FactNameh | فکت‌نامه

17 апреля 2025 14:57

❌ ادعای نادرست ضرر میوه‌های زشت و بدشکل برای سلامت انسان

🔹پستی در اینستاگرام ادعا کرده که میوه‌های بدشکل، از سلول‌های گیاهی سرطانی تشکیل شده‌اند و نباید مصرف شوند.

🔹این ادعا، علمی نیست. شکل، اندازه یا رنگ غیرعادی میوه‌ها معمولاً به دلایل محیطی مانند آسیب حشرات، تنش آبی، شرایط خاک، آفت‌زدگی یا سرمازدگی ایجاد می‌شود. همچنین، اختلال در گرده‌افشانی می‌تواند باعث رشد ناقص یا نامتقارن میوه شود.

🔹آفات مختلفی مانند شته‌ها، مگس‌ها، و کنه‌ها نیز می‌توانند با تغذیه یا تخم‌گذاری درون میوه، باعث بدشکلی آن شوند. برخی ویروس‌ها هم با انتقال بخاطر حشرات، ظاهر میوه را تغییر می‌دهند. با این حال، هیچ‌کدام از این تغییرات ظاهری، نشانه ناسالم بودن میوه نیست و مصرف آن‌ها برای انسان بی‌خطر است.

🔹اصطلاح «سرطان» برای گیاهان نادرست و گمراه‌کننده است؛ چون سلول‌های گیاهی برخلاف انسان‌ها توانایی متاستاز ندارند. تومورهای گیاهی معمولاً موضعی هستند و خطری برای انسان ندارند.

🔹خطر واقعی زمانی است که میوه دچار فساد می‌شود؛ مثلاً کپک بزند و بوی نامطبوع یا طعم ترشیده داشته باشد، که در این صورت باید دور ریخته شود. در غیر این صورت، میوه‌های بدشکل نیز می‌توانند سالم و حتی غنی‌تر از نظر آنتی‌اکسیدان باشند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا درباره میوه‌ها نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 апреля 2025 15:16

❌ ادعاهای نادرست درباره کوزه قدیمی کشف شده در ارسنجان

🔹کشف یک کوزه بزرگ سفالی در روستای جلودر شهرستان ارسنجان فارس، در اواسط فروردین ۱۴۰۴ خبرساز شد.

🔹ویدیوهای منتشر شده از این کشف در شبکه‌های اجتماعی گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای را درباره قدمت آن به دنبال داشت و ادعاهایی درباره محتویات احتمالی آن مطرح شد.

🔹برخی کاربران مدعی شدند که این کوزه ۴ هزار سال قدمت دارد و پر از سکه است.

🔹بر اساس گمانه‌زنی‌های اولیه کارشناسان و اعلام مقامات، کوزه احتمالا به دوره ساسانی (بین ۱۸۰۰ تا حدود ۱۳۷۰ سال پیش) تعلق دارد، اما اعلام شده که برای تعیین قطعی میزان قدمت آن نیاز به مطالعات تکمیلی است.

🔹تعیین دقیق قدمت کوزه نیازمند انجام آزمایش‌های تخصصی مانند تاریخ‌گذاری به روش ترمولومینسانس یا تاریخ‌گذاری گرماتابی است. این روش ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.

🔹در مورد محتویات کوزه، مقامات می‌گویند کوزه خالی بود و گزارش‌های شاهدان عینی و ویدیوهایی اولیه هم خلاف این ادعا نیست.

🔹مجتبی درودی، باستان‌شناس، می‌گوید از این کوزه‌ها معمولا برای نگهداری غلات استفاده می‌شده و از این دست خمره‌ها در بیضا، کامفیروز، مرودشت و ارسنجان هم کشف شده است.

🔹بنابراین با توجه به اطلاعات موجود فکت‌نامه به این ادعا که کوزه کشف شده در ارسنجان ۴ هزار سال قدمت دارد و پر از سکه است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

15 апреля 2025 22:55

❌ ادعای شاخ‌دار درباره کاظم غریب‌آبادی و دزدی خودکار طلا

🔹در شبکه‌های اجتماعی شایعه شده کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه، در جریان مذاکرات روز ۲۳ فروردین در عمان، خودکار طلای روی میز را دزدیده و در جیب خود گذاشته است.

🔹یک ویدئوی چند ثانیه‌ای هم از این اتفاق منتشر و در مقیاس گسترده‌ای پخش شده است.

🔹گفته شده منبع این ادعا روزنامه تایمز عمان است؛ اما نه تایمز عمان و نه هیچ منبع معتبر دیگری چنین خبری منتشر نکرده است.

🔹سردبیر تایمز عمان در پاسخ به سوال فکت‌نامه تاکید کرده که «آنها چنین چیزی ننوشته‌اند».

🔹ویدئوی منتشرشده نیز به وضوح ساختگی است و بر اساس یک عکس قدیمی از غریب‌آبادی، جعل شده است.

🔹همچنین، لباس کاظم غریب‌آبادی در روز مذاکره به کل متفاوت از چیزی است که در ویدئوی ساختگی دیده می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

15 апреля 2025 17:50

🔹 ادعای گمراه‌کننده درباره سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در ایران

🔹اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، گفته: «هیچ‌وقت مانعی برای همکاری اقتصادی سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران نبوده است».

🔹همزمان برخی مقام‌های دولتی، از جمله رئیس‌جمهوری ایران در روزهای گذشته اظهارات مشابهی داشته‌‌اند و گفته‌اند که علی خامنه‌ای با سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران مخالفتی ندارد.

🔹روی کاغذ و براساس قوانین، برای هیچ کشوری (به جز اسرائیل) محدودیت سرمایه‌گذاری در ایران وجود ندارد؛ اما بر اساس تحریم‌های وضع‌شده در آمریکا، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران آمریکایی اجازه فعالیت در ایران را ندارند.

🔹در توافق برجام هم تنها تحریم‌های هسته‌ای ایالات متحده لغو شد و تحریم تجاری پابرجا ماند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی نیز مخالف حضور سرمایه‌گذاران آمریکایی‌ در ایران بوده است.

🔹برای نمونه، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، حدود یک ماه بعد از امضای برجام، اعلام کرد که او مانع حضور یا به قول او «نفوذ» اقتصادی آمریکایی‌ها در ایران شده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا که «هیچ‌وقت مانعی برای همکاری اقتصادی سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران نبوده است»، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

14 апреля 2025 20:30

❌ ویدیوی قدیمی همراه با ادعای بازگشایی سفارت ایران در آمریکا

🔹این روزها و همزمان با مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی با استناد به یک ویدیو ادعا می‌کنند قرار است سفارت ایران در واشنگتن دی‌سی به زودی افتتاح شود.

🔹ویدیو، ساختمان سفارت را نشان می‌دهد که اطراف آن خط‌کشی شده و گیت‌هایی برای آن گذاشته شده است.

