Sitpor.org
11 апреля 2024 00:36
پست موقت:
🔷 نقدی بر یک یادداشت
پیتر هیگز فیزیکدان بریتانیایی و برندهٔ جایزهٔ نوبل فیزیک در سال ۲۰۱۳، هشتم آوریل امسال درگذشت. طبیعتاً خبر درگذشت چنین کسانی بازتاب زیادی می‌یابد. به‌عنوان مثال انجمن فیزیک ایران در تاریخ دهم آوریل این خبر را در وبسایت و کانال تلگرامش منتشر کرد.
دکتر محمد طبیبیان نیز در کانال تلگرامش یادداشتی مرتبط با خبر درگذشت هیگز منتشر کرد.
در این نوشته می‌خواهم در نقد یادداشت آقای دکتر طبیبیان به چند نکته اشاره کنم.
آقای دکتر طبیبیان اقتصاددان است و طبیعتاً انتظار نمی‌رود که از جزئیات نظریه‌های فیزیکی اطلاع کامل داشته باشد ولی همین‌جا این سؤال پیش می‌آید که چرا کسی بدون اطلاع دقیق یادداشتی منتشر می‌کند که عمدتاً جنبه‌ٔ ترویجی دارد. البته علی‌الاصول هیچ‌کس نمی‌تواند کسی را از چنین کاری منع کند ولی از دانشگاهیان انتظار می‌رود که دقت علمی را فدای ترویج علم نکنند و اگر می‌خواهند در مورد موضوعی که در آن تخصص ندارند چیزی بنویسند، دست‌کم پیش از انتشار مطلب خود نظر یکی دو متخصص را جویا شوند.
دیدن این یادداشت پرسش دیگری را هم به‌طور ناخودآگاه پیش می‌کشد. دانیل کانمن، برندهٔ نوبل اقتصاد ۲۰۰۲ حدود ده روز پیش از هیگز درگذشت. دکتر طبیبیان بسیار کوتاه و فقط در چند خط به این خبر پرداختند که آن هم فقط معرفی کتابی از کانمن بود، درحالی‌که انتظار می‌رفت در این مورد یادداشت مبسوط‌تری با اشاره به جنبه‌های مهم دستاوردهای کانمن بنویسند.
بپردازیم به خود یادداشت و نقدهای وارد بر آن:
۱. در یادداشت از بُسون هیگز نام برده شده است:
در خبر ها بود که کاشف هیگز بُسون در سن ۹۴ سالگی درگذشت.
در همهٔ متون فیزیک فارسی از کلمهٔ «بوزون» به‌عنوان معادل Boson استفاده می‌شود نه «بُسون». دلیلی برای تغییر این معادل جاافتاده و آشنا وجود ندارد.
۲. گفته‌اند:
برای اولین بار دلیل این که چرا ماده از جرم و وزن برخوردار است مشخص شد.
هیگز سازوکاری برای جرم‌دار شدن ذرات بنیادی پیشنهاد کرد. این موضوع ربطی به وزن ندارد. وزن یک جسم نیروی گرانش وارد بر آن است و نه‌تنها به جرم جسم که به مکان آن هم بستگی دارد.
۳. گفته‌اند:
هیگز در جستجوی پاسخ به این پرسش که ماده چگونه خلق شده است، در سال های دهه ۱۹۶۰ یعنی بیش از پنجاه سال پیش از طریق محاسبات ریاضی به وجود این ذره پی برد.
هیگز سازوکاری برای جرم‌دار شدن ذرات بنیادی پیشنهاد داد که به نام سازوکار (مکانیسم) هیگز شناخته می‌شود. این سازوکار وجود ذره‌ای را پیش‌بینی می‌کند که به نام بوزون هیگز شناخته می‌شود. این تعبیر که هیگز به وجود این ذره
پی برد تعبیر درستی نیست. بین
پیش‌بینی یا پیشنهاد و
پی‌بردن فرق بسیاری هست.
۴. گفته‌اند:
به این نحو آنچه با الگوی ریاضی ثابت شد بعد از حدود پنجاه سال در شرایط آزمایشگاهی بی سابقه مشاهده و عملاً اثبات گردید.
