ڕامان raman

29 марта 2025 12:17

کەرکوک

شاری کەرکوک کە لای زۆر کەس بەتایبەتیش لای بێگانە و بیانییەکان بە شاری نەوت دەناسرێ و زۆر جاریش لەبەر نەوتەکەی چاوی تەماحی لەسەر بووە یەکێک لە کۆنترین شارەکانی جیهان و شارستانیەتی سومەرە، شاری کەرکوک هاوشێوەی شاری شیچ(تەکاو) و ئاترگۆشەسپی شیچ لە زۆر سەردەمدا گاز و نەوتی هەڵقوڵاوی گڕاوە و بەم هۆیەشەوە چەندین ناوی لێ نراوە وەک: ئاراکا، ئایراکا، ئارافکا، ئاراپخا، کەرکوک، کارکوک، کورکور، کورکورا، گوڕگوڕ، گڕگڕ و باوەگوڕگوڕ که هەموویان دەگەڕێنەوە بۆ ئایر و ئاگر و گڕی کوردی، ناوچەی کەرکووک لە سەردەمی ئەشکانییەکان و ساسانییەکانیشدا بە «گەرمەکان» و «گەرمیان» ناوی براوە کە ئەمانیش هەر گەرمەسێری کوردین و تا ئێستاش لە ناو کوردا ماون و باون و ڕۆژانە بەکار دەهێنرێن، گەرمیان و گوڕگوڕ و باوە گوڕگوڕ لە ڕۆحی کورد زیاتر بە کورد و بەتایبەتیش کوردی کەرکوک و ناوچەی گەرمیان ئاشنا و تێکەڵن، هەروەها ناوی عێراق( ئایراک، ئایراکا، ئاراکا، ئوروگ، ئاوروک)یش هەر لە ناوی ئەم شارە و لە ئار، ئاير، ئاگرەوە گیراوە، وشەکانی سومەری و ئەکەدیی ئاورگ، ئاورک، ئەور، ئەورگ و ئوروک ...یش بۆ واتای شار هەر لە ناوی ئەم شارەوە گیراون.

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

25 марта 2025 11:28

هونەری جوان و پڕ لە وردەکاریی ۳۰۰۰ ساڵه، ئاسەوارێکی زێوییەی سەقز کە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی مانناکان، وەک خۆم لەو باوەڕەدام کەس وەک مانناکان نەیتوانیوە هونەری جوان و شاکار بەجێ بهێڵێ، هونەری مانناکان لە ئاسەوارەکانی قەڵایچیی بۆکانیشدا زۆر جوان دەرکەوتووە و خۆنوێنی دەکات و دەدرەوشێتەوە. ئەگەر باش سەرنجی ئەم وێنانەی زێویە و ئەوانەی قەڵایچیش بدەن دەبینن بە ئاژەڵ و مرۆوە هەموویان یا لەجێی دەست باڵیان هەیە یا لەتەنیشت دەستیاندا باڵیشیان هەیە، باڵ خۆی فەرهەنگێکە، ئێمە ئێستایش لە زمانی کوردیدا بە دەست دەڵێین باڵ کە بۆ هەمان بیروبڕوای کۆن دەگەڕێتەوە ئەوەی کە هەم پێمان وابووە باڵ نیشانەی پاکی و پیرۆزییە وەک ئەوەی بۆ فریشتەکان(مەلەک و مەلایکەکان) و ئیزەدەکانیش بووە، هەمیش باسی لە ئارەزووی دێرینەی مرۆڤ بۆ هەڵفڕین کردووە. خودی ناوی مەلک و مەلایکیش کە لە زۆر فەرهەنگ و زماندا هەن و بۆ فریشته بەکاریان دەهێنن وەرگیراو لە وشەی مەل(باڵندە)ی زمانی کوردی و فەرهەنگی کۆنی کوردین و هەموویان بۆ هەمان واتا و بیروباوەڕ بە هەندێ جیاوازی لە سەردەمە جیاوازەکاندا دەگەڕێنەوە.

ڕامان غەفووری
[وێنەکانم لە پەیجی کاک میلاد قادرپەنا وەرگرتووە]

ڕامان raman

25 марта 2025 04:51

مەغول

من دۆزخەکەی خۆشم، نادەم بە بەهەشتی تۆ
هەرچەندە بەهەشتیش نا وێرانە بوو دەشتی تۆ

سەیرانی ستەمبووڵ و شام و شەلەمت شەڕ بوو
مردن لە وڵاتی خۆم خۆشتر بوو لە گەشتی تۆ

تۆ لەو پەڕی دنیاوە یەک ـ بۆ لەوەڕین هاتی
دوو ـ بۆ شەڕ و من‌کوشتن چەن پیس و پەڵەشتی تۆ