🔹این ادعا نادرست است و ویدیوی مورد اشاره، ارتباطی به این روزها ندارد و در سال ۱۴۰۲ منتشر شده است.

🔹این ساختمان یکی از ۱۱ ساختمان دیپلماتیک ایران در آمریکاست و در این سال‌ها، ایالات متحده از آن مراقبت و نگهداری کرده است. بنابراین تعمیرات یا بازسازی این بنا، ارتباطی با باز بودن یا بسته بودن سفارت ایران در واشنگتن دی‌سی ندارد.

🔹بر این اساس، فکت‌نامه به این ادعا که همراه با یک ویدیوی قدیمی منتشر شده، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

13 апреля 2025 07:31

🔹 تصاویر هنری قدیمی از مهاجران غیرقانونی در پایانه‌های مرزی مکزیک

🔹خبرگزاری تسنیم مجموعه‌ای از عکس‌ها را منتشر کرده و گفته اینها تصاویری است که به وسیله دستگاه X-Ray در پایانه‌های مرزی مکزیک ثبت شده است.

🔹این تصاویر که در آن چیزهایی شبیه به بدن انسان‌ها قابل تشخیص است، در واقع عکس‌های خام X-Ray نیستند، بلکه یک پروژه هنری با عنوان X-Ray Vision vs. Invisibility «دید اشعه ایکس در برابر نامرئی بودن» از هنرمندی به نام Noelle Mason در ایالات متحده است که در سال ۲۰۱۹ اجرا شد.

🔹میسون تصاویر اولیه خود را از منابع مختلفی مانند پایگاه‌های داده آنلاین دولتی، وب‌سایت‌های گشت مرزی و منابع شرکت‌های امنیتی تجاری به دست آورد.

🔹او در ادامه با استفاده از روش‌هایی مانند سیانوتیپ (یک فرایند چاپ عکاسی قدیمی که تصاویر را با رنگ آبی تیره یا آبی فیروزه‌ای تولید می‌کند)، بافندگی، ملیله‌بافی و گلدوزی، این تصاویر را به اشیاء فیزیکی و قابل لمس تبدیل کرد.

🔹این پروژه هنری در واقع به تاثیرات فناوری‌های بصری بر درک ما از مهاجران و پناهجویان می‌پردازد و بر تجربیات مهاجران غیرقانونی در مرز ایالات متحده و مکزیک تمرکز دارد.

🔹بنابراین، تصاویر منتشر شده مربوط به یک پروژه هنری قدیمی است و عکس‌های خام X-Ray نیستند، بلکه تغییراتی در آنها داده شده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این مجموعه تصاویر همراه با توضیحاتی که تسنیم منتشر کرده، نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

11 апреля 2025 18:28

❌ ادعاهای بی‌اساس درباره انتقال آب از ایران به عراق و کویت

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی منتشر و ادعا شده تصاویر این ویدئو اثبات می‌کند که جمهوری اسلامی در حال انتقال آب به عراق و کویت است.

🔹همه این تصاویر قدیمی‌اند و در سال‌های گذشته با همین مضمون در شبکه‌های اجتماعی و فضای عمومی منتشر شده‌اند.

🔹یکی از این تصاویر، سازه پشتیبان خط لوله انتقال آب داخلی آبادان است که اواخر سال ۱۳۹۳ روی رودخانه بهمنشیر نصب شد.

🔹تصویر دیگر، خطوط انتقال طرح آبرسانی غدیر در نزدیکی هویزه است و ارتباطی با انتقال آب با کویت ندارد.

🔹سایر عکس‌های استفاده شده نیز، یکی مربوط به خط انتقال آب به قم و دیگری تصویری از خطوط انتقال بزرگ آب در لیبی است.

🔹طی سال‌های گذشته همواره شبهه انتقال آب به کشورهای همسایه مطرح بوده و گاه به توافقنامه ایران و کویت برای انتقال آب از ایران به کشور استناد شده است.

🔹این توافقنامه در سال ۱۳۸۲ میان دولت‌های دو کشور امضا شد، اما هیچ‌گاه اجرایی نشد.

🔹به دنبال این توافقنامه، قرار بود پروژه بزرگی با طول بیش از ۵۰۰ کیلومتر خط لوله که ۱۵۰ کیلومتر آن در بستر خلیج فارس و از زیر آب می‌گذرد، آب را از شمال خوزستان به کویت برساند.

🔹اگر چنین پروژه‌ای با این وسعت انجام شده بود، شرکت‌های زیادی درگیر می‌شدند و اخبار و نشانه‌های آن در جایی پدیدار می‌شد، اما چنین رد و اثری از آن وجود ندارد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه ادعاهای مطرح شده در این ویدئو را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

11 апреля 2025 14:20

🔹 ادعای گمراه‌کننده درباره ربات چهار پای هوشمند تولید کاوازاکی

🔹در برخی رسانه‌های فارسی، خبری به همراه یک ویدیو منتشر شده که ادعا می‌کند شرکت ژاپنی کاوازاکی از ربات چهارپای هوشمندی به نام «کورلئو» پرده‌برداری کرده که قابلیت‌های زیادی، از کوه‌نوردی گرفته تا پریدن از روی شکاف‌های یخی دارد.

🔹بررسی در وبسایت کاوازاکی نشان می‌دهد که این ربات در واقع یک طرح مفهومی (Concept) است و هنوز با واقعیت فاصله دارد.

🔹ویدیویی که منتشر شده یک ویدیوی کاملاً کامپیوتری (CGI) است که نشان می‌دهد کورلئو ممکن است در آینده چه توانایی‌هایی داشته باشد.

🔹یک مدل با مقیاس واقعی از کورلئو در نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۵ اوساکا دیده می‌شود که حرکاتی جزئی و محدود انجام می‌دهد.

🔹شرکت‌های دیگری نیز پیش‌تر تلاش کردند ربات‌های چهارپای قابل سواری را به واقعیت تبدیل کنند. برای مثال، شرکت رباتیک Xiaopeng سال گذشته یک «تک‌شاخ» قابل سواری برای کودکان معرفی کرده بود.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

10 апреля 2025 20:55

🔹 برگزاری دیسکو در استان مدینه

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که گفته می‌شود یک دیسکو را در صحرای حجاز و نزدیک شهر مدینه نشان می‌دهد.

🔹بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این رویداد پنج روز پیش در منطقه باستانی العلا در استان مدینه برگزار شد.

🔹محل دقیق برگزاری رویداد در کنار کوه فیل بود که حدود ۳۵۰ کیلومتر از شهر مدینه فاصله دارد.

🔹بنابراین، خبر برگزاری دیسکو در صحرای حجاز و استان مدینه صحیح است، اما ادعای نزدیکی آن به شهر مدینه نادرست است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

10 апреля 2025 17:00

❌ عکس و ادعای نادرست درباره درمان مرد درختی

🔹تصویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌شود عبدالنصیر نتوزهی شاد، معروف به «مرد درختی» را، بعد از عمل جراحی و درمان او نشان می‌دهد.