چیزی با الگوی ریاضی ثابت نشد. اصولاً تعبیر ثابت شدن (یا اثبات شدن در شرایط آزمایشگاهی) تعبیر درستی نیست. فیزیک‌پیشه برای توضیح پدیده‌های طبیعی مدل ارائه می‌کند. مدل باید سازگاری ریاضی و منطقی داشته باشد ولی این به معنای اثبات چیزی نیست. مدل‌های ارائه‌شده به محک آزمایش می‌خورند و «تایید» می‌شوند، نه «اثبات».
۵. گفته‌اند:
نهایتاً دانشمندان موفق شدند دو اتم را شتاب دهند ...
آنچه شتاب داده شد اتم نبود، پروتون بود.
شاید برخی از خوانندگان محترم موارد فوق را چندان مهم ندانند که نیاز به انتشار عمومی داشته باشد. به چند دلیل تصمیم به انتشار عمومی این نقد گرفتم. نخست آن که راهی برای دسترسی مستقیم به آقای دکتر طبیبیان نداشتم و امیدوارم کسی بتواند این نقد را به دست ایشان برساند. دوم آن که ایشان یادداشت خود را در فضای عمومی منتشر کرده بودند و فکر کردم انتشار عمومی این نقد می‌تواند از برخی برداشت‌های اشتباه کسانی که یادداشت ایشان را خوانده‌اند جلوگیری کند. سوم آن‌که به‌نظرم دانشگاهیان باید نقد یکدیگر را بخشی از وظایف خود بدانند. نقد نشانهٔ احترام است.
@
Читать полностью…
Sitpor.org
04 апреля 2024 13:06
داستان پیچیدگی: چرا بیشتر، متفاوت است؟ عباس ک. ریزی
بازار بورس، مغز انسان، دسته پرنده‌ها و شبکههای اجتماعی چه چیز مشترکی دارند؟! آیا ایده‌های یکسان یا ریاضیات توصیف‌کننده مشابهی در پس پرده وجود دارد؟! ریزی اعتقاد دارد نظریه پیچیدگی پیشنهادهایی در مورد این پرسش‌ها دارد!
🔖 اسلایدها
🎙فایل صوتی
🎞 ویدیو در یوتیوب
🔗 جزئیات بیشتر: complexity.sitpor.org
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
Sitpor.org
01 марта 2024 11:40
چطور می‌توانید ثابت کنید که چیزی را نمی‌دانید؟
کیوان سامانی
واقعاً چطور می‌توانید ثابت کنید که چیزی را نمی‌دانید؟ این که بگویید نمی‌دانم کافی نیست. از کجا معلوم که راست بگویید یا قصد پنهان‌کاری نداشته باشید؟ ... این که شما مخاطبتان را قانع کنید که چیزی را می‌دانید یا نمی‌دانید با اثبات یک قضیه ریاضی تفاوت دارد. یک قضیهٔ ریاضی که اثبات می‌شود، هر ریاضی‌دانی می‌تواند مراحل اثبات را بررسی کند و در نهایت درستی آن را بپذیرد. اما این که مخاطب شما بپذیرد که شما چیزی را می‌دانید یا نمی‌دانید، بیش از آن که نیاز به اثبات داشته باشد نیاز به نوعی توافق میان شما و مخاطب دارد. برای همین ممکن است یک مخاطب مجموعه دلایل و شواهد شما را در تأیید دانستن یا ندانستن یک چیز قانع‌کننده بیابد ولی یک مخاطب دیگر استدلال شما را نپذیرد.
🔗 https://www.sitpor.org/2024/02/can-you-prove-you-dont-know-something
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
Sitpor.org
21 февраля 2024 22:38
علم شبکه و مدل‌سازی پخش بیماری در حضور مداخلهها
در دو دهه گذشته، مدل‌سازی پخش بیماری‌های عفونی در جوامع به کمک ابزارهای فیزیک آماری و علم شبکه گسترش فراوانی داشته. در این ارائه، به اثرات ویژگی‌های شبکههای اجتماعی بر اثربخشی مداخله‌های دارویی و غیر دارویی همچون واکسیناسیون و رهگیری تماس می‌پردازیم. به طور خاص نشان می‌دهیم ویژگی‌هایی مانند ناهمگنی‌های ارتباطی، هوموفیلی رفتاری، اندازه گروه‌های اجتماعی و تحولات زمانی شبکه‌‌ها چگونه می‌توانند در بهبودبخشی اثرات مداخلهها نقش داشته باشند.