چاوت بە من هەڵنایە دەک چاووچڕت کوێر بێ
خۆ هەرچی هەتە و بووتە هی ئەمنە لە تەشتی تۆ

دەک چاووچڕت کوێر بێ دەمبینی بە کەمبینی
ئەو حەوتە کە هی من بوو زیاتر بوو لە هەشتی تۆ

من داری هەزار ڕیشە و تۆ داری مرۆکوشتن
ئەو گورزە لە خۆت فەرزە بە کوتەک دەمەچەشتی تۆ

ئەو دەورە کە جەنگیزی جنگز بووی و گورگی دڕ
سَن گتدن و گچدن قان(خان)! رفتی و گذشتی تو


ڕامان غەفووری
ـــــــــــــــــــــــــ
۱ـ «قان» به مەغولی واتە خان
۲ـ مەبەست لە «دەشتی تۆ» دەشتی گوبی یا سەحرای گوبی لە مەنگولیا(مەغولستان)ە کە وڵات و زێدی چەنگیزی مەغول بووە
۳ـ وشەی «چەنگیز» ناوێکی کوردییە لێیان ناوە، چەنگیز هەر جەنگیز و جنگزە کە لە جەنگەوە دێت و مانای شەڕانی و شەڕفرۆش و توخس قەڵسی هەیە، ناوی خۆی تیموچین بووە ئەو خوێنمژە.

ڕامان raman

23 марта 2025 18:54

کۆیلە تا چاوی بە هەڵپەڕکێ کەوت ناوکی کەوت
لێی گەڕێ بەو دەردەوە با هەر بسووتێ وەک نەوت

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

22 марта 2025 06:01

ڕەچەڵەکناسی

دین، بین، وین، یین و «سین»ی ئینگلیسی و «عَین»(چاو)ی عەرەبییش کە هەموو ئاماژە بە دیتن دەکەن ڕەچەڵەکیان له زمانی کوردیدایە، هەروەها «دین» و «ئایین» بۆ مانای «ئۆل»یش هەر دەگەڕێنەوە بۆ بینین و دیتن و ڕوانین، لێرەدا دین و ئایین(یین)، دیتن و ڕوانین و ڕوانگەی مرۆڤ سەبارەت بە بیروباوەڕن، ئایین(ئەیین) و یین بۆ واتای دین هەردووکیان یەک‌ وشەن بە دوو ڕواڵەتی کەمێک جیاوە، له زمانی کوردیدا «ئە» یا «هە» لە سەرەتای زۆر وشەدا هەیه و ئەمە لە کۆندا زۆر زیاتر و باوتریش بووە:
ژیر(ئەژیر، هەژیر)، تاو(هەتاو)، وار(هەوار)، ژمار(ئەژمار، هەژمار) ژماردن( ئەژماردن، هەژماردن)، جنین(ئەنجنین، هەنجنین)،
سپاردن(ئەسپاردن)، ستان(ئەستان)، ستاندن(ئەستاندن)، من(ئەمن)، تۆ(ئەتۆ)، وان(ئەوان)، برۆ(ئەبرۆ)، سپۆن(ئەسپۆن)، ستوون(ئەستوون)،  شکەنجە(ئەشکەنجە)، میر(ئەمیر) و ... کە لە هەموویاندا، شێوەی بێ (ئە) یا بێ (هه) شێوەی نوێتر و سووک و لەبارتری وشە و شێوەی «ئه»دار یا «هە»داریش شێوەی کۆن و مێژووییتری وشەیە، ئەم «ئە» و «هە»یە لە زۆر کۆاندا بەشێوەی «خە» و «ئا»یش درەکەوتوون وەک: «شا» و «خەشا» و «یین» و «ئایین» کە باسم کرد.


توێژەر: ڕامان غەفووری

ڕامان raman

20 марта 2025 18:55

ئەمن ڕاستم ئەتۆ لارم دەبینی

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

18 марта 2025 03:16

نە کافر بوون و نە سیخوڕ بوون و نە وڵاتەکەیان وڵاتی ئەوان بووە و نە گوندەکەیان بەرەی جەنگ بووە و نە دایکی و باوکیان چەکدار بووە و نە خۆیان

لە مانگی ڕەمەزاندا و لە ماڵی خۆیاندا و لە شیرینخەودا لەگەڵ خوشک و برا و دایک و باوک و هەموو ئەندامانی تری بنەماڵەیان بە دڕندانەترین شێوە لەلایەن ئەردۆغانی جەلادەوە بە فڕۆکە و بمب ئاوایان لێ کراوە کە دەیبینن، لەو ۱۲ کەسەی کوژراون ٦یان مناڵ بوون کە گەورەکەیان ۱۲ساڵی بووە (وێنەی هەندێکیان بۆ بینین نابێ) ئەمە جاری یەکەمیش نییە کە بڵێین نەیانزانیوە، دەیان جاری تریش لەم جەنایەتە و بگرە خراپتریشیان کردووە.