🔹این ادعا نادرست است و عبدالنصیر نتوزهی در اینستاگرام خود این ادعاها را تکذیب کرده و گفته که هنوز درمان نشده و عکس‌های منتشر شده فتوشاپ هستند.

🔹او مبتلا به بیماری نادر پوستی به نام «اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورم» است و در هفته‌های اخیر ویدئویی از او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که توجه برایان بردیا اعتماد، میلیاردر و کارآفرین ایرانی در آمریکا را جلب کرد و او اعلام کرد که تمام هزینه‌های درمان عبدالنصیر را می‌پذیرد.

🔹بیماری «اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورم» یک بیماری پوستی نادر است که در آن ضایعاتی شبیه زگیل، بخش‌هایی از بدن را می‌پوشاند و درمان قطعی‌ای برای آن وجود ندارد.

🔹از این رو فکت‌نامه به عکس و ادعای درمان عبدالنصیر نتوزهی شاد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

09 апреля 2025 13:39

❌ ادعای نادرست درباره کاهش آمار تلفات جاده‌ای در نوروز ۱۴۰۴

🔹در رسانه‌های داخلی ایران خبری منتشر شده که می‌گوید جانباختگان تصادفات نوروزی در سال ۱۴۰۴، نسبت به سال گذشته به میزان ۸.۵ درصد کاهش یافته است.

🔹آمار نهایی جانباختگان تصادفات نوروزی ۱۴۰۴ در هنوز ایران اعلام نشده و به گفته رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، آمار تجمیعی ۱۵ اردیبهشت اعلام می‌شود، چراکه هنوز مصدومان زیادی با حال وخیم در بیمارستان‌ها بستری هستند و آمار فعلی احتمالا افزایش می‌یابد.

🔹آخرین آمار فوتی‌های اعلام شده امسال، ۸۸۰ نفر است که به نسبت آمار مقدماتی سال گذشته که در همین زمان ۸۱۳ کشته اعلام شده بود، ۸ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

🔹آمار نهایی سال گذشته که پزشکی قانونی گزارش داد، هزار و ۸۹ نفر بوده است.

🔹با این حساب مشخص نیست تعداد اولیه جانباختگان تصادفات نوروزی ۱۴۰۴ با کدام آمار در سال گذشته مقایسه شده است.

🔹امسال میزان ترددهای جاده‌ای و سفرها نیز حدود ۵ درصد افزایش یافته و از ۵۳۰ میلیون تردد در سال ۱۴۰۳ به بیش از ۵۵۸ میلیون تردد در سال ۱۴۰۴ رسیده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که جانباختگان تصادفات نوروزی در سال ۱۴۰۴، به میزان ۸.۵ درصد کاهش یافته است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

08 апреля 2025 15:23

❌ ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای سپر انسانی

🔹ویدیویی در اینستاگرام منتشر شده که با استفاده از چند تصویر آرشیوی قدیمی و صدایی که با هوش مصنوعی تولید شده، مدعیست جمهوری اسلامی در حال انتقال سانتریفیوژها و دستگاهای تولید اورانیوم به مراکز هسته‌ای تهران برای ایجاد یک سپر انسانی است.

🔹این ویدیو به‌نام هیچ رسانه معتبر یا نهاد خبررسانی شناخته‌شده‌ای منتشر نشده و فردی که در آن مطرح می‌شود، به‌هیچ‌وجه از نظر هویتی قابل بررسی نیست.

🔹بر اساس گزارش شماره GOV/2025/8 که ۲۶ فوریه ۲۰۲۵ (۱۷ بهمن ۱۴۰۳)، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی بازدید کرده‌اند و سانتریفیوژها و آبشارها سر جای خود بوده‌اند.

🔹همچنین بر اساس این گزارش، تا زمان تهیه آن، جمهوری اسلامی، ۷/۵ تن اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که حدود ۲۷۵ کیلوگرم آن با غنای ۶۰درصد است.

🔹این حجم از مواد غنی‌شده نه‌تنها به‌شدت حساس و تحت نظارت بین‌المللی است، بلکه هرگونه جابجایی آن، به‌ویژه به سمت پایتخت، پیامدهای فنی، لجستیکی و امنیتی بسیار قابل‌توجهی دارد.

🔹از منظر عملیاتی و اطلاعاتی، انتقال چند تن اورانیوم غنی‌شده و صدها سانتریفیوژ به تهران، فرآیندی نیست که بتوان آن را به‌سادگی پنهان کرد.

🔹استفاده از تجهیزات با حساسیت رادیولوژیکی بالا، مانند سانتریفیوژهای غنی‌سازی یا منابع اورانیوم، در مناطق پرجمعیت، ریسک‌های فنی، امنیتی و سیاسی عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران در پی دارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

05 апреля 2025 13:02

🎙 شاخ‌دار سال

🔹در قسمت ۲۰۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به معرفی ادعایی پرداختیم که «شاخ‌دار سال ۱۴۰۳» شد و دلایل تحریریه فکت‌نامه برای این انتخاب را شرح داده‌ایم.

🔹واکنش امام جمعه نیشابور به حضور و شعار مردم در مقبره خیام موضوع دیگری است که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹ادعاها درباره کشف جدید در زیر اهرام مصر، به فارسی و غیرفارسی دست به دست می‌شود. درباره این مساله، ویدیوهای منتسب به آن و سپس تکرار ادعاهایی درباره «مثلث برمودا» صحبت کرده‌ایم.

🔹ماجرای ویدیویی از مراسم سالانه زیارت سه تار موی پیامبر اسلام، با ادعاهایی همراه شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری برای چندمین‌بار مدعی شده‌اند که اینترنت استارلینک بدون هزینه و تجهیزات خاصی در ایران در دسترس است. درباره نادرست بودن این ادعا در این اپیزود صحبت کردیم.

🔹مدت‌هاست عکس‌ها و ویدیوهایی منتسب به «خوشگذرانی» فرزندان مقام‌های جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. در این قسمت درباره این موضوع و نمونه اخیر آن توضیحاتی داده‌ایم.

🔹در ادامه، به دو موضوعی پرداختیم که به حوزه سلامت مربوط بود؛ نخست، ادعای واردات موز مسموم از سومالی و دوم، ادعاهایی درباره شیر و گوشت گاو و گوسفند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:31 مقدمه
00:04:32 شاخ‌دار سال ۱۴۰۳
00:25:38 واکنش امام جمعه نیشابور به حضور و شعار مردم در مقبره خیام
00:30:55 ادعای نادرست درباره کشف سازه‌های عظیم زیر اهرام مصر
00:37:54 ادعای شاخ‌دار و ویدیوی ساختگی از «اعماق مثلث برمودا»
00:39:17 ماجرای ویدیوی مراسم سالانه زیارت سه تار موی پیامبر اسلام
00:43:24 ادعای نادرست اینترنت رایگان موبایل استارلینک در ایران
00:48:41 ادعاهای بی‌اساس درباره خوشگذرانی دختر کاظم صدیقی
00:56:56 ادعای نادرست درباره واردات موز مسموم از سومالی به ایران
01:02:26 ادعای شاخ‌دار درباره شیر و گوشت گاو و گوسفند
01:11:41 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

04 апреля 2025 20:54

📝 معرفی «شاخ‌دار سال ۱۴۰۳»

🔹تحریریه فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار سال ۱۴۰۳» را به این گفته علی خامنه‌ای می‌دهد: «جمهوری اسلامی نیروی نیابتی ندارد».

