس از وفات پیامبر، یعنی ماجرای سقیفه و ردّه، را دربرداشتند (جدول ۲ از تصویر بالا). تاکنون در تمامی تحقیق‌های موجود از الفتوح، تنها از نسخۀ ناقص گوتا استفاده شده بود و شونلبر نیز پیش از این مشکلات تحقیق‌های قبلی را در این مقاله نشان داده بود. همچنین نسخۀ پتنا نیز تنها به صورت مستقل، غیر انتقادی و با انتساب اشتباه به واقدی منتشر شده بود (یکی از تحقیق‌ها). شونلبر برای اولین بار با بهره‌گیری از هر دو نسخه در کنار هم، تحقیقی انتقادی از بخش اول الفتوح به دست داده است.

اما نوآوری مطالعۀ شونلبر، تنها محدود به ارائه یک تحقیق جدید از بخش رده کتاب الفتوح نیست؛ او این کتاب را عمیقا و از چند زاویه مورد بررسی قرار داده است. بخشی از کتاب او بررسی ساختار روایی، وجوه ادبی و شخصیت‌پردازی تاریخنگاری ابن‌اعثم است که ذیل نظریه‌های مربوط به حافظۀ جمعی تحلیل می‌شوند و بخش دیگر بررسی سبکی و نسخه‌شناسی تطبیقی اثر ابن‌اعثم است.

در حالی که اغلب پژوهش‌ها بر مطالعه کتاب‌های چاپی استوارند، شونلبر با تمرکز بر دو نسخۀ خطی اصلی الفتوح تفاوت‌های ساختاری و محتوایی این اثر را مستند کرده و ابن‌اعثم را به طور مطمئنی در بستر تاریخی قرن چهارم هجری قمری قرار می‌دهد. فهرست دقیق و جامعی که شونلبر بر دو جلد اثر خود تهیه کرده است، مباحث مورد توجه او را به دقت نشان می‌دهد که در ذیل بدان پرداخته می‌شود:

🗂 فهرست مطالب

جلد اول
ابن اعثم و کتاب او الفتوح
فصل ۱: «زندگی‌نامه ابن‌اعثم کوفی» به دیدگاه‌های مختلف محققان دربارۀ تاریخ تولد، وفات و هویت اصلی ابن‌اعثم و ظهور نام او در ادبیات شرح‌حال‌نگاری و همچنین به تاریخ‌گذاری دقیق کتاب او اختصاص دارد.

در فصل ۲: سیر «پذیرش اثر ابن‌اعثم» در دیگر آثار تاریخنگارانه بررسی شده تا نشان داده شود که اثر ابن‌اعثم چگونه و تا چه حد مورد توجه مورخان بعدی قرار گرفته و مذهب شیعی او یا استفاده از گفتمان ادبی و شعر در تاریخنگاری‌اش چگونه منجر به حاشیه رفتن اثر مهم او شده است.

نسخه‌شناسی
نویسنده در فصل ۳ به تحلیل نسخه‌های خطی، تصحیح‌های موجود و چاپ‌های رده (با نام واقدی) و ترجمه فارسی پرداخته است.

روایت رده
در فصل ۴: «رده در تاریخنگاری عربی» و مضامین اصلی این موضوع در الفتوح مورد توجه نویسنده است.

در فصل ۵: «اِسناد ابن اعثم در روایت رده» شاخه‌های اِسناد جمعی ابتدای روایت ردّه و ماجرای خالد در الفتوح مورد توجه‌اند.

در فصل ۶: «نقش شعر در روایت ردّۀ ابن‌اعثم» مورد بررسی است و نویسنده با تطبیق نثر و شعر، ابتدا و پایان این روایت را تحلیل می‌کند.

در فصل ۷: «فاصله از روایت ردّه: نگاهی اجمالی به اسناد الفتوح» نویسنده از تمرکز صرف بر موضوع ردّه فراتر رفته و به صورت ساختار‌یافته بر اِسناد عمومی کل کتاب تمرکز دارد.

جلد دوم
شونلبر در جلد دوم، تحقیق انتقادی جدیدی از بخش روایت ردّهٔ الفتوح را ارائه می‌کند که بر وقایع پس از وفات پیامبر (ص) و جنگ‌های رده متمرکز است.


#انعکاس_کتاب
@inekas

Читать полностью…

‌
💠 ابن‌سینا در باب لذت و ادراک زیبایی: پژوهشی چندرشته‌ای
🎓 مریم خردمند

🔵آیا زیبایی به طور مستقل وجود دارد، یا توسط ناظر هم‌آفرینی می‌شود؟ چرا گاهی کمال را بدون لذت درک می‌کنیم؟ چرا موسیقی لذت ایجاد می‌کند در حالی که یک سخنرانی ممکن است چنین نکند، حتی اگر هر دو «ادراک» شوند؟ اگر حقایق انتزاعی ساده و غیرحسی هستند، نفس ناطقه چگونه شادی را تجربه می‌کند؟ در این سخنرانی که به اهتمام شبکهٔ علمی «فلسفه در جهان مدرن اسلامی» برگزار خواهد شد، مریم خردمند مسیرهای ابن‌سینا به سوی این پرسش‌ها و پرسش‌های مشابه در حوزه زیبایی‌شناسی را دنبال می‌کند.