📃 اسلایدها
🎧 فایل صوتی
🎞 ویدیو در یوتیوب
🔗 جزئیات بیشتر:
https://www.sitpor.org/2024/03/spreading_epidemic_interventions/
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
Sitpor.org
14 февраля 2024 19:56
سخنرانی‌های عمومی برخط دانشکده فیزیک بهشتی
🦠 علم شبکه و مدل‌سازی پخش بیماری در حضور مداخلهها (۱۵:۰۰)
📼 قوس داستانی و خم‌های عاطفی در قصه‌ها (۱۶:۰۰)
چهارشنبه ۲ اسفند ۴۰۲ ساعت ۱۵:۰۰
عباس ریزی — دانشگاه آلتو، فنلاند
شرکت برای همه از طریق این پیوند آزاد و رایگان است:
🔗 meet.google.com/whe-obvb-ger
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
Sitpor.org
10 января 2024 16:10
▫️چگونه یک فیزیکدان نظری خوب شویم؟!
اگر مایلید در فهم قوانین فیزیک نظری شرکت کنید (که اگر در آن موفق شوید کار جالبی است) چیزهای زیادی وجود دارد که باید بدانید! اول این‌که همه دوره‌های آموزشی لازم در دانشگاه‌ها ارائه می‌شوند (در موردش مطمئن باشید)، پس طبیعی است که در یک دانشگاه پذیرفته شوید و هرچه را که می‌توانید فرا بگیرید. ولی اگر هنوز در مدرسه به سر می‌برید باید آن قصه‌های کودکانه‌ای که به اسم «علم» به شما تدریس می‌شود را فعلاً تحمل کنید!
اگر سن و سالتان فراتر از دوران مدرسه هست و علاقه‌ای هم به پیوستن به جو پرهیاهوی دانشجویی ندارید چه؟!
🔗 https://www.sitpor.org/2013/08/How-to-become-a-GOOD-Theoretical-Physicist
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
29 декабря 2023 23:53
معرفی کتاب نظم زمان اثر کارلو روولی
The Order of Time - Carlo Rovelli
🎧 فایل صوتی
📱 ویدیو در اینستاگرام
🎞 ویدیو در یوتیوب
ویدیوهای تکمیلی:
Carlo Rovelli on The Order of Time
The Physics and Philosophy of Time - with Carlo Rovelli
Carlo Rovelli: The nature of time
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
28 декабря 2023 10:25
سیتپـــــور در سالی که گذشت...
گزارش سالانه سیتپور
در سالی که گذشت ما شش نوشته به شرح زیر منتشر کردیم. امسال عرفان فرهادی به عنوان نویسنده به ما اضافه شد و از این جهت خوش‌حالیم. با این وجود، از لحاظ کمیت، کمترین تعداد نوشته و تعدد نویسنده را در این سال داشتیم.
👩🏽💻 در مورد این که همه دارن برنامه‌‌نویس میشن!
👨🏻🏫 دیوید گریفیث: آموزش و پژوهش در فیزیک
🎭 رنگ، هوش مصنوعی، سینما و چند داستان دیگر
🎓 در تحول امور، از اول کارشناسی تا آخر دکتری
⚛️ دنیای این روزهای علم، قسمت ۳: بحران در فیزیک با شان کرول
🧊 ماجرای کشف غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی
به نظر من بهترین نوشته‌های این سال، به ترتیب «در تحول امور، از اول کارشناسی تا آخر دکتری» و «ماجرای کشف غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی» هستند. از مهدی موسوی بابت همراهی همیشگی‌اش و از بابک اسعدی برای حمایت مالی از سیتپور تشکر می‌کنیم.
عباس ک. ریزی
سردبیر
🔗 https://sitpor.org/2023/12/report-2023/
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
18 декабря 2023 11:21
با لیسانس فیزیک گرفتن میشه منجم، فیلسوف، ریاضی‌دان، دانشمند داده یا فضانورد شد؟ اگه من فیزیک بخونم می‌تونم برم ناسا کار کنم؟
جواب: نه لزوما!