🔹این ادعا در تاریخ دوم دی‌ماه ۱۴۰۳ در جریان سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی در جمع مداحان مطرح شد.

🔹تحریریه فکت‌نامه به سه دلیل آن را به عنوان «شاخ‌دار سال» انتخاب کرد: نخست بخاطر «اهمیت ادعا»، دوم اینکه «آشکارا خلاف واقعیت» است و سوم به دلیل «جریان‌سازی» بعد از آن.

1️⃣ «اهمیت ادعا»

🔹زمان این سخنرانی، دو هفته بعد از سقوط بشار اسد در سوریه، یک ماه و نیم بعد از کشته شدن یحیی سنوار و حدود سه ماه بعد از کشته شدن حسن نصرالله و جمع بزرگی از فرماندهان حزب‌الله لبنان است؛ وقایعی که مهم‌ترین رویدادهای ۱۴۰۳ بودند و در چنین شرایطی موضع‌گیری خامنه‌ای و انکار وجود نیروهای نیابتی اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ موضعی که می‌توان آن را تلاش برای سلب مسئولیت هم تحلیل کرد.

2️⃣ «آشکارا خلاف واقعیت»

🔹علی خامنه‌ای و هواداران او اصرار دارند که نقش جمهوری اسلامی صرفا حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه است، اما شواهد غیر قابل انکاری وجود دارد که ایران هم در زمینه تشکیلاتی، هم تامین مالی و تسلیحاتی و هم در برنامه‌ریزی و هدایت عملیاتی این گروه‌ها نقش فعال و تاثیرگذار دارد. برخی از این شواهد حتی در منابع خود جمهوری اسلامی هم وجود دارد.

3️⃣ «جریان‌سازی»

🔹این ادعا در سال‌های پیش هم مطرح شده بود، که اغلب جنبه تعارف‌های دیپلماتیک داشت، اما بعد از سخنرانی خامنه‌ای، ابعاد گسترده‌ای پیدا کرد. از زمان ایراد این سخنرانی، بارها این مساله در تریبون‌ها و رسانه‌های رسمی مطرح شده است. خود خامنه‌ای هم در سخنرانی نوروزی خود در اولین روز سال ۱۴۰۴ بار دیگر روی این مساله تاکید و تکرار کرد.

👈 توضیحات بیشتر را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

03 апреля 2025 22:15

❌ ویدیوی شکستن درخت با تخته‌سنگ، ربطی به سیزده‌بدر و ایران ندارد

🔹در شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی منتشر شده که نشان می‌دهد گروهی از بالای یک شیب یا دره، صخره سنگی را سر می‌دهند و پس از سقوط، سنگ به درخت بزرگی برخورد کرده و آن را قطع می‌کند.

🔹در توضیح ویدیو به «سیزده‌بدر» اشاره شده که ممکن است این تصور را در ذهن مخاطب ایجاد کند که این صحنه‌ای از سیزده‌بدر بوده یا در ایران است.

🔹اما جستجوی تصویر نشان می‌دهد این ویدیو نه مربوط به سیزده‌بدر است و نه اصلا در ایران است.

🔹نسخه کامل‌تر این ویدئو بیش از دو سال پیش یعنی ۱۳ بهمن ۱۴۰۱ در ردیت و حدود دو ماه بعد در تیک‌تاک منتشر شده بود.

🔹ویدیوی کامل‌تر نشان می‌دهد که این افراد یک گروه تولیدکننده ویدیوهای سرگرمی آلمانی (از شهر درسدن در شرق این کشور) در یوتیوب هستند.

🔹این گروه، ویدیوهای طولانی از جنگل‌گردی‌های گروهی، در اطراف آلمان و سوییس منتشر می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای مربوط به این ویدیو که به گونه‌ای است که گویا مربوط به سیزده‌بدر و ایران است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 апреля 2025 20:59

❌ ادعای نادرست درباره وجود فناوری‌ای با امکان تولد سالانه ۳۰ هزار نوزاد در رحم‌های مصنوعی

🔹در شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی همراه یک خبر منتشر شده که مدعی است شرکتی به نام اکتولایف (EctoLife) قادر است سالانه ۳۰ هزار نوزاد را در رحم‌های مصنوعی هوشمند تولید کند و به والدین امکان سفارشی‌سازی ویژگی‌های فرزندشان مانند رنگ چشم، قد و هوش را می‌دهد.

🔹این ویدیو را اولین‌بار در دسامبر ۲۰۲۲ هاشم الغیلی، فیلم‌ساز و مروج علمی اهل یمن در یوتیوب منتشر کرد.

🔹در دنیای واقعی، هیچ شرکت یا مرکزی که سالانه ۳۰ هزار نوزاد را در رحم‌های مصنوعی هوشمند تولید کند، وجود ندارد و هیچ اقدامی برای ساخت نمونه اولیه آن هم انجام نشده است.

🔹الغیلی ویدیو را به عنوان یک «مفهوم» (Concept) معرفی کرده است، نه به عنوان یک شرکت یا فناوری واقعی و موجود. او از سال ۲۰۲۲ به‌روزرسانی‌ای درباره پیشرفت این مفهوم ارائه نکرده است.

🔹در همان سال ۲۰۲۲ با فراگیر شدن این ویدیو، رسانه‌های معتبری مانند رویترز، خبرگزاری فرانسه و یواس‌ای تودی آن را بررسی و ادعای وجود چنین فناوری یا تحقق قریب‌الوقوع آن را «نادرست» ارزیابی کردند.

🔹متخصصان زنان و زایمان و حقوق زیستی تأکید کرده‌اند که علم مدرن فاصله زیادی با فناوری نشان داده شده در فیلم دارد.

🔹رشد کامل جنین در خارج از رحم (اکتوژنز کامل) در آینده نزدیک بسیار بعید است. تحقیقات فعلی بر روی رحم مصنوعی با هدف حمایت حیاتی از نوزادان نارس و بسیار نارس متمرکز است، نه جایگزینی کامل دوران بارداری.

🔹موفقیت‌های تحقیقاتی فعلی عمدتاً محدود به آزمایش روی حیوانات (مانند بره‌ها) بوده است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 апреля 2025 00:13

❌ قضاوت درباره تسلط عباس عراقچی به زبان انگلیسی بر اساس یک ویدئوی دستکاری‌شده

🔹در شبکه‌های اجتماعی، ویدئویی از یک مصاحبه قدیمی عباس عراقچی به زبان انگلیسی منتشر شده است که در آن عراقچی با مکث‌های طولانی صحبت می‌کند.