🔵مریم خردمند (دکترای فلسفه هنرهای دینی، دانشگاه ادیان و مذاهب، ایران) متخصص در فلسفه هنر اسلامی و زیبایی‌شناسی است. پژوهش‌های چندرشته‌ای او پیوندی میان متافیزیک قرون وسطی، پدیدارشناسی و مباحث معاصر درباره هنر و ادراک برقرار می‌کند.

🔵شبکهٔ علمی «فلسفه در جهان مدرن اسلامی» متشکل از گروهی از استادان و پژوهشگران در فضای دانشگاهی آلمانی‌زبان است که با هدف توسعهٔ بیشتر حوزهٔ تحقیقاتی نوظهور فلسفه در جهان اسلام معاصر فعالیت می‌کند.

🗓 دوشنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ / ۵ مه ۲۰۲۵
ساعت ۱۹:۳۰ (به وقت تهران)

🌐 پیوند شرکت در رویداد (در Zoom)

#انعکاس_رویداد
@Inekas

Читать полностью…

‌
🎞 ویدئوی ارایۀ «عبور از فلسفۀ سنتی دین: فلسفۀ دین جدید به چه کار مطالعات اسلامی می‌آید؟»


🟣 ارائۀ محسن فیض‌بخش در نشست اول از درآمدی بر مدرسهٔ بهاری انعکاس


⭐️ چکیدۀ ارایه

🟥 مشاهدۀ نسخۀ کامل ارائه در آپارات انعکاس

🔵 این ارائه به مناسبت مدرسهٔ بهاری انعکاس برگزار شده است.

#گفتار_انعکاس

@inekas

Читать полностью…

‌
💠 درآمدی بر مدرسهٔ بهاری انعکاس | ۱۴۰۴ | نشست دوم

🔵 الهیات، تاریخ، عینیت و بی‌طرفی

👤 مهمانان گفتگو:
محمدهادی گرامی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)
مجید منتظرمهدی (مؤسسه مطالعات اسماعیلی)

🗓  پنجشنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۴ - ساعت ۱۹:۳۰ (به وقت تهران)


📝 چکیده
در این نشست به بررسی مناسبات میان الهیات، تاریخ و مفاهیم عینیت و بی‌طرفی در پژوهش‌های دانشگاهی خواهیم پرداخت. در شرایطی که مرزهای علوم انسانی و الهیات همواره محل پرسش بوده‌اند، در این نشست تلاش داریم در قالب یک گفتگو مباحث مربوط به نسبت میان این حوزه‌ها را بکاویم.
محورهای اصلی این نشست عبارت‌اند از: بررسی نوع رابطه و تعامل میان دانش کلامی و تاریخی و نقاط اشتراک و افتراق آنها؛ تبیین تمایز میان عینیت‌گرایی و بی‌طرفی و بررسی امکان دستیابی به عینیت در پژوهش‌های تاریخی و معیارهای آن؛ واکاوی این پرسش که آیا پژوهش تاریخی با پیش‌فرض‌های الهیاتی می‌تواند همچنان علمی باشد و بررسی چالش‌های پاسخ به این پرسش؛ و نهایتاً بررسی انتقادی پیش‌فرض‌های تصریح‌نشده الهیاتی در پژوهش‌های تاریخی.


👤 محمدهادی گرامی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در تهران است.
👤 مجید منتظرمهدی پژوهشگر موسسه مطالعات اسماعیلی در لندن است.


✅  این نشست به صورت آنلاین و در بستر زوم خواهد بود و حضور در آن برای تمامی علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.

🔺 برای ثبت‌نام و شرکت در این ارائه از اینجا اقدام کنید (در صورت مشکل دسترسی از پروکسی استفاده کنید.)

#رویداد_انعکاس
🔵@Inekas

Читать полностью…

‌
💠 درآمدی بر مدرسهٔ بهاری انعکاس | ۱۴۰۴ | نشست اول

🔵 عبور از فلسفۀ سنتی دین: فلسفۀ دین جدید به چه کار مطالعات اسلامی می‌آید؟

👤 ارائه‌دهنده: محسن فیض‌بخش (انعکاس)
🗓 دوشنبه ۲۵ فروردین ۱۴۰۴ - ساعت ۱۹:۳۰ (به وقت تهران)


📝 چکیده
چرا فلسفۀ دین محدود به توجیه باور‌های دینی است؟
این پرسشی است که اخیراً کوین شیلبرک (که در مدرسۀ بهارۀ انعکاس ارائه دارد) به آن پرداخته و با نقد فلسفه سنتی دین در پی توسعه چهارچوب جدیدی برای فلسفه دین است.