ئەوەی ئەمانە بە مرۆڤ و موسوڵمان بزانێ و پشتیوانییان لێ بکات لەوان جەلادترە

ڕامان raman

17 марта 2025 22:24

#ڕامان_غەفووری

ڕامان raman

16 марта 2025 12:32

ڕەچەڵەکناسی

نینوک، نینوخ، نینۆک، نینۆخ، نینووخ، نینووک، نانووخ، ناخوون، ناخوێن لە چییەوە هاتوون؟

وشەی ناخوون(ناخُن) یا باشتر بڵێین نینووک، نینووخ، نانووخ لە نووک(نوک)ەوە هاتوون، لە کۆندا لە هەندێ ناوچە بە نووک گوتراوە نووخ چون گۆڕینیی واچیی «ن» بۆ «خ» لە زمانی کوردیدا زۆر شتێکی ئاساییە وەک توێکڵ بۆ توێخڵ و ...
نووخ لە دەقە کۆنەکانیشدا هەر وایه، هەر «نووک»ە و تەنانەت بۆ واتای نینووکیش هەر هاتووە،
مۆڕفیمی «نی»یش کە مانای نوێ و تازەی هەیە ئەوە دەگەیێنێت کە کاتێک نینووک دەکەی(واتە کورتی دەکەیتەوە)، دیسان هاتووەتەوە یا دێتەوە و تازە دەبێتەوە ...

جا بۆیە ئەگەر باسی بەراورد بێت دەربڕینی نینووخ و نینووک و دوایەش نانووخ لە هەموو دەربڕینەکانی تری وەک ناخوون(ناخُن) و ناخوێن باشتر ماونەتەوە و دروستتریشن.

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

16 марта 2025 03:56

ئەم لێکدانەوەی لەم وێنەدا دەبینن هی لاپەڕەی ئینستاگرامیی زمانناسێکی بەناوبانگە کە بەداخەوە سەرلەبەری هەڵەیە:

ڕاستکردنەوە:

یەکەم:
هەرکەس سمێڵی سوور بوو باییز ئاغا نییە، ئەم «برواز»ەی لە عەرەبیدا بۆ قاپی وێنە بەکاری دەهێنن «پرواز»(پەرواز یا هەڵفڕین) نییە و لەوەوە نەگیراوە بەڵکوو «پەراوێز»ی کوردییە، کە واتای «حاشیە» و «حاشیە آویز»ی هەیە چون هەر خودی وشەی پەر( یا پەڕ)یش لە بنەڕەتدا واتای حاشیە و ئەتراف و دەوری هەیە:
”ماڵە پەڕەکەت شەو بەمەنزڵ کەم“
(گۆرانیی فۆلکلۆر)
ماڵەپەڕ ماڵی دەوری دێ یا ماڵی حاشیەیە، تەنانەت «پەڕ»ی باڵندەیش لەوەوە هاتووە کە لە دەوری جەستەی باڵندەدایە، هەروەها وشەی «پەرەستن» و «پاراستن»یش دەگەڕێتەوە بۆ مانای «لە دەور وێستان» یا بە دەوری شتێیەکدا وەستان جا چ بۆ بەندەگیکردن بێت چ بۆ پارێزگاری

دوویەم:
پەرواز(هەڵفڕین)یش بە مانای پرآویز(پەراوێز) نییە بەڵکوو بە مانای وازکردن( بازکردن) و کرانەوەی باڵ و پەڕە:

یار دەستی کراوەی بێ دەرکەی دڵی واڵایە
مەل باڵوپەڕی واز بێ خۆی مەیلی لە پەروازە

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

16 марта 2025 02:30

#ڕامان_غەفووری

ڕامان raman

11 марта 2025 18:37

١ـ فروردین(خاکەلێوە) یا باشتر بڵێین فرەوەرتین لەبنەڕەتدا «فرەوەشی» بووە واتە خۆشیی زۆر یا فرەخۆشی کە وا دیارە ئاماژە بە بەهار و جەژنەکانی سەری ساڵ لەوانە نەوگڕۆچ(نەورۆز) بێت،
مانای «روان راست» هەڵەیە.

٢ـ اردیبهشت(گوڵان) یا باشتر بڵێین هەردیوەهەشت ئەو کاتەیە هەرد(کێو و دەشت و دەر) وەک بەهەشت سەوز و پڕگوڵە، ئەم وشە لە ئەوێستاشدا بە ئەردی وەهەشت و ئەرتی وەهەشت هاتووە،
مانای «بهترین راستی» هەڵەیە.

