1262
آگاهی‌های سودمند درباره جشنهای ایرانی و زمان برگزاری آنها بر پایه تقویم رسمی کشور @JASHNHA2
🐓 خوان جشن بهمنگان، دوم بهمن‌ماه ۱۴۰۰. به کوشش آقای عباس رسول‌زاده بیدگلی و خانواده از آران و بیدگل.
@jashnha2
🐓 جشن بهمنگان، دوم بهمن‌ماه ۱۴۰۰. به کوشش آقای عباس رسول‌زاده بیدگلی و خانواده از آران و بیدگل.
@jashnha2
✅ جشن بهمن گان روز ملی حمایت از حیوانات گرامی باد.
@jashnha2
🐓 جشن بهمنگان، دوم بهمن‌ماه، اجرا آقای حیاتی.
@jashnha2
🐓 آش بهمنگان بر خوان بهمنگان۹۹. عباس رسول‌زاده بیدگلی از آران و بیدگل.
@jashnha2
🌿 قرمه سبزی به عنوان هشتمین غذای خوشمزه جهان در سال ۲۰۲۲ انتخاب شد.
@jashnha2
✅ در هیچ منبع تاریخی و مذهبی به تاریخ تولد مسیح اشاره نشده است ؛ اما چرا بطور سنتی تولد مسیح همزمان با تولد میترا دانسته شده ( اواخر دی‌ماه - دسامبر ) ؟ پروفسور المار شورتهایم که کاوشگر منطقه کوماژن در ترکیه بوده، درباره نحوه انتقال میتراییسم از ایران به اروپا و تاثیر این آیین بر مسیحیت توضیح داده است ( دانلود 👆👆 )
🆔 @iranzamin777
.
🔴 بخشی از سخنرانی استاد دکتر سجاد آیدنلو، شاهنامه‌پژوه آذری ؛ درباره فلسفه جشن یلدا یا شب چله
🔺 کتابخانه عمومی بامداد امید صبای ارومیه
🆔 @iranzamin777
✅ جشن خرم‌روز، یکم دی‌ماه فرخنده باد.
✍ شاهین سپنتا
👈 واژه «ددوش» در زبان اوستایی، در پهلوی «داتار» و در فارسی امروز «دادار» یا «دی»، صفت اهورامزدا و به معنی «آفریدگار» است.
👈 در گاهشماری ایرانی روزهای ۸ و ۱۵ و ۲۳ هرماه و دهمین ماه سال نامزد به «دی» هستند.
👈 چهار جشن اصلی که در دی‌ماه برگزار می‌شوند، عبارتند از:
1⃣ جشن خرم‌روز
2⃣ جشن دی‌گان یکم
3⃣ جشن دی‌گان دوم
4⃣ جشن دی‌گان سوم
🌞 جشن خرم‌روز: نخستین جشن که در روز اورمزد (دادار/دی) یا یکمین روز از دی‌ماه (خورماه) یعنی نخستین روز پس از جشن چله یا یلدا برگزار می‌شود، «دی‌دادار جشن» یا «جشن خرم‌روز» یا «خور روز» (روز خورشید)، و یا «نود روز» (۹۰ روز تا نوروز) نام دارد.
🌼 جشن دی‌گان یکم: روز هشتم از دی‌ماه یا روز «دی به آذر»، نخستین جشن دی‌گان برگزار می‌شود که ابوریحان بیرونی در کتاب «قانون مسعودی» از این جشن با عنوان «عید دی الاول» نام برده است و «کوشیار» از آن با نام «دی‌جشن» نام برده است.
🌻 جشن دی‌گان دوم: در روز پانزدهم از دی‌ماه یا روز «دی به مهر» جشن دی‌گان دوم (دیبگان/بتیکان) برگزار می‌شود که نامزد به «جشن دی دوم» نیز هست.
☀️ جشن دی‌گان سوم: در روز بیست و سوم از دی‌ماه یا روز «دی به دین»، سومین جشن دی‌گان برگزار می‌شود.
@JASHNHA2
🌞 تاریخچه ثبت شب یلدا در تقویم رسمی کشور پس از انقلاب.
@shahinsepanta
🌞 پاسخی به نادیده‌گرفتن ریشه‌های پارسی شبِ چله و ترکی دانستن آن.
✍️ شاهین سپنتا
همزمان با جشن شب چله یا یلدا یادداشتی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن به استناد مقاله «چیلله» نوشته ناصر منظوری، پژوهشگر زبان تركی ادعا شده که واژه چله یک واژه ترکی به معنای «زه کمان» است و ارتباطی به واژه فارسی «چهله» ندارد، و تلاش‌شده تا هویتی ترکی به جشن چله بدهند.