🎧 فایل صوتی
🎞 ویدیو در یوتیوب
📱 ویدیو در اینستاگرام
🔗 در سیتپور بیشتر بخوانید.
در مورد گرایش‌های مختلف فیزیک بیشتر بدونید:
۱) نجوم و اخترفیزیک
۲) فیزیک اتمی-مولکولی
۳) فیزیک انرژی‌های بالا
۴) گرانش و کیهان‌شناسی
۵) فیزیک ماده چگال (سخت)
۶) علم شبکه و علم داده
۷) فیزیک زیستی
۸) نوروساینس
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
09 декабря 2023 10:37
در رویارویی با علم و مسئله ترویج آن
در مورد علم، شبه‌علم، روش و تحول ساختارش، ارتباط‌‌گری و روایتگری در علم زیاد حرف زده شده. با این وجود، خوبه که هر از گاهی با مرور بعضی مثال‌ها، به این موضوعات دوباره فکر کنیم.
آیا باید از علم پیروی کنیم؟!
ترویج علم یعنی چی؟! چه کسی مروج علمه؟
چگونه در ترویج علم «گاوِ نُه مَن شیر» نباشیم؟!
پرداختن به موضوعات کمتر پرداخته شده در ترویج علم!
🔗 sitpor.org/2020/12/science-what-is-it
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
13 ноября 2023 09:39
💳 حمایت از سیتپـــــور
احتمالا مرام‌نامه ما رو نگاه کردین. تا قبل از نوامبر ۲۰۱۷ هاستینگ سیتپور به لطف Red Hat OpenShift برای ما رایگان بود ولی از این به بعد هزینه میزبانی سایت سیتپور و پروژه‌های مشابه رو باید پرداخت کنیم. اگر دوست دارین به ما کمک مالی کنید، به این صفحه سر بزنید:
📎 sitpor.org/support-us-donation-sponsoring
سیتپـــــور از بابک اسعدی بابت تامین هزینه میزبانی امسال تشکر می‌کنه. راهش پر رهرو :)
▫️sitpor.org (پروژه اصلی)
▪️complexity.sitpor.org (پیچیدگی برای همه)
▫️youtube.com/AbbasKRizi (صفحه یوتیوب)
▪️instagram.com/sitpor_media (صفحه اینستاگرام)
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
09 ноября 2023 18:09
سال ۱۹۹۰ میلادی وقتی که فضاپیمای کاوشگر وویجر۱ پس از این‌که اولین ماموریتش رو انجام داد و در حال ترک منظومه شمسی بود، کارل سیگن از ناسا خواست تا کاوشگر وویجر دوربینش رو به سمت زمین بچرخونه و از فاصلهٔ ۶ میلیارد کیلومتری (۳٫۷ میلیون مایلی) یک عکس از کره زمین از پهنه دور و وسیع فضا تهیه کنه.
نقطهٔ آبی کمرنگ (Pale Blue Dot) نام اون عکسه که از کرهٔ زمین به عنوان بخشی از مجموعه تصاویر منظومه شمسی خانواده پرتره گرفته شده. در این عکس کرهٔ زمین به شکل یک «نقطهٔ آبی کوچک رنگ پریده» (در اندازه ۰٫۱۲ پیکسل) در برابر عظمت فضا دیده میشه!
كارل سیگن بعدها كتابی نوشت (۱۹۹۴) با عنوان «نقطه آبی كمرنگ: چشم انداز آینده بشر در فضا (Pale Blue Dot: A Vision of the Human Future in Space)».
علاوه بر اون درباره ی این عكس، قطعه‌ی كوتاه و تاثیرگذاری خوند که آخر این نوشته اومده!