۳ـ خرداد(جۆزەردان) یا باشتر بڵێین هۆرەتات(خۆرەتات، خۆرەتاڎ) هەمان وشەی «خۆرەتاو»ی ئێستای زمانی کوردییە کە باس لە دەستپێکی وەرزی گەرما و تاو و تینی خۆر دەکات، تات، تاڎ، تاب، تاو هەموویان واتای سەختی و تەوژم و تینیان لە زمانی کوردی و زمانە باستانییەکاندا هەیە،
مانای «آفریدە خورشید» تەواو نییە.

۴ـ تیر(پووشپەڕ) یا باشتر بڵێین تیرەگ ئەمیش لەبنەڕەتدا ناوەکەی «تیشتەر» بووه، لە مانگی تیرەگ یا تیشتەردا تیشکی خۆر لە هەموو مانگەکانی تر تیژتر و بەتینترە چون خۆر لە ئاسماندا ڕاست بووەتەوە و نیوەڕۆیان ڕێک لەسەر تیلەی سەر دەوەستێ و تیشکەکەی ڕێک دێتە خوار،
مانای «آتشدار» تەواو نییە.

۵ـ مرداد(گەلاوێژ) یا باشتر بڵێین مرتات(ئەمرتات) تا ئێستاش لە فەرهەنگی کوردەواریدا بە مردارە مانگ ناوی دەهێنن، مردار ئەو مانگەیە زۆرترین پەتای مەڕوماڵاتی تێدا سەر هەڵدەدات، ئەم مانگە هەوای پانزە ڕۆژی یەکەمی زۆر گەرم و پڕووکێنەرە بەڵام هەوای ڕۆژکانی دواتری لەگەڵ دەرکەوتنی ئەستێرەی گەلاوێژ وردە وردە بەرەو فێنکی و ساردی دەچێت، پێشینیان باوەڕیان وا بووە بەرەو فێنکی و سەرما چوون گەشە(رشد)ی گژوگیا دەوەستێنێ و دەسپێکی مەرگ و زەردبوونی گژوگیایشه،
مانای «نامیرا» هەڵەیە.

۶ـ شهریور(خەرمانان) لەسەر ئەم وشە جارێ هیچ ناڵێم چون هێشتا لەسەری تەواو یەکلایی نەبوومەتەوە، با لە زاری منەوە زانیاریی نادروست بڵاو نەبێتەوە.

۷ـ مهر(ڕەزبەر) ئەم وشە لە زمانی ئەوێستایی و پاڵەییدا بە میتر ناوی هاتووە کە دیارە پێشینەی میترایی هەیە، بە پێچەوانەی زۆرینەی زمانناسان و زمانزانان کە پێیان وایە میتر(مهر) واتای پەیمان و مەحەبەتی هەیە، من خۆم لەو باوەڕەدام میتر و میترە و میترا و میتەر و ماتەر(مادر)ی ئێستا هەموویان هاوڕەچەڵەکن، تەنانەت وشەی «ودایی»یش کە ناوی دیکەی میترایە ئەمیش لەگەڵ دا، دای و دایکی ئێستای کوردیدا هاوڕەچەڵەکە و هەمان شتە، ئەوەی کە وشەکە بۆ مانای مهر و پەیمانیش بەکار هاتووە هی ئەوەیە کە دایک(مادر) سەرچاوە و هێمای مێهر(محبت) و پەیمانە نە ئەوەی خودی وشەکە بەو واتا بێت، هەر بەو جۆرە کە ناوی نەتەوەی کورد(گورد)یش هێمای ئازایەتی و قارەمانیەتییه یا وەک چۆن شێر هێمای نەترسییە و بە کەسی نەترسیش دەڵێن شێر، ئەویش وەهایە.

٨ـ آبان(خەزەڵوەر) یا باشتر بڵێین ئاپان یا ئاوان واتە سەردەمی ئاو کە ئاماژە بە وەرزی بارینی باران لە نێوەڕاست مانگی پاییزدا دەکات.

۹ـ آذر(سەرماوەز) یا باشتر بڵێین ئاتر هەمان ئاتر(ئاگر، ئاور)ی کوردییە کە ئاماژە بە وەختی داگیرساندی ئاتر لە کۆتا مانگی پایز بۆ خۆگرمکردنەوە و گەرمداگیرسادنی ماڵەکانە.

۱۰ـ دی(بەفرانبار) لە ئەوێستادا بە دەیوە و دەڎوەیش هاتووە، دەی و دەیوە هەمان دای، دایە و دایکی ئێستای زمانی کوردین کە مانای دەیەر(دهندە) و بەخشەریان هەیە و لە چاوگی (دایین)ەوە گیراون، دای یا دایک وەک ئافرێنەر مناڵ دەبەخشێت و مناڵ دەدات بویە ئەو ناوەی لێ نراوە، لە وشەی مهر(میتر، میتەر، ماتەر و مادر)یشدا باسمان کرد کە دایک سەرچاوەی خۆشەویستی و بەخشینی سۆز و مێهریشە.