در اینجا، پس از ذکر خلاصه‌ای از مقاله ناصر منظوری، به اختصار نکاتی در پاسخ به آن یادآوری می‌شود:
👈 خلاصه مقاله منظوری: «واژه چیلله برگرفته از مفهوم توركی آن "نهایت كشیدگی شب" می‌باشد، چون چیلله در ترکی نیز یعنی زه (زهِ كمان) پس وقتی گفته می‌شود "یایین چیلله سی" (چلّه تابستان)، تداعی‌كننده كشیدگی نهایی كمان به هنگام انداختن تیر، یعنی نهایت و اوج كشیدگی تابستان كه چهل و پنج روز رفته از تابستان است و "قیشین چیلله سی" (چلّه زمستان) نیز به معنای كشیدگی نهایی سرما است و "چیلله گئجه‌سی" یا شب چله به معنی(شب دارای نهایت كشیدگی) است.
منظوری در پایان با نادیده‌گرفتن ریشه‌شناسی واژگان در زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، درباره ارتباط واژه‌های چهله و چله آورده است:
«این كاری است كه روشنفكران پرداخته‌اند و خود نیز بایستی جوابگو باشند.»
👈 در پاسخ چند نکته یادآوری می‌شود:
۱- چله تابستان از یکم تیرماه آغاز می‌شود که روز نخست فصل تابستان است و تا چهل روز ادامه می‌یابد و آن‌گونه که ایشان تصور کرده است هنوز به «اوج کشیدگی گرمای تابستان» نرسیده‌ایم و فقط ۶۳ روز از نوروز یا فصل بهار را پشت سر گذاشته‌ایم.
۲- جشن چله زمستان هم در شب نخستین روز دی‌ماه یا فصل زمستان است و به تعبیر ایشان هنوز به «نهایت کشیدگی سرما» نرسیده‌ایم.
نکته: چله در آغاز دوره ۴۰روزه، سده در آغاز دوره ۱۰۰روزه هستند.
۳- واژه چله به معنای «زه کمان» اگرچه در نگارش و تلفظ شبیه چله (چهله) است اما این‌ها دو واژه مجزا هستند و نباید یکی را با دیگری اشتباه گرفت. واژه‌های مشابه در همه زبان‌ها از جمله فارسی بسیار دیده می‌شود.
۴- چِله در فارسی کوتاه شده چِهله است و در ترکیبات و معنای گوناگونی همچون: شب چله، چله‌نشستن، چله‌بُری، چله‌خانه، چله‌دادن، چله‌دار، چله‌گرفتن و... آمده و در متون ادب فارسی همچون آثار جامی، مولوی، عسجدی مروزی و کتاب‌هایی چون عالم‌آرای صفوی و... حاضر است. (برهان قاطع، ج۲، ص۶۵۶/فرهنگ معین، ج۱، ص۱۳۰۹/ فرهنگ سخن، ج۳، ص۲۳۷۷)
۵- در فرهنگ ریشه‌شناسی زبان فارسی (محمد حسن دوست، ص۱۰۴۳) به ریشه واژه چله در فارسی باستان اشاره شده است.
همچنین از کتاب «تنسوخ‌نامه ایلخانی» نوشته، خواجه نصیرالدین محمد طوسی
در قرن هفتم هجری، شاهد مثال برای ترکیب چله تابستان ذکر کرده است: «در وقت طلوع شعری، آخر چهله تابستان، شاخ‌های او به سر نیش سوراخ می‌کنند.»
همچنین، شاهد مثال برای «چله زمستان» نیز از کتاب «مخزن الوقایع» تالیف حسین بن عبدالله سرابی آورده که شرح ماموریت و مسافرت فرخ‌خان امین‌الدوله به نمایندگی ایران به ممالک اروپایی در سال ۱۲۷۲ هجری در دوران قاجار است: «در سال هزار و دویست و هفتاد و یک هجری... که از بطرزبورغ مراجعت کرد، فصل چله زمستان و سرمای مملکت روس بود...»
۶- واژه چله در زبان فارسی با چله یا چهله زمستان در دیگر گویش‌ها و زبان‌های ایرانی همچون بلوچی، کردی، پشتو، سنگلیچی همریشه است و به کار می‌رود. (فرهنگ ریشه‌شناسی زبان فارسی، محمد حسن دوست،ص ۱۰۴۳/ فرهنگ ریشه‌شناختی فارسی، جلال خالقی‌مطلق، ص۱۸۱)
۷- چله در گویش‌های محلی تکیه‌ای، طاری، طامه‌ای، طرقی، کشه‌ای، و نطنزی در استان اصفهان نیز به همین معنی«چهله» به کار می‌رود.
۸- سروشیان، در فرهنگ بهدینان ص۶۳، واژه چله تابستان را در گویش محلی زرتشتیان «چله‌ای تیرمه» یا «چلی تیرمه»، و چله زمستان را «چله‌ای سرمو» یا «چلی زمند» آورده است.