در این ارائه به بررسی این رویکرد نوین می‌پردازیم که ادعا می‌کند دامنه فلسفه دین به فلسفه مطالعات دین نیز گسترش می‌یابد. این توسعه در حوزۀ فلسفه دین، به نوبه خود، چارچوبی برای مطالعه روش و نظریه در مطالعات اسلامی نیز فراهم می‌کند. خواهیم دید که چگونه پرسش‌های فلسفی دربارۀ ماهیت، روش‌شناسی و معرفت‌شناسی مطالعات دین می‌تواند در مطالعات اسلامی نیز مطرح شود.

👤 محسن فیض‌بخش، مدیر انعکاس و دانش آموختۀ فلسفه دین دانشگاه تهران (۱۳۹۶) است. حوزۀ پژوهش او شامل فلسفۀ دین و فلسفۀ مطالعات دین می شود. او مقالاتی در حوزۀ روش و نظریه در مطالعات اسلامی منتشر کرده است و در مدرسه بهاری ۱۴۰۴ انعکاس دربارۀ «عینیت و روش تاریخی-انتقادی» ارائه خواهد کرد.


✅ این نشست آنلاین خواهد بود و حضور در آن برای تمامی علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.

🔺 برای ثبت‌نام و شرکت در این ارائه از اینجا اقدام کنید.

#رویداد_انعکاس
@Inekas

Читать полностью…

‌
🔵نخستین مدرسهٔ بهاری انعکاس (حضوری و آنلاین) | اردیبهشت ۱۴۰۴
🔵«عینیت و بی‌طرفی در مطالعات اسلامی»

👥 با مشارکت گروه فلسفه علم دانشگاه شریف

➕ ۲۰ ساعت ارائۀ آموزشی به همراه کارگاه
➕ چهارشنبه و پنج‌شنبه و جمعه ، ۳، ۴ و ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ | از ساعت ۸ تا ۱۸ به وقت تهران در دانشگاه صنعتی شریف
➕با ارائه ۱۱ استاد و پژوهشگر برجسته داخلی و بین‌المللی

📄 محورهای اصلی برنامه:
◀️عینیت و هنجارمندی
◀️عینیت و قدرت
◀️عینیت و تاریخ

🎓 تخفیف ویژۀ دانشجویی
📄 اعطای گواهی
🌐 برگزاری جلسات مجازی در Zoom
👥 شبکه‌سازی و تعامل علمی
📍 امکان نگه‌داری از کودکان

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۳۱ فروردین ۱۴۰۴

 👥توضیح درباره چرایی تفکیک مدارس بهاری و تابستانی انعکاس و رویکرد هر رویداد

🌐 برای کسب اطلاعات بیشتر به کتابچه راهنما و برای ثبت‌نام به وب‌سایت مدرسه مراجعه کنید یا به @Inekas_admin پیام بدهید.

#رویداد_انعکاس
🔵@Inekas

Читать полностью…

‌
💠 سلسله سخنرانی «فرهنگ مادی، هنر و معماری تشیع پیشا-صفوی»

👥 دبیران: آیلا سانتی و ادموند هیز


🔺 مطالعات هنر و معماری اسلامی تاکنون عمدتاً بر آثار مرتبط با اهل سنت متمرکز بوده و فرهنگ مادی شیعی، به‌ویژه آثار پیش از قرن دهم هجری، کمتر بررسی شده است. این خلأ پژوهشی از دو سو شکل گرفته: پژوهشگران متون شیعی به جنبه‌های مادی توجه نمی‌کنند و متخصصان هنر و باستان‌شناسی نیز از پیشرفت‌های مطالعات متنی بی‌خبرند.
پروژه «امامت تجسم‌یافته» در دانشگاه لایدن با حمایت مالی شورای پژوهش اروپا، سلسله سخنرانی‌هایی را برگزار می‌کند تا متخصصان مختلف را گرد هم آورده و جایگاه فرهنگ شیعی پیشا-صفوی را در مطالعات هنر اسلامی برجسته سازد. این سخنرانی‌ها می‌کوشند با فراتر رفتن از نگاه شکل‌گرایانه و با بهره‌گیری از مطالعات الهیاتی و فقهی، درک عمیق‌تری از هویت مادی شیعی ارائه دهند و به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که «چه چیزی هنر شیعی را منحصر به فرد می‌سازد؟»

⭐️ برنامه ۱۴۰۴:

🎙 ۸ فروردین: آیلا سانتی (دانشگاه لایدن)
شناسایی اماکن مقدس شیعیان متقدم: ملاحظات مقدماتی درباره کوفه و مدینه