۱۱ـ بهمن(ڕێبەندان) وەک وشە لە ئەوێستادا بە شێوەی وەهوومەن یا وەهوومان هەیە، «وە» پێشگری هەبوونی و خاوەنیەتی و دارابوونە، «هوو»یش واتای «خوا» و هەروەها «باش»یشی هەیە چون لە کۆنەوە خودا سەرچاوەی باشییش بووە، «مان»یش واتە ڕامان و مانەوە لەسەر شتێک و بیرلێکردنەوە، بۆیه سەرجەم مانای «خاوەن بیرکردنەوەی خودایی» یا «خاوەن بیرکردنەوەی باش»ی هەیە بەڵام سەرەڕای ئەمەیش من خۆم بەدووری دەزانم مانگی بەهمەن لەمەوە هاتبێ، پێم وایە ئەم بەهمەن(وەهمەن)ە نوێترە و پێوندیی به وشەی وەهمن(ترسناک)ەوە هەیە کە بۆ «هەرەس»یش بەکار دێت.

۱۲ـ اسفند(ڕەشەمە)، وشەی ئێسفەند یا باشتر بڵێین سپینتە(ئەسپینتە)ی ئەوێستایی پێوەندیی بە سپی(پاک)ەوە هەیه، وشەی «ئەسپەنەر»یش واتای سپیکەرەوە(پاککەرەوە)ی هەیە.

هەروەها دەبێ ئەمەش بڵێم کە ئەم ناوانە پێوەندییان بە بیروباوەڕ و پیرۆزی و ئوستوورە و ئیزەدەکانی ئاو و ئاگر و خاک و هەوا و ئافراندن و ...یشەوە بووە و ئەمانەش کاریگەرییان لەسەر ناونانەکان بووه.

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

10 марта 2025 02:41

نەورۆز

وشەی نەورۆز سەرەتا بەشێوەی نۆگڕۆچ، نەوگڕۆچ، نەوگەڕۆچ، نەوکەڕۆچ و نەوکەڕۆز لە ئەوێستا و سەرچاوە مێژووییەکانی تردا ناوی هاتووە، پاشان بۆ نەوڕۆچ و نەوڕۆژ و نەورۆز گۆڕاوە

نۆگ، نەوگ، نەوک هەموو بیچمی زۆر کۆنی نەو و نوێی ئێستای زمانی کوردین کە هێشتایش لە شێوەزار و بنشێوەزاره کوردییەکاندا هەر وا دەبینرێن و بۆ واتای وشەگەلی دیکەی وەک نەوگ(نەوە) و هەروەها نووکە، هەنووکە و نەوکە(ئێستا) و ...یش بەکار دەبرێن.
وشەی «ڕۆچ»یش کە دیارە «ڕۆژ»ە و تا ئێستایش لە کوردیدا هەروا بەزیندوویی چ تەنیا خۆی و چ لە پێکهاتەی وشەگەلی تری وەک ڕۆچە، ڕۆچەوان، ڕۆچن و ...یشدا هەیه و ڕۆژانەیش بەکاردێت،
هەروەها نەوکەڕۆچ یا نەوکەڕۆز بەشێوەی نەکەرۆز کە ناوی کێو و کوێستانێکی زۆر بەرزی شاری سەقزە هێشتا هەروا بە سیمای کۆن و ڕەسەنی خۆی لە زمانی کوردیدا ماوە، ئەو کێوەی لە کۆن و لە ئێستایشدا هەمیشە بۆ سەری ساڵ ئاگری نەورۆزی لێ کراوەتەوە، هەروەها نەورۆز لە مێژوودا لە زمان کەسانی وەک «ابونواس» شاعیری عەرەبی سەدەی دوویەمیش بە نَوکَرۆز ناوی هاتووە:
”بحق المهرجان و النُکروز
و فرخروز و آبسال الکبیر“