«دوباره به اون نقطه توجه کنید. اون اینجاست، اون خونه هست، اون ماییم. روی اون، هر کی رو که دوست دارید، هر کی رو که می شناسید، هر کی رو که درباره اون شنیده اید، همه انسان هایی که تا حالا زندگی هاشون رو گذروندند. انبوهی از لذت و رنج هزاران مذهب بی پروا، ایدئولوژی ها و عقیده های اقتصادی، هر شکارچی و علف خوار، هر قهرمان و ترسو، هر آفریننده و نابودگر تمدن، هر شاه و رعیت، هر زوج جوان عاشق، هر مادر و پدر، هر کودک امیدوار، مخترع و کاوشگر، هر معلم اخلاق، هر سیاستمدار فاسد، هر ستاره بزرگ، هر رهبر عالی هر قدیس و گناهکار در تاریخ گونه های ما، اونجا زندگی کردند، روی نقطه ای از غبار، معلق در پرتو خورشید.
گفته شده است که ستاره شناسی یک تجربه متواضع کننده و شخصیت ساز است. بیانی بهتر از این شاید وجود نداشته باشد از زشتی خودبینی های بشر از این تصویر دور، از جهان کوچک ما. برای من، این تاکید می کنه روی مسیولیت من تا با دیگری مهربانانه تر برخورد کنم و مراقبت کنم و گرامی بدارم اون نقطه آبی کمرنگ رو، تنها خونه ای که ما تا حالا شناختیم».
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
Читать полностью…
Sitpor.org
16 октября 2023 19:02
🎞 دوره «مقدمه‌ای بر بازبهنجارش»
قصد من ارائه یک معرفی مدرن از بازبهنجارش از افق سیستم‌های پیچیده است. با نظریه اطلاعات و پردازش تصویر آغاز می‌کنم و به سراغ مفاهیم بنیادی چون پدیدارگی، درشت-دانه‌بندی و نظریه مؤثر در نظریه پیچیدگی خواهم رفت. آنچه برای این مجموعه نیاز دارید شهامت آشنایی با ایده‌های جدید و البته کمی نظریه احتمال، حسابان و جبر خطی است.
1️⃣ جلسه اول: مقدمه
sitpor.org/2019/08/renorm-week1-intro/
2️⃣ جلسه دوم: زنجیره‌های مارکف
sitpor.org/2019/09/renorm-week2-mc/
3️⃣ جلسه سوم: اتوماتای سلولی
sitpor.org/2019/09/renorm-week3-ca
4️⃣ جلسه چهارم: مدل آیزینگ
sitpor.org/2019/10/renorm-week4-ising/
5️⃣ جلسه پنجم: بازبهنجارش در فیزیک انرژی‌های بالا، نظریه گروه‌ها و نظریه نرخ-اعوجاج
sitpor.org/2019/10/renorm-week5/
—————————————
🔺 این مجموعه در مرکز شبکههای پیچیده و علم داده اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی و با کمک بهار بلوک آذری ضبط و تدوین شده است.
🔺 این مجموعه با مجوز CC BY 4.0 منتشر شده است. به این معنی که شما اجازه دارید این محتوا را به اشتراک بگذارید و مطابقت دهید.
Читать полностью…
Sitpor.org
28 сентября 2023 12:37
ماجرای کشف غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی
به بهانهٔ سالروز کشف سیارهٔ نپتون در ۲۳ سپتامبر ۱۸۴۶، به ماجرای کشف جالب دو سیارۀ اورانوس و نپتون می‌پردازیم که امروزه آن‌ها را با عنوان غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی می‌شناسیم.
🎧 فایل صوتی
🎬 ویدیو در یوتیوب
📱 ویدیو در اینستاگرام
🔗 توضیحات بیشتر در سیتپور
🗞 مقاله معرفی شده:
Inverse statistical problems: from the inverse Ising problem to data science
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
Sitpor.org
23 сентября 2023 22:36
ماجرای کشف غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی
در این نوشته، به بهانهٔ سالروز کشف سیارهٔ نپتون در ۲۳ سپتامبر ۱۸۴۶، به ماجرای کشف جالب دو سیارۀ اورانوس و نپتون می‌پردازیم که امروزه آن‌ها را با عنوان غول‌های یخیِ منظومۀ شمسی می‌شناسیم.
🔗 https://www.sitpor.org/2023/09/discovery-of-the-solar-system-ice-giants
----------------------------------------------
@ | sitpor.org
instagram.com/sitpor_media
#سیتپـــــور به خاطر روایتگری در علم
Читать полностью…
1546