🎙 ۲۷ فروردین: محمدرضا غیاثیان (دانشگاه کاشان)
فرهنگ مادی شیعی پیشا-صفوی در کاشان

🎙 ۱ خرداد: حمیدرضا آذری‌نیا (دانشگاه تهران)
بحث و گفتگو: جدل، کلام و کتیبه‌های هنری در فضاهای اسلامی

🎙 ۴ تیر: ترزا برنهایمر (دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ)
حک‌شده بر سنگ؟ سنگ قبرهای شیعی و هویت مذهبی در مصر در دوره متقدم اسلامی

🎙 ۲۵ تیر: جیمز آلن (دانشگاه آکسفورد)
هنر تشیع در دوره پیشا-صفوی: مسیرها یا بن‌بست‌ها؟

👥 این سلسله سخنرانی‌ها به زبان انگلیسی از فروردین تا دی‌ماه ۱۴۰۴ در روزهای چهارشنبه یا جمعه ساعت ۱۵:۳۰ به وقت اروپای مرکزی (۱۷ یا ۱۸ به وقت ایران) برگزار خواهد شد.

👥 برای شرکت در این سخنرانی‌ها، از طریق این ایمیل ثبت‌نام کنید:
a.santi@hum.leidenuniv.nl

#انعکاس_رویداد
🔵@inekas

Читать полностью…

‌
🔵گزارشی از فصول کتاب
«مسئلهٔ زن در مطالعات اسلامی»
اثر کشیا علی

Kecia Ali (2024), The Woman Question in Islamic Studies, Princeton: Princeton University Press.

در دهه‌های اخیر حضور زنان در دپارتمان‌های مطالعات اسلامی افزایش یافته، و مطالعات اسلامی، همچون بسیاری دیگر از رشته‌های دانشگاهی، دیگر رشته‌ای «مردانه» به شمار نمی‌آید. اما آیا چنان که از یک فضای پیشرو انتظار می‌رود، مطالعات اسلامی از تبعیض جنسیتی عبور کرده است؟ یا چالش کهن و پیچیدهٔ نابرابری جنسیتی در این فضا نیز هنوز عمیقاً وجود دارد؟ آیا «زن‌بودن» در فضای مطالعات اسلامی، عاملی برای جدی‌گرفته‌نشدن، خوانده‌‌نشدن، ارجاع‌ندادن و استخدام‌نشدن است؟

کشیا علی، استاد مطالعات دین و مطالعات اسلامی دانشگاه بوستون، در کتاب «مسئلهٔ زن در مطالعات اسلامی (۲۰۲۴)» به تحلیل عمیق چالش‌ها و نابرابری‌های جنسیتی در حوزهٔ مطالعات اسلامی پرداخته است. کتاب حاضر در پنج فصل معضلات مختلف مرتبط با زنان، جنسیت و مطالعات اسلامی را تبیین کرده و چالش‌های زنان را در محیط‌های دانشگاهی و پژوهشی مطالعات اسلامی مورد توجه قرار داده است، چالش‌هایی که در فضای دانشگاهی ایران نیز معنادار و حائز اهمیت است.

🗂فصول کتاب و محتوای آن:

⭐️فصل ۱:
جنسیت‌بخشی به مطالعات اسلامی
نویسنده در این فصل به تاریخچه و وضعیت کنونی نابرابری جنسیتی در مطالعات اسلامی پرداخته است. او تأکید می‌کند که با وجود پیشرفت‌های مثبت در سهم مشارکت زنان، به‌ویژه زنان مسلمان، نابرابری‌های جنسیتی همچنان در این زمینه وجود دارد. علی به‌ویژه به تأثیر جنسیت به عنوان عامل اصلی در موفقیت‌های علمی اشاره کرده و بیان می‌کند که پژوهش‌های مربوط به زنان و جنسیت غالباً در حاشیه قرار می‌گیرد. او همچنین به تأثیر ایدئولوژی‌های نژادپرستانه و تبعیض‌های جنسیتی بر مشارکت زنان، به‌ویژه زنان رنگین‌پوست، در تولید آثار علمی اشاره کرده و به عنوان نمونه، به بررسی زندگی حرفه‌ای آنه‌ماری شیمِل (۱۹۲۲ - ۲۰۰۳)، یکی از پیشگامان مطالعات اسلامی، و چالش‌هایی که او به سبب جنسیتش با آن مواجه بوده، پرداخته است.

⭐️فصل ۲:
ارجاع‌دهی در مطالعات اسلامی
در این فصل، علی به سیاست‌های ارجاع‌دهی و استناد در آثار علمی توجه کرده و نابرابری جنسیتی در استناد به آثار زنان را تحلیل می‌کند. علی نشان می‌دهد که در ارجاع‌دهی‌ بسیاری از پژوهش‌ها، آثار زنان چه در مقام نویسنده و چه ویراستار، نادیده گرفته می‌شود و مشارکت آن‌ها در نسبت با مردان کم‌رنگ‌تر است. به علاوه، او تأکید می‌کند که عدم توجه به آثار زنان به کاهش کیفیت و جامعیت دانش تولید شده در این حوزه منجر می‌شود.