#نەوگەڕۆچ #نەوگەڕۆژ #نەوڕۆژ #نەورۆز

#ڕامان_غەفووری

ڕامان raman

02 марта 2025 07:52

تورک، ترک

«تورک» لە زمانی کوردیدا بەو کەسانە دەڵێن بەپەلە قسە دەکەن یا لە قسەکردندا زمانیان دەگیرێ و ترەتر و تورەتور دەکەن و وشەکان باش دەرنابڕن، «تر» و «تور» ڕەگی دەنگیی زمانی کوردین کە هیچ گومانێک لەسەر کوردیبوونی وشەکە ناهێڵنەوە، «ک»یش مۆڕفیمێکی ناوسازی دیاری زمانی کوردییە کە بەشێوەی کە، ەک، ەکە و ...یش هەیە و سەدان وشەی تریشی لێ ساز بووە، وەک ڕەگەزیش وێدەچێ تورک هەزاران ساڵ پێش ئەم ناوەی لەلایەن کوردەوە لێ نرابێ، ئەو زەمانەی هێشتا تورک نەهاتبووە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و شەڕ و بەریەککەوتن لە سنوورەکانی ئێران و توران بووە، بۆیه فردەوسی لە نوسخە دەستنووسەکانی شانامەی فلۆرانس و کەمبریج‌دا دەڵێ:
ز توران بسی تُرک پیچان شود
از ایران بسی کُرد بیجان شود

چنین گفت زال بە رستم کُرد
دشمن نتوان حقیر و بیچارە شُمرد
هەروەها تورک پێشتر ناوی دیکەی وەک ئویغور و ئوغوز و ... بووە و ئێستاش هێشتا لە هەندێ شوێنی ئاسیای دوور ناوەکانی خۆیان باوە و وشەی تورک نامۆیە بۆیان، وشەی تورک لە باری واتاییشەوە وەک وشەی عەجەمی عەرەبی وایە، عەرەبەکانیش بە ناعەرەب دەڵێن عەجەم، واتە لاڵ، لاڵەپەتە، زمانگر، چون باش لێیان تێ نەگەیشتوون

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

28 февраля 2025 09:17

ئەو حاجییەی هەموو سالێ بۆ تەوافی نەورۆز باڵ ئەگرێتەوە

ڕامان raman

25 марта 2025 19:11

ئەمەیش باڵی پەری(فریشتە، مەلەک) لە نەخشی بەردینی «تاقوەسان»ی کرماشان

ڕامان raman

25 марта 2025 07:13

باڵ لە ئاسەوارە مانناییەکانی «قەڵایچی»ی بۆکان

ڕامان raman

24 марта 2025 04:31

کەرکوک

شاری کەرکوک کە لای زۆر کەس بەتایبەتیش لای بێگانە و بیانییەکان بە شاری نەوت دەناسرێ و زۆر جاریش لەبەر نەوتەکەی چاوی تەماحی لەسەر بووە یەکێک لە کۆنترین شارەکانی جیهان و شارستانیەتی سومەرە، شاری کەرکوک هاوشێوەی شاری شیچ(تەکاو) و ئاترگۆشەسپی شیچ لە زۆر سەردەمدا گاز و نەوتی هەڵقوڵاوی گڕاوە و بەم هۆیەشەوە چەندین ناوی لێ نراوە وەک: ئاراکا، ئایراکا، ئارافکا، ئاراپخا، کەرکوک، کارکوک، کورکور، کورکورا، گوڕگوڕ، گڕگڕ و باوەگوڕگوڕ که هەموویان دەگەڕێنەوە بۆ ئایر و ئاگر و گڕی کوردی، ناوچەی کەرکووک لە سەردەمی ئەشکانییەکان و ساسانییەکانیشدا بە «گەرمەکان» و «گەرمیان» ناوی براوە کە ئەمانیش هەر گەرمەسێری کوردین و تا ئێستاش لە ناو کوردا ماون و باون و ڕۆژانە بەکار دەهێنرێن، گەرمیان و گوڕگوڕ و باوە گوڕگوڕ لە ڕۆحی کورد زیاتر بە کورد و بەتایبەتیش کوردی کەرکوک و ناوچەی گەرمیان ئاشنا و تێکەڵن، هەروەها ناوی عێراق( ئایراک، ئایراکا، ئاراکا، ئوروگ، ئاوروک)یش هەر لە ناوی ئەم شارە و لە ئار، ئاير، ئاگرەوە گیراوە، وشەکانی سومەری و ئەکەدیی ئاورگ، ئاورک، ئەور، ئەورگ و ئوروک ...یش بۆ واتای شار هەر لە ناوی ئەم شارەوە گیراون.

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

23 марта 2025 18:54

موژدەبێ دواڕۆژە گەش و ڕوونەکە بۆ ئێوەیە
ئێوە کە نەورۆزەکەتان گەرمە گڕی پێوەیە

ئێوە کە بوولێڵەکەتان لێرە چرۆی کردووە
ئێوە کە ئێوارەکەتان شەوکوژە بەم شێوەیە
...