۹- چله یا چهله در متون فارسی به چهل روزی که درویشان در گوشه‌ای نشینند و روزه دارند، نیز گفته‌شده که شاهد مثال آن در کتاب «زنگی‌نامه» نوشته محمد بن محمود بن محمد زنگی بخاری در دوره صفوی است.
۱۰- دکتر معین در حاشیه برهان قاطع، و دهخدا در لغت‌نامه، چله به معنی زه کمان را در ترکی «چلی» به کسر اول و «چلیه» نوشته‌اند.
۱۱- حسن‌دوست نیز در فرهنگ ریشه‌شناختی، واژه چله در زبان ترکی را به معنی ابریشم، پنبه حلاجی شده برای چرخ ریسندگی، زه کمان و مترادف با چله به همین معانی در فارسی میانه، و گویش‌های خوانساری، گزی، نطنزی، وانشانی، کشه‌ای و زفره‌ای نوشته است.
۱۲- منوچهر ستوده، در فرهنگ گیلکی ص۷۷، چل را در گویش گیلکی چرخ ابریشم‌کشی و چله‌زه را قسمتی نزدیک به قرقره در چرخ ابریشم‌کشی می‌نویسد.
براین پایه، به نظر می‌رسد که واژه «چله» به معنی زه کمان وامواژه‌ای از فارسی در ترکی باشد و ارتباطی با واژه مشابه چله (چهله) ندارد.
@shahinsepanta
🔥 خوان آذرگان، ۹ آذر ۱۴۰۱. بانو هما گلستانی از سیرجان.
@jashnha2
✅ هفت‌سین، خوان نوروزی گسترده همچون زمین
✍️ شاهین سپنتا
@SHAHINSEPANTA
👈 سفره هفت‌سین (نمادین‌ترین سفره روی زمین)، که در هنگام نو‌شدن طبیعت و بهار گسترده می‌شود، نماد گستره زمین است و آنچه که بر آن می‌نهیم نماد داده‌ها و آفریده‌های اهورایی است.
خوان نوروزی یا سفره هفت سین سرگذشتی هزاران ساله دارد و در گذر زمان تکمیل‌شده تا به شکل امروزی در ایران گسترده شود و در سرزمین‌های همریشه تفاوت‌هایی جزئی دارد اما گوهر اصلی همگی یکی است.
سفره هفت‌سین ایرانی، امروزه اجزای ثابت و متغییری دارد. اجزای اصلی سفره هفت‌سین هفت خوراکی گیاهی یا گیاه هستندکه به نشانه تقدس عدد هفت (اهورامزدا و شش امشاسپند یا صفات اهورامزدا ) بر خوان نوروزی گذاشته می‌شوند:
1️⃣ سبزه: به نشانه امشاسپندبانو امرداد نماد گیاهان و گل‌ها و همه سبزینه‌های روی زمین، به نشانه سبزبودن، سرزندگی و رویش و نوزایی زمین و زندگی.
2️⃣ سمنو: از جوانه‌های تازه سرزده گندم در جشن زنانه سمنوپزان یا سمنک‌پزی به دست زنان و دختران پخته می‌شود، نشانه امشاسپندبانو سپندارمذ یا اسفند، نماد زن و زمین و زایش و زندگی است.
3️⃣ سیب سرخ: رنگ سرخ نماد مهر است. سیب سرخ رنگ به نشانه ایزد مهر و پیمان بر خوان نوروزی می‌نشیند.
4️⃣ سیر: یکی از سودمندترین و ستوده‌ترین گیاهان است که بیماری و پلیدی را می‌زداید و تندرستی به ارمغان می‌آورد، پس به نشانه تندرستی و پاکی درون و برون انسان و دوری از پلیدی و ناراستی بر خوان نوروزی نهاده می‌شود.
5️⃣ سنجد: برپایه یک باور کهن، عطر شکوفه‌های زردرنگ سنجد برانگیزاننده توان زنان است و از این‌روی در پیوند و به نشانه امشاسپندبانو سپندارمذ یا اسفند، نماد زایندگی و باروری، بر سفره گذاشته می‌شود. (سنجد ارتباطی به مصدر سنجیدن و سنجیده عمل کردن ندارد).
6️⃣ سماق (سماک/ به معنی سرخ رنگ): با رنگ سرخش نماد مهر و نشانه گرمی زندگی است.
7️⃣ سرکه: نوشیدنی با منشاء گیاهی به نشانه شور زندگی (جایگزین شراب مقدس که در بزم مهر بر سفره می‌نهادند).