⭐️فصل ۳:
بازنمایی مطالعات اسلامی
در این فصل، چگونگی بازنمایی زنان مسلمان و پژوهشگران در رسانه‌ها و مجامع عمومی مورد توجه قرار گرفته است. علی به چالش‌های خاص این حوزه پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه نقدهای جنسیت‌زده و اسلام‌هراسانه بر پژوهشگران زن تأثیر منفی بسیار جدی می‌گذارد. او با ذکر نمونه‌هایی از تجربیات پژوهشگران نشان می‌دهد که چرا پرداخت به این موضوعات به عرصه‌ای خطرناک برای زنان تبدیل شده است.

⭐️فصل ۴:
تدریس مطالعات اسلامی
در فصل چهارم، علی به مسألۀ تدریس در حوزه مطالعات اسلامی، مشکلات آموزشی و نحوۀ تدوین سرفصل‌های درسی پرداخته است. او بیان می‌کند که در برنامه‌های درسی، موضوعات مرتبط با زنان و جنسیت غالباً به حاشیه رانده شده و بیشتر به صورت جانبی و اختیاری تدریس می‌شود. علی با بررسی طرح‌درس‌های مقدماتی و کتب مرجع، نشان داده که نویسندگان بیشتر منابع درسی مردان‌اند و آثار زنان در این منابع در اقلیت قرار دارد. بر اساس تحقیقی که بر ۱۰۵ طرح درس مقدماتی مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های آمریکایی انجام شده، بیشتر به موضوعاتی مانند الهیات اسلامی و جریان‌های فکری اختصاص یافته و به مسائل زنان و جنسیت تنها در کمتر از ۴۰ درصد از این طرح درس‌ها پرداخته شده است. همچنین در بسیاری از این طرح درس‌، آثار نویسندگان مردان در مقایسه با آثاری که نویسنده زن دارند، بیشتر مورد اقبال قرار گرفته و تدریس می‌شود.

⭐️فصل ۵:
نتیجه (راهنمای اولیه برای ریشه‌کن کردن نابرابری جنسیتی در مطالعات اسلامی)
در پایان، نویسنده راهکارهایی را برای مقابله با نابرابری‌های جنسیتی در مطالعات اسلامی پیشنهاد کرده است. او تأکید می‌کند که تغییرات لازم تنها با تلاش‌های فردی به دست نخواهد آمد و به تغییرات ساختاری و جمعی در دانشگاه‌ها و مجامع علمی نیاز است. علی بر اهمیت آگاهی‌بخشی درباره نابرابری‌های موجود تأکید کرده و پیشنهاد می‌کند که پژوهشگران به‌طور فعال به دنبال تغییرات گسترده‌تری در رویه‌های پژوهشی و آموزشی باشند.

⬇️دریافت فهرست و مقدمۀ کتاب
💬 پادکست گفتگو با نویسنده درباره کتاب (به انگلیسی)

#انعکاس_کتاب
@inekas

Читать полностью…

‌
💎 حل معمای قوم عاد با استفاده از شواهد مادی
مروری بر جدیدترین مقاله احمد الجلاد

Al-Jallad (2025), "The Epigraphy of the Tribe of ʿĀd". Athīrat: Journal of Ancient Arabia, 1(1-2), 281-289.

⬇️دریافت مقاله
🔵مطالعۀ ترجمۀ کامل

نام «عاد» در کنار بنی‌اسرائیل و ثمود، یکی از پرتکرارترین اسامی اقوام در قرآن است که ۲۴ بار تکرار شده است.

در تعیین محل زندگی این قوم اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، اما در سنت تفسیری اغلب تصور می‌شده که در جنوب عربستان یا در مکانی بین یمن و عمان سکونت داشته‌اند.

در حالی که قبیلۀ ثمود در منابع غیرعربیِ پیش از اسلام شناخته شده بوده، تاکنون در منابع کهنی که قطعاً متعلق به پیش از قرآن باشد، هیچ گزینۀ قانع‌کننده‌ای که بتوان آن را با قبیلۀ عاد تطبیق داد، وجود نداشته است، تا جایی که برخی از محققین معاصر در وجود تاریخی عاد تردید کرده‌اند. حتی ولهاوزن تا آنجا پیش رفته که «عاد» به عنوان نام یک قبیله را، ناشی از بدفهمی عبارت «مِنَ العاد» دانسته و معنای «از روزگاران کهن» را پیشنهاد کرده است.