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

21 марта 2025 21:32

ئەمەیش بەڵگەیەکی تر لەسەر ناوی مەراغە کە لە ڕێ و ڕێگەوە هاتووە نەک ئەوەی کە دێهخودا دڵێ: ”مراغە عربی است و بە معنای جای غلتیدن است“، ئەم قسەی دێهخودا هەڵەیە چون ناوی مەراغە زۆر مێژووییترە و دەگەڕێتەوە بۆ هەزاران ساڵ پێش هاتنی عەرەبیش،
وەک پێشتریش چەندین جار باسم کردووە مەراغە مەراگە و ڕاگە* بووە، ڕاگە واتە ڕێگە،
مەڕاگە واتە ڕێگەی مە(ئێمە) بەڵام ئەگەر دەربڕینی وشەکە مەڕڕاگە بووبێت و بەرە بەرە سووک و لەبار بووبێت ئەوە واتای ڕێگە مەڕی بووە، تەنانەت ئەگەر مەڕاوەش بووبێت وەک ئەوەی هەندێ باسی دیکەن دیسان کوردییە، مەڕاو و مەڕاوە شوێنی خیزەڵانی سەر چۆمن کە مەڕی لێ ئاو دەدرێت، ئەوەیە هەرکامیان بێت هەر کوردییە کە من خۆم بە پشتبەستن بە هەموو سەرچاوەکان ڕام لەسە «ڕاگە» و «مەڕاگە»یه و هەر وایشە.
ــــــــــــــــــــــــــــ
* Darius the king says: 'Afterwards Phraortes fled with a few horsemen. (There is) a district in Media, Raga by name, there he went. After that I sent an army in pursuit.

سەرچاوە:
The Persian Empire from Cyrus II to Artaxerxes I
Translated and Edited with Notes by Maria Brosius page 34

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

18 марта 2025 20:20

ئەمە لاپەڕەیەک لە کتێبی ”اشجار و اثمار“ی ”علا منجم“ە  کە ساڵی ٨۹۰ی کۆچیی مانگی واتە نزیکەی ۵٤۰ ساڵ پێش نووسیویەتی، ئەوەی جێی سەرنجە ئەوەیە (لەو سەردەمەدا) نەورۆز بە نەورۆزی کوردی ناسراوە و ناو براوە، نووسەر لە دێڕی یەکەمی کۆتا لاپەڕەی کتێبەکەدا دەنووسێ:
” احکام نوروزنامە کردی “.

خودی کتێبکە سەبارەت بە بورجەکان و ئەستێرەناسی و فاڵنامە و شتەیە، دەڵێ هەر ساڵێ ڕۆژی نەورۆز بکەوێتە ڕۆژی شەممە ئەم شتە ڕوو دەدات
بکەوێتە یەکەشەممە ئەم شتەی تر
بکەوێتە دوشەممەیش ئەوە و سێشەمە ئەوە و چوارشەممە ئەوە و ...

[ئەمە کاک لوقمان نادرپور بۆی ناردم گوایە ئەویش بەڕێزێکی تر بۆی ناردووە، دەستی هەردووکیان خۆش بێت]

ڕامان raman

17 марта 2025 23:21

زاگڕۆس: زنجیرە کێوی زاگڕۆس یا باشتر بڵێین زاگڕۆ کە لە دەقە کۆنەکاندا بە زاگڕۆز و زاگڕۆچ و زاگڕۆ و ...یش ناوی هاتووە لە زاگ یا زاگە بە مانای شوێنی زایین و سەرهەڵدان + ڕۆ یا ڕۆچ یا ڕۆز واتە ڕۆژ چێ بووە کە سەرجەم مانای زێدی ڕۆژ یا شوێنی سەرهەڵدانی ڕۆژی هەیە.

وشەی «نەورۆز»یش وەک جەژنە(یەسنە یا یەسنا)یێکی مێژووییی ڕەسەن کە پێشتر نۆگڕۆچ و نەوگەڕۆچ و نەوکەڕۆز و نەوڕۆچ و نەوڕۆژ بووە لە نەوگ، نەوک، نەوگە و نەو بە مانای نوێ(تازە) + ڕۆچ و ڕۆژ و ڕۆز واتە ڕۆژ پێک هاتووە کە ئەمیش سەرجەم واتای ڕۆژی نوێ دەدات.