@JASHNHA2
✅ اجزای دیگر سفره نوروزی
افزون بر «هفت‌سین» نامبرده، «سفره نوروزی» یا «سفره هفت‌سین» اجزای دیگری نیز دارد. برخی از آنان نشانه همان امشاسپندانی هستند که نام برده شد و مردم به سلیقه خود همه یا تعدادی از آنها را بر سفره می‌گذارند. پیوست‌های سفره هفت‌سین عبارتند از:
🔸یک - آیینه: به نشانه روشنی، بازتاب دهنده نور.
🔸دو - آب: به نشانه امشاسپند خرداد، نماد روشنایی و به نشانه رسایی در زندگی. در آب برگ گل سرخ یا ماهی سرخ یا سیب یا انار سرخ یا نارنج می‌گذارند. چرخش ماهی یا برگ گل یا میوه در آب نماد گردش و چرخش روزگار است.
🔸سه - شمع/ شمعدان/ آتشدان/ آتش: نماد امشاسپند اردیبهشت و نشانه بهترین راستی و آذر اهورایی یا نور الهی است.
🔸چهار - سکه: نماد فلزی امشاسپند شهریور و به نشانه اراده آفریدگار و شهریاری انسان بر نفس خویش و به نیت فزونی دارایی در سال آینده.
🔸پنج- ماهی سرخ: ماهی نماد آبزی -جانوری امشاسپند بهمن است. همچنین به نشانه برج حوت یا برج ماهی یا آخرین ماه سال بر سفره هفت‌سین گذاشته می‌شود. همچنین نماد سرزندگی و رنگ سرخ آن نیز نماد شادکامی و پیروزمندی نوروز است.
🔸شش - نان (نان سنگک): به نشانه برکت و داده‌های اهورایی (جایگزین نان مقدس که در بزم مهر بر خوان مهر می‌نهادند)
🔸هفت - سبزی خوراکی/ سبزی‌خوردن: سبزی نماد امشاسپندبانو امرداد، نماد گیاهان روی زمین، به نشانه همیشه سبزبودن و جاودانگی زندگی است.
🔸هشت - شیرینی/ شکر / عسل: به نشانه شیرین‌کامی و شیرینی زندگی.
🔸نه - تخم‌مرغ: به نشانه پرندگان روی زمین، نماد پرنده- جانوری امشاسپند بهمن، به مفهوم زایندگی و زندگی است. سنت کهن رنگ‌کردن تخم مرغ بر زیبایی و شادی‌بخشی سفره می‌افزاید.
🔸ده - شیر: نوشیدنی جانوری و یکی دیگر از نمادهای جانوری امشاسپند بهمن به نشانه سپیدی، پاکی، منش نیک، صلح و دوستی.
🔸یازده- گل سنبل: به گواهی بندهش، گل سنبل نماد ایزد بهرام، تجسمی از نیروی شکست‌ناپذیر و پیروزی‌بخش است. پیروز همچنین صفت همیشگی نوروز است. گل نیز نماد بهار طبیعت است و به نیت و نشانه گل سنبل برخی گل شب‌بو و دیگر گل‌های شاد بهاری را بر سفره می‌گذارند.
🔸دوازده- کتاب مقدس به نشانه سخن حق و یا شاهنامه یا دیوان حافظ به نشانه ارج‌نهادن به فرهنگ و ادب ایران.
🔸سیزده – اسفند یا سپند یا اسپنددانه: به نشانه امشاسپند سپندارمذ یا اسفند، نماد فروتنی و بردباری. دود اسپنددانه روی آتش همچنین دورکننده ناپاکی و پلیدی است.
🔸چهارده- میوه: به نشانی فراوانی و فزونی داده‌های اهورایی.
🔸پانزده - آجیل/ هفت مغز: نماد امشاسپندان و به نشانه فزونی نعمت.
🔸شانزده - ساعت: به نشانه گذر زمان و گردش روزگار، و یادآور هنگام نوگشت سال یا لحظه تحویل سال.
@SHAHINSEPANTA
☘ سمنو را تاجیک‌ها، سُمَنَک/ سومنک گویند و در برخی مناطق تاجیکستان به جشن سمنوپزان پیش از نوروز «توی سُمَنک» گویند.
در تاجیکستان، سمنوپزان جشنی زنانه است و در شب پختن سومنک در تمام شب جشن و رقص و سرود و موسیقی طنین می‌افکند؛ زنان داستان می.گویند، دایره می‌نوازند، می‌رقصند، ترانه می‌خوانند که تا صبح بیدار بمانند و پیش از سپیده دم آتش زیر دیگ را خاموش می‌کنند.
@jashnha2
🐓 جشن بهمنگان، دوم بهمن‌ماه ۱۴۰۰. به کوشش آقای عباس رسول‌زاده بیدگلی و خانواده از آران و بیدگل.