☑️ به تازگی #احمد_الجلاد (استاد مطالعات عربی و زبان‌شناسی در دانشگاه ایالتی اوهایو) در مقاله‌ای با عنوان «کتیبه‌نگاری قوم عاد» در مجلۀ اثیرت به بررسی کتیبه‌های پیشااسلامی مرتبط با قوم عاد پرداخته است.

او در ابتدای این مقاله نشان داده که صرف وجود رسم «ع‌د» در یک سنگ‌نبشتۀ کهن عربی، برای تطبیق آن‌ها با قبیله «عاد» مذکور در قرآن کافی نیست. چرا که در خطوط باستانی عربستان، مصوت‌های میانی به طور کامل نمایش داده نمی‌شدند و لذا می‌توان تلفظ‌های دیگری غیر از عاد (مثل عید) را نیز برای خوانش رسم «ع‌د» در نظر گرفت. لذا هیچ مدرکی به نفع تطابق «عاد» قرآنی با کتیبه‌های عربی جنوب عربستان که شامل واژۀ «ع‌د» هستند، وجود ندارد.

☑️ پس ما در چه شرایطی می‌توانیم مطمئن باشیم که واقعاً با «عاد» قرآنی مواجه هستیم؟

در پاسخ به این سوال، او به این نکته مهم اشاره می‌کند که قرآن، عاد را با دو واژۀ دیگر هم‌نشین ساخته است:

﴿ألمْ تَرَ كَيفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ. ‎إِرَمَ ذاتِ العِماد‎﴾‏ (فجر: ۶-۷)

﴿واذْكُرْ أخا عادٍ إذ أنذَرَ قومَهُ بِالْأحْقَاف﴾ (احقاف: ۲۱)

«ارم» یک اسم خاص است که به شهادت همه شواهد کتیبه‌ای، به منطقۀ «وادی رم» (ارم باستان) در جنوب اردن اشاره دارد؛ «احقاف» یک اسم عام، جمع «حِقف» و به معنای «تل‌ماسه‌های مارپیچ» است که می‌تواند وصف این منطقه باشد. معیار پیشنهادی الجلاد برای شناسایی و تطبیق «عاد» قرآنی با کتیبه‌ها، باهم‌آیی «ع‌د» و یکی از شواهد «احقاف» و «ارم» است.

تا کنون، حداقل دو شاهد کتیبه‌ای به خط حسمائی کشف شده که این معیار را با موفقیت پشت سر می‌گذارد. نخستین شاهد، حدود ۳۰ سال پیش، در فرآیند مرمت معبد لات در «وادی رم» کشف شد و به صورت مقاله‌ای مستقل به انتشار رسید. نوشتۀ این کتیبه از این قرار است:

[نوشتۀ] غوث پسر اوس‌الله پسر ثکم و او معبد لات را ساخت از قبیلۀ «ع‌د»

‌
ذکر «ع‌د» در کتیبه‌ای در منطقۀ «ارم» نمی‌تواند تصادفی باشد.

🟣 وحید صفا در ویدئوی بالا این شاهد را معرفی کرده است.

☑️ الجلاد در این مقاله، کتیبۀ نویافتۀ دیگری را به زبان صفائی (تصویر بالا) معرفی کرده که در منطقۀ حَرّة الشام (تصویر پایین)، در بین شام و عربستان، در نزدیکی منطقۀ «ارم»، یافت شده است:

[نوشتۀ] مسک، پسر زمهر، پسر یزر، پسر تأم. و سوگوار پدر و برادر خود، از قبیلۀ «ع‌د»

‌
جالب است که هر دو کتیبه به یک سبک واحد، تبار «عاد» را نه در انتهای نسب که در انتهای متن ذکر می‌کنند،‌ چیزی که در دیگر کتیبه‌های عربی کهن مرسوم نیست. این نکته در کنار دیگر شواهد، همه حکایتگر آن است که قوم عاد در حدود ۲۰۰۰ سال قبل در منطقۀ وادی ارم در جنوب اردن تا منطقۀ حرة در شمال شرق شبه جزیرۀ عربستان سکونت داشته‌اند.

☑️ در پایان مقاله الجلاد پیشنهاد می‌کند که «بِعادِ اِرَمَ» در فجر: ۶-۷، یک ترکیب اضافی است. قرائت مرسوم از ﴿ألم تر كيف فعل ربّك بِعادٍ ‎إرمَ ذات العماد‎﴾‏ ارم را عطف بیان یا بدل از عاد در نظر می‌گیرد.‌ جلاد پیشنهاد می‌کند که «عاد ارم» ترکیب اضافی نام یک قوم به سرزمین آن‌هاست. این به سادگی با قرائت فعلی آیه، قابل تطبیق نیست. از نظر الجلاد، ظاهراً رسم قرآن در ابتدا به صورت صامت و بدون اعراب و بر اساس گویش قدیمی حجاز  بوده که فاقد واکه‌های کوتاه پایانی است. از آنجایی که عبارت «بعاد ارم» در گذار از یک آیه به آیۀ بعدی و احتمالاً برای رعایت فواصل، به دو بخش شکسته شده، بیشتر قراء به جای آنکه این عبارت را به صورت یک ترکیب اضافی بخوانند، تصور کرده‌اند که عاد جدا از ارم است. به نظر الجلاد این خطای در قرائت پس از آن رخ داده که رابطه بین عاد و ارم فراموش و مبهم شده، و در نتیجۀ آن، ابهامی که امروزه در سنت تفسیری و اعراب قرآن با آن مواجه هستیم، به وجود آمده است.