🔹این ویدئو دستمایه طعنه و انتقاد از وزیر امور خارجه ایران قرار گرفته، اما بررسی ما نشان می‌دهد سرعت این ویدئو کم شده است.

🔹کسی که این ویدئو را اولین‌بار منتشر کرده به فکت‌نامه گفته سرعت ویدئو را روی ۰/۸ گذاشته تا متن را راحت‌تر پیاده و غلط‌های گرامری را فهرست کند.

🔹چنانکه از مصاحبه‌های مختلف عباس عراقچی برمی‌آید، او زبان را با لهجه فارسی، به آهستگی و با استفاده از واژه‌های ساده و بدون عبارت‌های پیچیده صحبت می‌کند.

🔹با این حال چند روز پیش از این «وندی شرمن»، دیپلمات آمریکایی در مذاکرات برجام، در گفت‌وگویی با شبکه ABS،‌ عباس عراقچی را فردی مسلط به زبان انگلیسی توصیف کرده بود.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ویدئو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

15 апреля 2025 21:15

❌ ادعای شاخ‌دار دزدیده‌شدن لاستیک‌های اتوبوس تیم پاری سن ژرمن

🔹عکسی که در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «دزدیده‌شدن لاستیک اتوبوس پاری سن ژرمن» منتشر شده، ساختگی است و این خبر که لاستیک‌های اتوبوس این تیم فرانسوی در شهر بیرمنگام دزدیده شده، صحت ندارد.

🔹نشانه‌هایی از جمله اشتباهات تایپی در لوگوی باشگاه که روی اتوبوس کشیده شده، نشان می‌دهد این عکس با ابزارهای هوش مصنوعی ساخته شده است.

🔹ضمن اینکه چنین خبری در هیچ رسانه معتبری منتشر نشده است.

🔹بر این اساس فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

14 апреля 2025 21:18

❌ ادعای نادرست به نقل از ایلان ماسک درباره سرمایه‌گذاری تاریخی در ایران

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که ایلان ماسک گفته آماده یک سرمایه‌گذاری تاریخی در ایران است و ایران به‌زودی ثروتمندترین کشور آسیا خواهد شد.

🔹این خبر نادرست است. در هیچ منبع موثقی چنین خبری منتشر نشده و ایلان ماسک اظهارنظری در این مورد نداشته است.

🔹به نظر می‌رسد منبع اولیه خبر یک اکانت شبکه اجتماعی X به نام Sprinter Observer است، که یکی از منابع اکانت‌های فارسی برای خبرهای ساختگی و نادرست در حوزه‌های سیاسی و پروپاگاندای هواداران جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.

🔹این خبر همزمان با مذاکرات هسته‌ای ایران و ایالات متحده و مثبت ارزیابی شدن آن از سوی مقامات دو کشور، مطرح شده است.

🔹با توجه به این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

14 апреля 2025 18:08

❌ ادعای شبه‌علمی بازگشت گونه منقرض‌شده گرگ‌وحشت به طبیعت

🔹به تازگی شرکت «علوم زیستی کولوسال» در دالاس تگزاس اعلام کرد که در ماه‌های گذشته سه توله از گونه منقرض‌شده «گرگ وحشت» را باززیست‌سازی (de-extinct) کرده‌است.

🔹در مطبوعات و رسانه‌ها از این خبر علمی با عناوین اغراق‌آمیز و شبه‌علمی مانند «احیای گونه منقرض‌شده»، «بازگشت گونه منقرض‌شده به طبیعت»، «بازگشت گرگ افسانه‌ای»، «اولین حیوان نجات‌یافته از انقراض» و … یاد شد.

🔹مقاله علمی که پژوهشگران شرکت کولوسال ارائه داده‌اند، هنوز مراحل همتاداوری را نگذرانده و مبنای همه اطلاعات و تحلیل‌ها، اعلان‌های خبری و رسانه‌ای این شرکت است، نه یک گزارش علمی تاییدشده.

🔹طبق این تعریف، گرگ وحشت (Aenocyon dirus) که حدود ۱۲٬۸۰۰ سال پیش منقرض شده، بدون تردید یک گونه منقرض‌شده محسوب می‌شود. نیای مشترک گرگ خاکستری و گرگ وحشت به حدود ۵ میلیون سال پیش برمی‌گردد.

🔹گرگ وحشت که در دوره پلیستوسن پسین، شکارچی غالب آمریکای شمالی بود، بخاطر کاهش منابع غذایی به خصوص پستانداران عظیم‌الجثه، حدود ۱۳ هزار سال پیش به‌طور کامل از بین رفته‌است.

🔹در پروژه‌ شرکت کولوسال، تعدادی ژن از گرگ وحشت در ژنوم یک گرگ خاکستری زنده وارد شده است؛ آن هم تنها ۲۰ ویرایش ژنی در ۱۴ ژن. مبنای این تغییرات هم اطلاعات ژنتیکی به‌دست آمده از دو فسیل متفاوت، یکی از ۷۲ هزار سال پیش و دیگری از ۱۳ هزار سال پیش بوده‌است.

🔹پروژه شرکت کولوسال، نه به بازسازی کامل ژنوم گرگ وحشت منجر شده، نه رفتار و زیست‌بوم آن را احیا کرده و نه شواهدی علمی برای موفقیت در بازسازی عملکرد بوم‌شناختی‌اش ارائه داده‌است. یعنی نمی‌تواند در طبیعت به‌طور خودسازگار دوام بیاورد.

🔹آنچه تولید شده، در بهترین حالت، یک گرگ خاکستری اصلاح‌شده ژنتیکی با چند ژن شبیه به گرگ وحشت است؛ نه خود گونه منقرض‌شده.

🔹استفاده از اصطلاح «گرگ وحشت» (dire wolf) برای نامیدن Canis lupus اصلاح‌شده ژنتیکی شرکت کولوسال، با توجه به طبقه‌بندی تثبیت‌شده و فاصله ژنتیکی عمیق، از نظر علمی نادرست و گمراه‌کننده است و شبه‌علم محسوب می‌شود.

🔹با وجود نقدها، پروژه کولوسال از نظر فنی مهم است؛ زیرا فعال‌سازی ژن‌های فسیل‌شده در سلول‌های زنده، گامی نو در فناوری زیستی و ژن‌درمانی محسوب می‌شود؛ حتی اگر به بازگشت کامل یک گونه منجر نشود.

🔹این پروژه‌ها، فارغ از جنبه‌های تبلیغاتی، می‌توانند زمینه‌ساز توسعه فناوری‌های پیشرفته برای حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض یا درمان بیماری‌های ارثی ژنتیکی، پیش از تولد در آینده شوند.