@jashnha2
✅ از میان گل ها، یاسمن سفید نماد جشن بهمنگان است. جشن بهمنگان دوم بهمن ماه گرامی باد.
@JASHNHA2
🐓 جشن بهمنگان، دوم بهمن‌ماه، جشن پاسداشت جانوران، فرخنده باد.
@jashnha2
🐓جشن بهمنگان دوم بهمن‌ماه، فرخنده‌باد.
در فرهنگ ایرانی، دومین روز هر ماه و یازدهمین ماه سال را به نام امشاسپند بهمن به معنی «منش خوب» نام نهاده‌اند.
از این روی، در بهمن روز (دومین روز) از بهمن‌ماه، جشن بهمنگان برگزار می‌شود.
از میان گل‌ها یاسمن سپید، گل ویژه «بهمن» و در میان جانوران نیز «خروس سپید» نماد بهمنگان است.
در این جشن بیش از هر جشن دیگری به رعایت حقوق حیوانات و پرهیز از خوردن گوشت آنها توجه می‌شود.
پوشیدن تن‌پوش سپید و خوردن غذاهای گیاهی همچون آش‌بهمنگان (آش‌سبزیجات) از سنت‌های این جشن است. به همین خاطر چند سال است که به ابتکار حامیان محیط زیست و حیوانات، جشن بهمنگان به عنوان روز ملی حمایت از حیوانات در ایران نامیده می‌شود.
🐓 بهمنگان
سروده: شاهین سپنتا
به فرخندگی جشن بهمن رسید
به هر بوستان یاسمن نودمید
بُوَد تا در این جشن باشی به هوش
نیوشنده باشی پیام سروش
خروس سپید است پیک سروش
که هر بامدادان برآرد خروش
که یزدان به جاندار داده است جان
مبادا به جانش رسانی زیان
«چه خوش گفت فردوسی پاک زاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد:
«میازار موری که دانه‌کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است»
«سیاه اندرون باشد و سنگ دل
که خواهد که موری شود تنگ دل»
مکن با سگ پیر آواره، جنگ
مبندش به زنجیر و قلاده، تنگ
مکش بیش از اندازه از باره کار
مکن روز حیوان بیچاره تار
مزن لانه‌ی مرغکان را به سنگ
مشو پشتوان خروسان به جنگ
مکن صید ماهی به وقت خوشی
مکن پیشه‌ات کار ماهی کُشی
منه بار بر اسب بیمار و لنگ
مکش در پی‌اش چوب و الوار و سنگ
چنان بسته‌ای تنگ راه نفس
که بلبل دهد جان به کنج قفس؟
چرا می‌کنی دشمنی با ددان؟
چرا می‌کنی کار نابخردان؟
ز نامهربانی بهرام گور
تهی‌شد همه دشت میهن ز گور
کنون پند گیر از سرانجام او
نشد جز دل خاک انجام او
گر ایران‌ستایی مزن تیر کین
به قرقاول و کبک ایران‌زمین
تو بر شیر ایران ستم کرده‌ای
دل مام میهن دژم کرده‌ای
چو خالیست این بیشه از نره شیر
شده این وطن مُلک کفتار پیر
بسی ببر کشتند پتیارگان
که ناهست شد ببر مازندران
نباشد جز این پند و پیغام دین
ز پیغام دین پند نیکو گزین
همه دام و دد را ز ریز و درشت
نباید شکار و نباید بکشت
همه جیره‌خوارند از مور و شیر
بر این خوان گسترده بی‌نظیر
نخواهد چنین خوار و خرد و نزار
سرانجام مخلوق، پروردگار
نگهدار، گنجینه زیست بوم
گران پایه سرمایه مرز و بوم
مبادا ز کف مفت و آسان دهی
ز خودکرده نالان و پژمان شوی
حمایت ز حیوان کسی پیشه کرد
که در زندگی، سبز اندیشه کرد
@shahinsepanta
✅ نمادهای جشن بهمنگان
✍ شاهین سپنتا
در فرهنگ ایرانی دومین روز هر ماه و یازدهمین ماه سال را به نام بهمن به معنی «منش خوب» نام نهاده‌اند. از این روی، در بهمن‌روز (دومین روز) از بهمن‌ماه، جشن بهمنگان، جشن صلح و پرهیز از کشتار جانوران، برگزار می‌شود.
🔆 نمادها و خوراکی‌های پیشنهادی برای سفره بهمنگان:
یک- شمع و آیینه و آب به نشانه روشنایی
دو- شیر، تخم‌مرغ، ماست و کشک.
سه- نان و پنیر و سبزی خوردن
چهار- آش سبزیجات یا شله قلمکار و یا شیربرنج
پنج- شیرینی پشمک.