#انعکاس_مقاله
🔵 @inekas

Читать полностью…

‌
🔵 برنامۀ ارائه‌های مدرسه مدار۳

🔵جعبه‌ابزار برخط پژوهش در بافتار و متن و بینامتن قرآن

(اگر عنوان برایتان مبهم است، اینجا را ببینید.)

⏲ مهلت ثبت‌نام: تا پایان شنبه ۲۰ بهمن ۱۴۰۳

🎓 ۲۴ ساعت ارائهٔ کارگاهی در ۴ روز (به صورت حضوری)

☑️ ۲۵ و ۲۶ بهمن و ۲ و ۳ اسفند ۱۴۰۳ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۷:۰۰ (به وقت تهران)

⭐️ فهرست ارائه‌ها

🔵روز ۱: مقدمات و ابزارهای زبان‌های سامی

🟢 درآمدی بر مدرسه
🟢 مقدمه‌ای بر زبان‌های سامی و ابزارهای آن
🟢 پروژه‌های عملی زبان‌های سامی


🔵روز ۲: ابزارهای مطالعات قرآنی

🟢مقدمه‌ای بر نسخ خطی، رسم و قرائات قرآن
🟢آشنایی با ابزارهای قرائات و نسخ خطی قرآن
🟢پروژه‌های عملی ابزارهای قرائات و نسخ خطی قرآن


🔵روز ۳: ابزارهای مطالعات عهدینی

🟢آشنایی با عهدین و ابزارهای مقدماتی
🟢مطالعه تطبیقی قرآن و عهدین و ابزارهای جستجوی موضوعی


🔵روز ۴: ابزارهای عهدین و بینامتنیت

🟢 مروری بر بنامتنیت قرآن و عهدین
🟢پروژه‌های عملی بینامتنیت قرآن و عهدین


⏲ مهلت ثبت‌نام: تا پایان شنبه ۲۰ بهمن ۱۴۰۳

🌐 ثبت‌نام و اطلاعات بیشتر:
🔵 https://inekas.org/madar2025

#رویداد_انعکاس
@inekas

Читать полностью…

‌
🟥 انتشار کتاب «در کشاکش شورشیان و حاکمان در جهان اسلامی‌مآب نخستین: قدرت، ستیز و هویت»

🔵اطلاعات کتاب‌شناختی:

Hannah-Lena Hagemann, Alasdair C. Grant (Eds), Between Rebels and Rulers in the Early Islamicate World: Power, Contention and Identity, (2024), Edinburgh University Press.

⬇️دریافت فایل PDF تمام متن کتاب با دسترسی آزاد


✍️ معرفی کتاب
(به کوشش فاطمه بختیاری)

کتاب حاضر مجموعه مقالاتی در هفت بخش است که شورش را به عنوان یک پدیده تاریخی مورد توجه قرار داده و ارتباط میان شورشیان و حاکمان را از سه منظر بررسی می‌کند. ابتدا چگونگی شکل‌گیری شورش‌ها در برابر قدرت حاکمان و سپس تأثیری که این شورش‌ها در شکل‌گیری هویت جمعی داشته‌اند، مورد اشاره قرار گرفته است. در قدم بعدی تعامل بین شورشیان و حاکمان که الزاما نه همیشه به شکل تقابل بل گاهی در قالب مذاکره و یا مصالحه بود مورد توجه‌ است. در این میان به تحولات سیاسی و اجتماعی پرداخته شده تا چگونگی تأثیر این تحولات بر ساختارهای قدرت و هویت‌های جمعی نشان داده شود.