ڕامان غەفووری

ڕامان raman

16 марта 2025 12:42

ڕەچەڵەکناسی

«دەرمان»، «داروگ»، «داروو» و «دارو»ی ئێستا و «داروک»ی پاڵەیی و drugی ئینگلیسی و هەندێ وشەی هاوشێوەی زمانەکانی تریش هەموو دەگەڕێنەوە بۆ دار(درخت) لە زمانی کوردیدا چون لە کۆندا گەڵای دار سەرچاوەی سەرەکیی دروستکردنی دەرمان بووە، تەنانەت ڕەچەڵەکی وشەی دەوا(دواء)ی عەرەبیش هەر دەگەڕێتەوە بۆ دار کە تێیدا «ڕ» سواوە و بووە بە دەوا(دواء)، هەروەها ئاوەڵناوی «درێژ» یا «دراز»یش هەر لە دارەوە گیراوە چون درێژبوون یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی دارە، تەنانەت وشەی «درەخت»یش لەبنەڕەتدا دارئەخت واتە داری ئەختە(یەختە) بووە، وشەی «دار»ی کوردی وشەیەکی زۆر زۆر کۆن و ڕەسەنە، دەیان و بگرە سەدان وشەی تر تەنانەت چاوگیشی لێ ساز بووە و بە دەیان شکڵ و شەمایلەوە پەلوپۆی لێ بووەتەوە و چووەتە نێو زمانەکانی تریشەوە.

ڕامان غەفووری

ڕامان raman

16 марта 2025 04:03

ئەمەیش هەموو شێعرەکە

ڕامان raman

16 марта 2025 03:03

مەل باڵ‌وپەڕی واز بێ خۆی مەیلی لە پەروازە


#پەرواز #پرواز #واز #باز
ڕامان غەفووری

ڕامان raman

14 марта 2025 22:13

پرسیار
لە وشەی «ڕوومەت»دا «مەت» چ واتا و دەورێکی هەیە؟ هەرکەس وەڵامەکەی بزانێ لە منەوە کتێبێکی بەنرخی بە دیاری پێ دەدرێت.

ڕامان raman

10 марта 2025 11:50

ڕەچەڵەکی ناوی ئەو مانگانەی لەم وێنەدا هاتوون دەگەڕێنەوە بۆ ئەوێستایی و میترایی و ڕەنگە کۆنتریش ... بەڵام بەداخەوە زۆربەیان هەڵە واتاکراونەتەوە، واتا دروستەکانیان ئەمانەن:

ڕامان raman

05 марта 2025 20:02

زمانی تورکی و سومەری ئەوەندە لێک دوورن کە هەر خودی زمانناسان و مێژووناسانی تورکیش پێکەنینیان بەوه دێت کەسێ بڵێت زمانی تورکی و سومەری پێوەندییان هەیە ...

وەک پسپۆڕان دەڵێن نه لە باری زمانی و نە نەتەوەیی و نە هەڵکەوتەی جوگرافیاییەوە هیچ پێوەندی و هاوبەشییەک لەنێوان تورکی و سومەریدا نییە و ئەمانە دوو زمانی تەواو جیاواز لە دوو بنەماڵەی زمانیی جیاوازن و ئەگەر پێوەندییەکیش هەبێت لە ڕێگەی گەلانی ترەوەیە، ئەگەر وشەی هاوبەش لەنێوان تورکی و سومەریدا ببێت ئەوانە وشەی ڕەسەنی تورکی نین بەڵکوو وشەی زمان یا زمانگەلێکێ تری نزیک لە زمانی سومەرین کە چوونەتە ناو تورکییەوە، وەک دەزانین زۆرینەی ئەو کەسانەی لە ئازربایجان و عەنەدۆڵدا بە زمانی تورکی دەدوێن لەبنەڕەتەدا خەڵکی توواوە و ئاسمیلەکراون کە دیارە بەڕووتی نەچوونەتە ناو نەتەوەی باڵادەستەوە بەڵکوو لەگەڵ خۆیاندا کۆمەڵێ وشە و مۆسیقا و نەریت و بڕوا و بەگشتی فەرهەنگیشیان بردووە و وەک خۆیان تورکاندوویانن.

ڕامان raman

02 марта 2025 05:12

تورکەمیر (1750 ــ1820)

تورکەمیر یا ترکەمیر شاعیرێکی ناوداری کوردە کە بە شێوەزاری شیرینی لەکی شێعرەکانی هۆنیوەتەوە، ئەم شاعیرە نزیکەی  ۱۰۷ ساڵ دوای بێسارانی و ٤٨ ساڵ پێش نالی لەدایک بووە و کاتێکیش کۆچی دوایی کردووە نالی تەمەنی ۲۲ساڵ بووە، تورکەمیر لە شێعرێکدا باس لە کوردبوونی خۆی دەکا و دەڵێ: دروستە ناوم تورکەمیرە بەڵام نە تورکم نە عەرەو،
کوردێکم کە خوێندەواریێکی کەمم هەیە و شتەکان لەبەر دەڵێم:

تورکەمیر نە تورک نە عەرەولەفزم
کورد کەم‌سەواد حافزەلحەفزم

ڕامان raman

20 февраля 2025 10:57

بەرهەمی نوێ 🆕

ناوی پەرتووک : سێگەڵا
نووسەر: ڕامان غەفووری
بابەت: غەزەلی کوردی