شش- گل‌های یاسمن سپید یا هر گل سفید
هفت- ریشه گیاه بهمن (سرخ یا سپید/زرد) که از عطاری‌ها می‌توان تهیه کرد.
هشت- عود و کندر و بخورهای خوشبوی گیاهی.
👈 پرهیز از خوردن گوشت و غذاهای گوشتی و خوردن غذاهای گیاهی همچون آش بهمنگان (آش سبزیجات یا شله قلمکار) یا غذاهایی که با شیر درست می‌شوند، همچون شیربرنج.
👈 پوشیدن تن‌پوش سپید به نشانه صلح و دوستی و پاکی و پرهیز از کشتار جانوران در جشن بهمنگان.
🐓 پیشکش تندیسک‌های خروس سپید (پیک مهر و بیدارکننده مردمان) یا یادبودهایی با نماد خروس سپید و گل یاسمن سفید.
@JASHNHA2
@shahinsepanta
.
🔴 کتابی ارزشمند از پروفسور المار شورتهایم درباره گسترش آیین مهر در اروپا
🆔 @iranzamin777
🌿 جشن یلدا در گفت‌وگو با ایسنا.
۳۰ آذرماه ۱۴۰۱.
https://www.isna.ir/amp/1401093020803/
@shahinsepanta
☀️یلدا در فهرست میراث جهانی ثبت شد.
🌿 خوشبختانه اعلام شد که جشن یلدا در فهرست میراث جهانی ثبت شد.
این خبر خوبی است که سالها آرزوی تحقق آن را داشتیم.
سالها پیش، برای ثبت جشن یلدا در تقویم رسمی کشور، پژوهش و پیشنهادی در تاریخ ۲۸ آذرماه ۱۳۸۶ تهیه کردم که به تائید ۴۶ سازمان غیردولتی دوستدار میراث فرهنگی و طبیعی از سراسر کشور رسید و با امضای دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران به دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی فرستاده شد. در پاسخ به آن نامه و در خردادماه سال ۱۳۸۷ «منصور واعظی» دبیر شورای فرهنگ عمومی وقت در نشستی مطبوعاتی، خبر تصویب این پیشنهاد را در شورای فرهنگ عمومی اعلام و اضافه کرد که این مصوبه برای افزودن به تقویم سال ۱۳۸۸ خورشیدی باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به تائید و تصویب نهایی برسد. در نهایت این پیشنهاد در نشست ۶۲۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ یکم امردادماه ۱۳۸۷ به تصویب نهایی رسید و اکنون در تقویم ایرانیان، در ذیل تاریخ ۳۰ آذرماه عبارت «شب یلدا» البته بدون پیشوند «جشن» یا «جشن ملی» درج‌شده است.
در آذرماه سال ۱۳۸۶ نیز و در زمانی که مسوول کمیته جشنهای ملی بنیاد جهانی پاسارگاد بودم، به همراه پرونده‌ای که برای جشن یلدا آماده کردم، در نامه‌ای به مدیرکل یونسکو به تاریخ ۱۷ دسامبر ۲۰۰۷با امضای شاهین سپنتا (مسئول بخش جشنهای ملی و تاریخی در بنیاد میراث پاسارگاد) و تورج پارسی (مسئول بخش تاریخ و ایران‌شناسی) خواستار ثبت «یلدا» در فهرست میراث معنوی جهانی شدیم اما از آنجا که درخواست ثبت میراث باید از رهگذر دولت‌ها به یونسکو ارسال شود، پرونده ارسالی ما در دستور کار یونسکو برای ثبت قرار نگرفت. بااین‌همه، از همان سال و با همان اقدام ما، سازمان میراث فرهنگی وقت برای ثبت جهانی یلدا زیر فشار افکار عمومی قرار داد. تا نهایتا امسال این آرزوی دیرینه محقق شد.
امیدوارم همه ما بتوانیم از این ظرفیت ارزشمند برای حفظ فرهنگ و هویت ملی و توسعه گردشگری استفاده کنیم.
@shahinsepanta
🌞 تاریخچه ثبت شب یلدا در تقویم رسمی کشور پس از انقلاب.
@shahinsepanta
🌿 چله یا یلدا، کدام درست است؟ یادداشتی از شاهین سپنتا در روزنامه اصفهان زیبا سه‌شنبه 27 آذرماه 97.
@shahinsepanta
🌞 شب یلدا، انار و هندوانه
🌿 شاهین سپنتا
جشن شب چله، پیشینه‌ای به دیرینگی کیش مهر در ایران‌زمین دارد و جشن زایش مهر، بلندترشدن روزها، پیشواز گرم‌شدن و بارورشدن زمین و آغاز دوباره کشت و کار است.
در حقیقت جشن شب چله، آغاز یک دوره چهل روزه است که به جشن سده ختم می‌شود که آن هم آغاز یک دوره ۱۰۰ روزه سالانه (از ۱۰ بهمن‌ماه تا ۱۵ اردیبهشت‌ماه) است.