🔹بنابراین بر اساس داده‌های ژنتیکی، طبقه‌بندی تکاملی و معیارهای زیستی، ادعای «نجات گرگ وحشت از انقراض»، شبه‌علم است و از فکت‌نامه نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

12 апреля 2025 13:05

🎙 شیر، نان، تجرد

🔹در قسمت ۲۱۰ پادکست هفتگی، ابتدا کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳ را مرور کردیم و از رکوردهایی صحبت کردیم که در سال گذشته بر جای گذاشتیم.

🔹در ادامه، درباره نادرست بودن آماری توضیح دادیم که ادعا می‌کرد بخاطر پویش «نه به تصادف»، تلفات جاده‌ای نوروز امسال کاهش داشته است.

🔹یک نماینده مجلس درباره میزان پس‌انداز ارزی مردم ایران به عدد و رقم‌هایی اشاره کرده بود که البته از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای تشکیل یک سپر انسانی، سوژه دیگری است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، به آماری قدیمی استناد و ادعای نادرستی درباره میزان تجرد زنان در ایران ارائه کرده بودند که درباره دلایل رد این ادعا نیز صحبت کرده‌ایم.

🔹بازنشر ادعای قدیمی صداوسیما درباره مسمومیت شیرهای پاستوریزه و همچنین ادعای خطرناک بودن نان‌های فریزشده برای سلامتی، سوژه‌های دیگر فکت‌چک‌های این هفته هستند.

🔹نقل قول بی‌اساس از احمد سمیعی علیه زبان ترکی، دستمایه برخی پست‌های شبکه‌های اجتماعی شده بود که درباره آن نیز توضیح داده‌ایم.

🔹آخرین فکت‌چک این قسمت، توضیح درباره ادعای نادرستی است که درباره وضعیت صنایع موشکی و فضایی آلمان شده بود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:26 مقدمه
00:03:52 کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳
00:14:25 ادعای نادرست درباره کاهش آمار تلفات جاده‌ای در نوروز ۱۴۰۴
00:20:09 آمار بی‌اساس نماینده مجلس درباره پس‌انداز ارزی خانگی
00:27:09 ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای سپر انسانی
00:36:13 آمار قدیمی و نادرست درباره تجرد زنان و مردان ایران
00:44:03 ادعای نادرست شیر آلوده به آفلاتوکسین
00:50:19 نان فریز شده خطری ندارد و مفید است
00:54:14 نقل‌قول شاخ‌دار از احمد سمیعی علیه زبان ترکی
00:59:11 ادعای نادرست درباره افول صنعت هوافضای آلمان
01:06:22 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

11 апреля 2025 17:03

❌ ادعای نادرست سرطان‌زا بودن نان گرم‌شده، برشته و تست

🔹در اینستاگرام، بریده‌ای از برنامه تلویزیونی منتشر شده که در آن کارشناس برنامه مدعی می‌شود «نان برشته یا تست یا هر فرایندی که با حرارت دادن نان باعث قهوه‌ای شدن و ترد شدن نان می‌شود، خطرناک و سرطان‌زا است». او از آکریل‌آمید به عنوان عامل این مشکل یاد می‌کند.

🔹نان تست یا برشته، به شکل‌های مختلف، از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین غذاهای انسان در سراسر جهان است و ادعای سرطان‌زا بودن آن، چیزی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت. در این‌باره تحقیقات جامعی انجام شده‌است.

🔹آکریل‌آمید زمانی تولید می‌شود که غذاهای حاوی کربوهیدرات (مخصوصاً نشاسته‌ها) تحت حرارت بالا، مانند سرخ‌کردن، گریل کردن یا تست کردن، قرار می‌گیرند.

🔹نان، سیب‌زمینی، چیپس و قهوه از جمله غذاهایی هستند که ممکن است حاوی مقادیر قابل‌توجهی آکریل‌آمید باشند.

🔹اما مانند همه مواد شیمیایی، آکریل‌آمید هم برای تهدید سلامت انسان دوز مصرفی مشخصی دارد و برای آن سطح استانداردهایی معین شده‌است.

🔹مطالعات گسترده‌ای در مورد میزان مصرف آکریل‌آمید و خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان انجام شده است؛ از جمله سرطان‌های سینه، روده بزرگ، رحم، تخمدان و کلیه. با این حال تاکنون رابطه مستقیمی بین نان برشته و سرطان نشان داده نشده است.

🔹آژانس استاندارد غذایی اتحادیه اروپا تعداد زیادی از این تحقیقات را بررسی کرده و مطالعات اپیدمیولوژیک موجود نشان نداده‌اند که مصرف آکریل‌آمید با افزایش خطر بیشتر سرطان‌های شایع مرتبط باشد.

🔹هیچ مدرک علمی قطعی وجود ندارد که نشان دهد مصرف نان تست سوخته یا غذاهای برشته‌شده در حد معمول باعث سرطان در انسان می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای «سرطان‌زا بودن نان گرم‌شده، نان تست‌شده و برشته که به رنگ قهوه‌ای درآمده» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

11 апреля 2025 06:33

🎙 شیر، نان، تجرد

🔹در قسمت ۲۱۰ پادکست هفتگی، ابتدا کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳ را مرور کردیم و از رکوردهایی صحبت کردیم که در سال گذشته بر جای گذاشتیم.

🔹در ادامه، درباره نادرست بودن آماری توضیح دادیم که ادعا می‌کرد بخاطر پویش «نه به تصادف»، تلفات جاده‌ای نوروز امسال کاهش داشته است.

🔹یک نماینده مجلس درباره میزان پس‌انداز ارزی مردم ایران به عدد و رقم‌هایی اشاره کرده بود که البته از ما نشان نادرست گرفت.

🔹ادعای نادرست انتقال تاسیسات هسته‌ای به تهران برای تشکیل یک سپر انسانی، سوژه دیگری است که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، به آماری قدیمی استناد و ادعای نادرستی درباره میزان تجرد زنان در ایران ارائه کرده بودند که درباره دلایل رد این ادعا نیز صحبت کرده‌ایم.

🔹بازنشر ادعای قدیمی صداوسیما درباره مسمومیت شیرهای پاستوریزه و همچنین ادعای خطرناک بودن نان‌های فریزشده برای سلامتی، سوژه‌های دیگر فکت‌چک‌های این هفته هستند.

🔹نقل قول بی‌اساس از احمد سمیعی علیه زبان ترکی، دستمایه برخی پست‌های شبکه‌های اجتماعی شده بود که درباره آن نیز توضیح داده‌ایم.

🔹آخرین فکت‌چک این قسمت، توضیح درباره ادعای نادرستی است که درباره وضعیت صنایع موشکی و فضایی آلمان شده بود.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

10 апреля 2025 19:02

❌ ادعای نادرست شیر آلوده به آفلاتوکسین

🔹در اینستاگرام ویدیویی منتشر شده که اد عا می‌کند شیرهای پاستوریزه حاوی سم آفلاتوکسین هستند که بسیار خطرناک و سرطان‌زا است.