مجموعۀ حاضر با در برداشتن ۱۴ مقاله از حیث زمانی و مکانی حوزه گسترده‌ای را پوشش می‌دهد و مفهوم شورش را از قرن ۶ تا ۱۰ میلادی، از آفریقا تا آسیای مرکزی مورد توجه قرار داده است. دامنۀ این مجموعه به عمد گسترده در نظر گرفته شده تا علاوه بر منعکس کردن پیچیدگی و تنوع جوامع اسلام متقدم، بتواند به واسطه شناسایی ویژگی‌های مشترک در انواع شورش‌های متقدم، الگوی آن‌ها به تصویر بکشد. در نهایت، مداخلهٔ فزاینده قدرت مرکزی در امور محلی و محدود کردن اختیارات رعایا که آن را می‌توان «شورش ذی‌نفعان» نامید، به عنوان الگویی ظاهر می‌شود که در عراق، ارمنستان، افریقیه و دیگر سرزمین‌های اسلامی قابل تعمیم بوده و شکل غالب اعتراض در جهان اسلامی را می‌ساخته است؛ هرچند مورخان تاکنون بیشتر بر نقش نخبگان در شورش‌ها متمرکز بوده و آن را پررنگ جلوه می‌دادند. علاوه بر این، مقالات این مجموعه نشان می‌دهند که تاکید بر دوگانهٔ نیروی داخلی و خارجی در شورش‌های جامعه اسلامی نخستین معنایی نداشته است.

نکتهٔ مهم اثر حاضر توجه به میدان‌های مختلف معنایی مفهوم شورش در زبان عربی است. ارتباط معنایی این مفهوم با «حرکت فیزیکی خشونت‌آمیز» و همچنین با «وفاداری و اطاعت» باعث شده است شورش نه فقط به معنای قیام مسلحانه و فیزیکی بل هر نوع کناره‌گیری و سرپیچی از دستور مقامات بدون اعمال خشونت‌آمیز نیز معنی دهد؛ امری که منجر می‌شود اعضای گروه‌های مسلط اجتماعی و نخبگان مذهبی، سیاسی، نظامی و اقتصادی، چه مسلمان و چه غیر مسلمان جزئی از شورشیان به شمار آیند.

رویکرد انتقادی حاکم بر کتاب، توجه بیش از اندازه به بُعد مذهبی و کلامی شورش در جامعه اسلامی نخستین را رد کرده و در تلاش است تا بر انگیزه‌های غیر دینی و اجتماعی و تاریخی تمرکز کند و به همین خاطر در عنوان کتاب از اصطلاح «Islamicate» (اسلامی‌مآب و نه اسلامی)‌ استفاده شده است؛ البته این به معنای نفی تاثیر دین در ایجاد شورش‌ها نیست.

⭐️ این مجموعه مقالات دستاورد کنفرانسی است که در ۲۰۲۲ با عنوان "نظریه و عمل شورش در جهان اسلامی نخستین" در دانشگاه هامبورگ و در چارچوب پروژه SCORE برگزار گردید. در این کنفرانس علاوه بر مورخان، پژوهشگران دین و ادبیات نیز حضور داشته و در رویکردی چندرشته‌ای با توجه به زبان‌های مختلف عربی، سریانی، ارمنی سعی کردند از دام روایت‌محوری گذر کرده و با بهره‌گیری از شواهد دیگر مانند زیست‌نامه‌ها، منابع تبارشناسی و اسناد پاپیروس و شواهد مادی مانند سکه‌ها و بناها به پژوهش بپردازند.


🗂 فهرست مقالات کتاب

بخش اول: گفتمان‌های شورش
۱- بزرگان علمی اسلام و احادیث (علیه) شورش
۲- تاریخنگاری اباضیۀ نخستین: مطالعۀ موردی خوارج

بخش دوم: فرهنگ سیاسی شورش
۳- قیام یحیی بن زید بن علی (د. ۱۲۵): بیعت، نافرمانی و شورش در دورۀ نخستین اسلامی
۴- شاعر، عالم، شورشی؟ عمران بن حطان، قیام خوارج و «کتابچه شورش» در دورۀ اموی

بخش سوم: جوامع ستیزه‌جو
۵- فرقه‌گرایی و شورش‌شکنی در مسیحیت روم شرقی قرن ششم: مطالعۀ موردی «روستایی شدن»
۶- دین و شورش: جذب نیرو از طریق ساخت تصویر مذهبی – نمونه‌های زنگیان و قرامطه

بخش چهارم: منازعه بر سر ایالت
۷- مالیات، شورش و عقب‌نشینی در ارمنستان دورۀ عباسی متقدم
۸- مقاومت محلی و شورش اعراب: فتح خراسان و ماوراءالنهر در چارچوب فتنۀ اول و دوم

بخش پنجم: منازعه بر سر شهر
۹- مذاکره در شورش: قیام جند تونس
۱۰- الگوهای متغیر شورش در میان اغلبیان افریقیه

بخش ششم: اختلافات بر سر امتیازات
۱۱- ثروت و تصویر امویان در خطبه‌های منسوب به ابوحمزه
۱۲- تفسیر نسلی از فتنۀ سوم (۱۲۶-۱۳۶)

بخش هفتم: فضاهای شورش
۱۳- سه کعبه، سه شورش: شورشیان و معماری‌های مقدس در جهان اسلام نخستین
۱۴- زیرساخت‌های منازعه: قیام زنگیان

#انعکاس_کتاب
@inekas

Читать полностью…