گستردن سفره آیینی یا خوان شب چله در این جشن همچون دیگر جشنهای ایرانی در سنت‌های کیش مهر و گستردن سفره "میَزد" ریشه دارد که در دورهمی پیروان این کیش یا "بزم مهر"، گسترده می‌شد، گستردن سفره‌های آیینی در فرهنگ ایران جنبه‌ای نمادین دارد و سفره نمادی از گستره زمین است. براین پایه، روی آن نمادهای زایندگی، روشنایی و برکت می‌گذاشتند.
در گذشته مردم در جشن یلدا یا شب زایش مهر، در بزم مهر، با همدیگر هم‌نشین و هم پیاله و هم‌سفره می‌شدند و تا هنگام سپیده دم و لحظه زایش مهر، شب‌زنده‌داری می‌کردند.
از دیرباز بر خوان شب چله، نان، شیرینی، خشکبار، دانه‌های خوراکی و میوه می‌گذارند ولی گل سرسبد همه این خوراکی‌ها که رنگ و بویی بهشتی به خوان شب چله می‌دهد، انار است.
زادگاه انار، ایران است و ایرانیان از دیرباز موفق به کشت نمونه‌های پربازده آن شدند، ریشه کهن واژه انار، در زبان فارسی، "هم‌دانه" است که به معنی هم‌نشینی دانه‌های فراوان در کنار همدیگر و نشان از "پُردانگی" آن است. در فرهنگ ایرانی، پُردانگی میوه انار، به نشانه زایندگی ایزدبانو آناهیتا مادر مهر یا میترا، نماد زایش و فراوانی بوده است و از این روی انار را در شب یلدا یا شب زایش مهر به عنوان نمادی از آناهیتا، مادر مهر تابان، بر سفره می‌گذارند. سرخی انار نیز نزد مردمان یادآور سرخی خورشید به هنگام فروخفتن و برآمدن یا زایش دوباره است.
در استوره‌های ایرانی، انار میوه‌ای مینوی و ستوده است از این روی، زرتشت دانه‌های انار را به اسفندیار پسر گشتاسب داد و او را رویین‌تن کرد؛ بر همین پایه در فرهنگ ایرانی، دانه‌های انار و آب انار، دارای ارزش‌های خوراکی و درمانی فراوان هستند و از آب انار تغلیظ شده، "رُب انار" تهیه می‌شود که در تهیه غذاهای سنتی ایرانی همچون فسنجان و آش انار استفاده می‌شود که خوردن آنها در شب یلدا به همراه انار دان‌شده، متداول است.
در بسیاری از شهرهای ایران، هنگام چیدن انار از درخت که "انارچین" نام دارد، "جشن انار" برگزار می‌شود که برای نمونه می‌توان از جشن انار دورک، بادرود، ساوه، پاوه، تفت، تنگ سیاب کوهدشت، انبوه، نوده فاراب، قزوین، ارسنجان، اورامانات و شهرضا نام برد اما متاسفانه امسال شاهد بودیم که جمهوری آذربایجان جشن انار یا "نار بایرامی" را به نام خود در فهرست میراث ناملموس جهانی در یونسکو به ثبت رساند.
یکی دیگر از میوه‌های نمادین که در شب چله بر سفره گذاشته می‌شود، هندوانه سرخ و شیرین است.
اگرچه نهادن هندوانه گرد و سرخ به نشانه خورشید بر سفره شب چله دیرینه‌ای چند صد ساله دارد و بر زیبایی‌های این جشن می‌افزاید اما برعکس انار ریشه در فرهنگ ایران باستان ندارد.
هندوانه سفری طولانی را در درازنای تاریخ پشت سر گذاشته است تا بر سفره شب یلدای ایرانیان نشسته است. خاستگاه جد مشترک همه انواع هندوانه، کشور نامیبیا در جنوب غربی آفریقاست، هندوانه در قرن هفتم میلادی به هند که آن زمان همسایه ایران بود رفت و کشت شد و از آنجا به ایران آمد و به عنوان یک میوه هندی در ایران به نام هندویانه یا هندوانه مشهور شد که واژه هندوانه، صفت نسبی و به معنی "منسوب به هندُوان" است ولی خود هندی ها به آن تربوز یا تربزه می‌گویند که ریشه اصلی و سانسکریت این واژه "ترمبوجم" است.
این که گفته می‌شود چون در فرهنگ سنتی خوراکی‌های ایرانی، هندوانه طبعی سرد دارد پس نباید آن را در شب یلدا خورد، درست به نظر نمی رسد چون طبق همان سنت خوراکی‌ها، غذاهای سرد و گرم در کنار هم تعادل ایجاد می‌کنند و مصلح یکدیگر هستند. به طور مثال خوردن شیرینی و یا آجیل که طبع گرم دارند، سردی هندوانه را تعدیل می‌کنند. چنانکه انار را هم به همین دلیل با نمک و گلپر می‌خورند.