🔹این ویدیو قدیمی و مربوط به بهمن ۱۳۹۸ است که در برنامه «سلام، صبح به‌خیر» شبکه سوم تلویزیون ایران پخش شد.

🔹این ادعا در همان زمان به سرعت در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص تلگرام و اینستاگرام بازنشر شد و با واکنش‌های رسمی متعددی مواجه شد.

🔹سازمان دامپزشکی ایران، سازمان استاندارد ایران و وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو بلافاصله به این مساله واکنش نشان دادند و این ادعا را تکذیب کردند.

🔹انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران ضمن رد این ادعا اعلام کرد آماری که توسط مهمان این برنامه ارائه شده، «در این انجمن وجود ندارد و حتی مورد تایید انجمن هم نیست. اطلاعاتی در این مورد باید به تایید مجمع انجمن برسد و پس از بررسی‌های کلی و دقیق اعلام شود؛ در حالی که این آمارها چنین پایه‌ای ندارند».

🔹دانشگاه علوم پزشکی مازندران اعلام کرد: «این میزان از آلودگی به آفلاتوکسین در شیرهای پاستوریزه تحت هیچ شرایطی امکان ندارد. حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم».

🔹بازرس انجمن صنایع لبنی ایران گفت که کارشناس مهمان تلویزیون دچار اشتباه محاسباتی شده و اطلاعات را به درستی استخراج و آنالیز نکرد.

🔹مقدار آفلاتوکسین در شیر طبق استاندارد داخلی ایران یک دهم واحد در میلیارد است که پنج برابر بهتر از استاندارد جهانی است. این استاندارد در کدکس بین‌المللی عمومی ۵ دهم پی‌پی‌بی یعنی ۵ برابر استاندارد ایران است.

🔹مدیر وقت تضمین کیفیت صنایع شیر ایران (پگاه) و عضو هیات مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران گفت: «اگر تصور این است که وجود آفلاتوکسین به هر میزانی باعث آسیب به سلامت مصرف‌کننده می‌شود، این باور اشتباه است. این آلاینده نیز حد مجازی دارد که رعایت آن حد مجاز برای مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نمی‌کند».

🔹آفلاتوکسین، یک نوع سم قارچی است که به دلیل اثرات سرطان‌زایی و سمی بر سلامت انسان و حیوانات، به‌ویژه در محصولات غذایی، مورد توجه ویژه است.

🔹زمانی که دام‌ها خوراک آلوده به آفلاتوکسین B1 مصرف می‌کنند، این سم در کبد متابولیزه شده و به M1 تبدیل می‌شود و سپس از طریق شیر دام، دفع می‌شود.

🔹آفلاتوکسین M1 نسبت به فرآیندهای حرارتی مانند پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون مقاوم است. این بدان معناست که حتی پس از فرآوری‌های معمول در صنعت لبنیات، این سم می‌تواند در محصولات نهایی باقی بماند.

🔹با این حال، استفاده از شیرهای پاستوریزه شرکتی احتمال آلودگی به آفلاتوکسین M1 کمتری دارند و مصرف حد مجاز این آلاینده، مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده درباره سمی و سرطان‌زا بودن شیرهای پاستوریزه، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

10 апреля 2025 15:21

❌ ادعای نادرست رهگیری بمب‌افکن ب۲ به دست پهپاد ایرانی یا پدافند ارتش

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست پهپاد ایرانی یا پدافند ارتش، در نزدیکی مرزهای ایران بمب‌افکن ب۲ را رهگیری کرده است.

🔹ویدیو، تصویر هواگردی است که ظاهر آن شبیه بمب‌افکن B2 است. از تصویر پیداست که فیلم‌برداری با دوربین حرارتی انجام شده‌است، زیرا خروجی اگزوز موتورهای هواپیما به روشنی دیده می‌شود.

🔹این ویدیو از پرواز بمب‌افکن B-۲ در نمایشگاه هوایی فارنبورو در بریتانیا است که ۲۹ سال پیش (سال ۱۹۹۶) از فاصله نه چندان دور و در وضعیت از پیش معلوم، توسط ردیاب حرارتی سامانه راپیر یک شرکت ردیابی شده‌است.

🔹بمب‌افکن استراتژیک ب۲ اسپریت (با قابلیت حمل بمب اتمی) از مهمترین دارایی‌های ارتش آمریکا و یکی از گران‌ترین ابزارهای جنگی دنیاست که در دهه ۱۹۸۰ برای مهار اتحاد شوروی ساخته شد.

🔹ایالات متحده، ۲۰ بمب‌افکن ب۲ دارد که ارزش هر کدام بیش از ۲ میلیارد دلار (به دلار امروز) تخمین زده می‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای رهگیری بمب‌افکن پنهانکار ب۲ به دست پدافند ارتش یا پهپاد ایرانی، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

08 апреля 2025 17:33

❌ آمار بی‌اساس نماینده مجلس درباره پس‌انداز ارزی خانگی

🔹علی بابایی، نماینده ساری در مجلس، گفته است: «امروز پس‌انداز دلاری مردم از کل صادرات کشور بیشتر شده است.»

🔹او تلویحا مدعی شده که ارزش دلارهای خانگی حدود ۷۵ میلیارد دلار است که می‌تواند نیمی از نیاز ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه لازم برای رشد ۸ درصدی را فراهم کند.

🔹منبع یا مبنا و نحوه برآورد ۷۵ میلیارد دلاری پس‌انداز ارزی خانگی مردم مشخص نیست و هیچ توضیحی درباره مبنای این عدد و نحوه محاسبه آن ارائه نشده است.

🔹این عدد با سایر برآوردها هم اختلاف نسبتا زیادی دارد. در دو سال گذشته اعداد و ارقام متنوعی در این باره ارائه کرده‌اند که از ۱۶ تا ۷۰ میلیارد دلار در نوسان است.

🔹نحوه محاسبه و برآورد اغلب این ارقام نامشخص است. تنها در یک مورد آمار ۱۶ میلیارد دلاری رئیس بانک مرکزی توضیح داده که این رقم بر اساس ارزش اموال سرقتی صندوق امانات بانک ملی محاسبه شده است.

🔹عبدالناصر همتی، وزیر پیشین اقتصاد نیز چند ماه پیش در مجلس گفته بود طبق برآوردها مردم بین ۲۰ تا ۴۰ میلیارد دلار ارز نگه می‌دارند.

🔹با این اوصاف، فکت‌نامه با توجه به اطلاعات موجود، ادعای این نماینده مجلس را بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

06 апреля 2025 07:31

📝 کارنامه فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳

🔹سال گذشته یکی از پرخبرترین سال‌های تاریخ معاصر ایران بود و طبیعتا بازار خبرهای جعلی و اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده نیز رونق بیشتری داشت؛ و در نتیجه سالی پرکار برای فکت‌نامه که رکورد تولید محتوای درستی‌سنجی به زبان فارسی را در هشت سال گذشته شکست.