@shahinsepanta
🟣 چهارشنبه‌سوری؛ از جشنی که بود تا جنگی که شد!🟣
🇮🇷 @darvishnameh
1️⃣ یکی از دلپذیرترین و فراموش‌نشدنی‌ترین خاطرات دوران کودکی‌ام برمی‌گردد به چهارشنبه‌سوری ... به جشن و سرور و اشتیاقی وصف‌ناپذیر برای استقبال از نوروز و بهار ... اینکه دفتر مشق و زنگ حساب را به کناری نهاده و با بچه‌های محل برویم برای قاشق‌زنی، فال‌گوش، کوزه‌شکنی، شال‌اندازی، آجیل‌خوران، آب‌بازی و هم‌سرایی و پایکوبی ... و همه با هم از آتش بخواهیم: سرخی‌اش را به ما دهد و زردی‌مان را بستاند ...
2️⃣ اما چرا اینک اروند با شنیدن چهارشنبه‌سوری چون پدرش خاطرات شیرینی برای مرور کردن نمی‌یابد؟ چرا عملاً آن جشن ملی را به یک جنگ خیابانی بدل کرده و آیینی که می‌توانست حکایت از درک عمیق و نزدیکی ایرانیان به موسم تحول و زایش دوباره طبیعت باشد، تبدیل به بالماسکه‌ای چندش‌آور و آزاررسان برای طبیعت و زیستمندانش شد؟
3️⃣ نسل امروز کجا و در کدام مکتب آموزشی یا در کدام رسانه ملی با محتوای درست و پایکوبی خردمندانه این آیین کهن آشنا شد؟ وقتی گروهی قدرت‌مدارِ تمامیت‌خواه که عادت کرده‌اند به جای مردم تصمیم گرفته و بد و خوب را تعیین کنند، با خط‌کش مذهب کل این آیین را نفی کردند، درحقیقت مقدمه تبدیل چهارشنبه‌سوری به چهارشنبه‌سوزی را فراهم کردند.
4️⃣ رفتار نفی‌گرایانه حاکمیت با چهارشنبه‌سوری درست در مورد مالکین سگ و گربه هم تکرار شد؛ وقتی نیروی انتظامی داشتن سگ و گربه و یا سگ‌گردانی در خیابان را چون یک جرم شناخته و با آن برخورد می‌کند؛ معلوم است که گروهی از فعالان رفاه حیوانات با این گمان که دارند مشت محکمی به دهان تمامیت‌خواهان حکومتی می‌زنند به مروجان آلودگی صوتی و پرتاب نارنجک در آیین چهارشنبه‌سوری یا برپایی تالارهای مد برای تن‌پوش سگ و گربه‌ها روی آورده و به شکلی افراطی از غذادادن به حیوانات بدون صاحب حمایت کنند.
5️⃣ یادمان باشد: هرقدر که اجازه گفتگو بدون خط‌خوردگی در رسانه‌های رسمی در مورد موضوعات و پرسش‌های مهم جامعه گرفته شود، استعداد بیشتری برای تبدیل یک چالش به بحرانی جدید را از خود نشان می‌دهیم. حکومتی که از ترس نمایش عادل فردوسی‌پور در یک جشنواره یا مسابقه فوتبال، جلوی پخش تلویزیونی آن مراسم را بگیرد، معلوم است از شجاعت، صداقت، شفافیت و درایت لازم برای حل معضلاتی چون آخرین چهارشنبه سال یا مدیریت سگ و گربه‌های بدون صاحب و ... برنخواهد آمد و هرچه پیش‌تر می‌رویم، بحران جدی‌تر و تضادها حادتر خواهد شد ...
6️⃣ حکومتی که خود عملاً برخوردار از فضیلت‌هایی چون ظرفیت نقدپذیری، بخشش، ادب، نگرش مثبت، خلاقیت و انظباط اجتماعی نباشد، هرگز نمی‌تواند به الگوی موثر و پیش‌برنده‌ای برای تمرین گفتگو و تقویت سرمایه‌های اجتماعی و قابل اعتماد ملی بدل شود.
#چهارشنبه_سوری_یا_سوزی
#حقوق_حیوانات
#عادل_فردوسی_پور
#جای_خالی_ادب_در_سپهر_سیاست_ایران
/channel/darvishnameh
🌱 سمنوپزان، یکی آز آیین‌های نوروزی زنان در تاجیکستان است که با دف‌نوازی و ترانه‌های شاد بهاری همراه است.
@jashnha2