🔹در سال ۱۴۰۳ در مجموع ۵۰۸ گزارش درستی‌سنجی در سایت فکت‌نامه منتشر شد که به نسبت سال گذشته حدود ۳۵ درصد رشد داشته است.

🔹فکت‌چک‌های ۱۴۰۳ به تفکیک «نشان»: ۲۵۲ «نادرست»، ۱۰۲ «شاخ‌دار»، ۵۳ «گمراه‌کننده»، ۲۸ «نیمه‌درست»، ۲۴ «درست»، ۹ «غیرقابل اثبات» و ۴۰ گزارش بدون نشان.

🔹یکی از مهم‌ترین خبرهای سال برای گروه فکت‌نامه، آغاز همکاری رسمی با پروژه درستی‌سنجی شرکت «متا» بود. این همکاری از شهریور ۱۴۰۳ آغاز شد و تا پایان سال توانستیم ۱۸۹ فکت‌چک را در این پروژه با همکاری متا منتشر کنیم.

🔹در سالی که گذشت ۸۴ قسمت پادکست در حساب‌های کاربری فکت‌نامه منتشر شد: ۵۲ «پادکست هفتگی»، ۱۷ «هزارداستان بودجه»، ۱۴ «واژه‌نامه دروغ‌پراکنی» و یک قسمت نسخه صوتی آخرین مستند فکت‌نامه.

🔹انتشار ۸۴ اپیزود به این معنی است که از نظر تعداد پادکست‌ها رشدی حدودا ۶۲ درصدی را در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ تجربه کردیم.

🎙 در کست‌باکس بشنوید

🔹گروه مستندسازی فکت‌نامه در سال ۱۴۰۳ یک مستند را با عنوان «بزرگ‌نمایی یا عددسازی؛ در انقلاب ۵۷ چند نفر کشته شدند؟» تهیه و منتشر کرد. این مستند توانست به یکی از مستندهای پربازدید ما تبدیل شود.

📺 در یوتیوب ببینید

👈 توضیحات بیشتر را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

05 апреля 2025 07:33

❌ آمار قدیمی و نادرست درباره تجرد زنان و مردان ایران

🔹در شبکه‌های اجتماعی گفته شده «طبق آمار رسمی، برای یک میلیون دختر مجرد بالای ۳۰ سال، هیچ مردی وجود ندارد.»

🔹این ادعا نادرست و برداشت اشتباهی از گفته‌های ۱۰ سال پیش یک مقام سازمان ثبت احوال است که گفته بود حدود یک میلیون زن بالای ۳۰ در ایران زندگی می‌کنند که ازدواج نکرده‌اند.

🔹اول، این آمار بر اساس داده‌های ۱۳ سال پیش (سال ۹۰) ارائه شده و دوم، تعداد مردان ازدواج نکرده در همین بازه سنی، تقریبا برابر تعداد زنان است.

🔹طبق آخرین آمار موجود در سال ۹۵، تعداد زنان بالای ۳۰ سال ازدواج نکرده حدود یک میلیون و ۴۳۴ هزار زن است. تعداد مردان بالای ۳۰ سال ازدواج نکرده حدود ۴۵ هزار نفر بیشتر از این است.

🔹برای داشتن آمار به‌روز باید منتظر سرشماری جدید بود، اما با توجه به تغییرات جمعیتی و آمار ازدواج، انتظار می‌رود آمار زنان و مردان ازدواج نکرده در این بازه سنی یک و نیم تا دو برابر افزایش پیدا کرده باشد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

04 апреля 2025 06:30

🎙 شاخ‌دار سال

🔹در قسمت ۲۰۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به معرفی ادعایی پرداختیم که «شاخ‌دار سال ۱۴۰۳» شد و دلایل تحریریه فکت‌نامه برای این انتخاب را شرح داده‌ایم.

🔹واکنش امام جمعه نیشابور به حضور و شعار مردم در مقبره خیام موضوع دیگری است که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹ادعاها درباره کشف جدید در زیر اهرام مصر، به فارسی و غیرفارسی دست به دست می‌شود. درباره این مساله، ویدیوهای منتسب به آن و سپس تکرار ادعاهایی درباره «مثلث برمودا» صحبت کرده‌ایم.

🔹ماجرای ویدیویی از مراسم سالانه زیارت سه تار موی پیامبر اسلام، با ادعاهایی همراه شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی حساب‌های کاربری برای چندمین‌بار مدعی شده‌اند که اینترنت استارلینک بدون هزینه و تجهیزات خاصی در ایران در دسترس است. درباره نادرست بودن این ادعا در این اپیزود صحبت کردیم.

🔹مدت‌هاست عکس‌ها و ویدیوهایی منتسب به «خوشگذرانی» فرزندان مقام‌های جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. در این قسمت درباره این موضوع و نمونه اخیر آن توضیحاتی داده‌ایم.

🔹در ادامه، به دو موضوعی پرداختیم که به حوزه سلامت مربوط بود؛ نخست، ادعای واردات موز مسموم از سومالی و دوم، ادعاهایی درباره شیر و گوشت گاو و گوسفند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

03 апреля 2025 20:41

❌ ویدیوهای ساخت هوش مصنوعی از زلزله میانمار

🔹تصاویر متعددی از زلزله جنوب شرق آسیا در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، اما برخی از این تصاویر نادرست و ساخته هوش مصنوعی هستند.

🔹در یکی از این ویدیوها که خبرگزاری تسنیم هم آن را منتشر کرده، تصویری از نمای بالا دیده می‌شود که در آن خانه‌های ویران‌شده و رفت و آمد مردم قابل مشاهده است و در انتهای تصویر نیز دو معبد به چشم می‌خورد.

🔹با دقت در این ویدیو، واترمارک هوش مصنوعی WAN در گوشه پایین سمت چپ تصویر دیده می‌شود.

🔹از سوی دیگر، حرکات افراد حاضر در ویدیو نیز غیرطبیعی است.

🔹بی‌بی‌سی جهانی نیز این ویدیو را فکت‌چک کرده و به آن نشان نادرست داده است.

🔹در ویدیوی دیگری، خیابانی با ساختمان‌های بلند دیده می‌شود که از وسط شکافته شده است.

🔹بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ویدیو اولین‌بار در اکانتی منتشر شده که با استفاده از پلتفرم‌های هوش مصنوعی تولید محتوا می‌کند. این ویدیو دیگر در این اکانت نیست.

🔹خبرگزاری فرانسه هم این ویدیو را فکت چک کرده و به آن نشان نادرست داده. این خبرگزاری گزارش داده که بعد از این زلزله در میانمار چنین شکافی در این کشور گزارش نشده است.

🔹این ویدیوها در فکت‌نامه نیز بطور مستقل بررسی شدند و نشان «نادرست» گرفتند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh