MPSC Economics

05 июля 2023 03:15

लोकसंख्या

राज्यांच्या सहकार्यान केंद्र शासनामार्फत दर दहा वर्षांनी जनगणना  घेण्यात येते व याद्वारे लोकसंख्येबाबत व्यापक माहिती उपलब्ध होते. सन 2011 मध्ये घेण्यात आलेली जनगणना  ही मालिकेतील 15वी  असून त्यानुसार राज्याची लोकसंख्या 11 24 कोटी तर त्यातील स्त्रियांचे प्रमाण 48.1% आहे. राज्याचा दशवार्षिक लोकसंख्या वृद्धीदर 2001 – 2011 या कालावधीत 6.7% अंकांनी कमी झाला असून राष्ट्रीय पातळीवर तो 3.8 %  अंकांनी कमी झाला आहे. राज्यांमध्ये दशवार्षिक लोकसंख्या वृद्धीदर मध्ये नोंदवली गेलेली ही सार्वत्रिक घट आहे.

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

MPSC Economics

05 июля 2023 03:15

कार्ये

केंद्र आणि राज्ये यांच्यात कराच्या निव्वळ उत्पन्नाचे वाटप, करांच्या संबंधित योगदानानुसार विभागले जाणे.

राज्यांना अनुदान-सहाय्य देण्याचे कारक आणि त्यातील परिमाण ठरवा.

राज्याच्या वित्त आयोगाने केलेल्या शिफारशींच्या आधारे राज्यातील पंचायत आणि नगरपालिकांच्या संसाधनांना पूरक होण्यासाठी एखाद्या राज्याचा निधी वाढविण्यासाठी आवश्यक असलेल्या उपाययोजनांबाबत राष्ट्रपतींना शिफारसी करणे.

अध्यक्षांशी संबंधित इतर कोणतीही बाब साउंड फायनान्सच्या हितासाठी.

वित्त आयोग ही एक स्वायत्त संस्था असते जी भारत सरकारद्वारे शासित असते.


🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀

MPSC Economics

05 июля 2023 03:15

वित्त आयोग

वित्त आयोग ( IAST : Vitta Āyoga ) वेळोवेळी स्थापन कमिशन आहेत भारताचे राष्ट्रपती अंतर्गत कलम 280 च्या भारतीय संविधानातील दरम्यान आर्थिक संबंध परिभाषित करण्यासाठी भारत सरकारने आणि वैयक्तिक राज्य सरकार . प्रथम आयोग 1951 मध्ये वित्त आयोग (विविध तरतुदी) अधिनियम, 1951 च्या अंतर्गत स्थापना केली गेली. १९५० मध्ये भारतीय राज्यघटना लागू झाल्यापासून पंधरा वित्त आयोगांची स्थापना केली गेली आहे. प्रत्येक आयोगासाठी स्वतंत्र आयोगाच्या संदर्भात काम केले जाते आणि त्या व्यतिरिक्त ते परिभाषित करतात. पात्रता, नियुक्ती आणि अपात्रतेच्या अटी, वित्त आयोगाचे पद, पात्रता आणि अधिकार. घटनेनुसार आयोग दर पाच वर्षांनी नियुक्त केला जातो आणि त्यात अध्यक्ष आणि इतर चार सदस्य असतात.

🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀🍀

MPSC Economics

04 июля 2023 10:31

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

03 июля 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

03 июля 2023 06:14

Join - @eMPSCKatta

MPSC Economics

02 июля 2023 14:01

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

02 июля 2023 06:21

चालू घडामोडींच्या अधिक अपडेटसाठी जॉईन करा - @Chalughadamodi

MPSC Economics

01 июля 2023 03:14

उद्दिष्टे :

विकासाचा दर 7.5% प्रतिवर्ष एवढा संपादन करणे.
जड व मूलभूत उद्योगांची स्थापना करून उद्योगीकरण.
10 ते 12 लाख व्यक्तींसाठी नव्याने रोजगार.
समाजवादी समाजरचनेचे तत्व हे आर्थिक नीतिचे लक्ष्य महणून स्वीकारण्यात आली.

☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘

MPSC Economics

01 июля 2023 03:14

सेवा क्षेत्रातील परकीय प्रत्यक्ष गुंतवणूक (FDL in the Service Sector) –

परकीय प्रत्यक्ष गुंतवणुकीतील (FDL) सेवा क्षेत्राचा हिस्सा मोजणे अवघड आहे, कारण कॅम्पुटर हार्डवेअर व सॉफ्टवेअर, दूरसंचार, बांधकाम इत्यादी क्षेत्रांच्या बाबतीत वस्तु व सेंवांमध्ये काटेकोर फरक करणे अवघड असते.
मात्र तरीही परकीय प्रत्यक्ष गुंतणूकीतील सेवा क्षेत्राच्या हिश्श्याची गणना करण्यासाठी ढोबळमानाने वित्तीय व गैर-वित्तीय सेवा, संगणक हार्डवेअर व सॉफ्टवेअर, दूरसंचार आणि गृहनिर्माण अ रिअल इस्टेट या चार क्षेत्रांचा विचार करता येईल, जरी त्यांमध्ये काही गैर-सेवा घटकांचा समावेश असला तरी.
एप्रिल 2000 ते डिसेंबर 2011 दरम्यान एकूण परकीय प्रत्यक्ष गुंतवणुकीमध्ये या चार प्रमुख सेवा क्षेत्रांचा हिस्सा 41.9 टक्के होता.
बांधकाम क्षेत्राचा समावेश केल्यास हा हिस्सा 48.4 टक्के इतका होता.
जर इतर काही सेवांचा किंवा सेवांशी संबंधित क्षेत्रांचाही समावेश केल्यास (उदा. हॉटेल व पर्यटन, माहिती व प्रसारण, सल्ला सेवा, बंदरे, कृषि सेवा, हॉस्पिटल व निदान केंद्रे, शिक्षण, हवाई वाहतूक आणि किरकोळ व्यापार) हा हिस्सा 58.4 टक्के इतका ठरतो.
चार प्रमुख सेवा क्षेत्रांपैकी परकीय प्रत्यक्ष गुंतवणुकीत सर्वाधिक हिस्सा वित्तीय व गैर- वित्तीय सेवा या सेवांचा आहे.
हा हिस्सा 20.1 टक्के इतका आहे. हे संपूर्णपणे सेवा क्षेत्र आहे.

या क्षेत्राखाखोखाल दूसरा, तिसरा व चौथा क्रमांक दूरसंचार, कॅम्पुटर सॉफ्टवेअर व हार्डवेअर आणि गृहनिर्माण व ररिअल इस्टेट यांचा लागतो.
वित्तीय व गैर-वित्तीय सेवा क्षेत्रात सर्वाधिक गुंतवणूक मॉरिशस कडून आली, टर त्याखालोखाल सिंगापूर, युके, युएसए व जपान या देशांकडून आली.

🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸

MPSC Economics

01 июля 2023 03:13

🌺 दारिद्रयाशी संबंधीत समित्या 🌺

१) लकडावाला समिती

२) दांडेकर व रथ समिती

३) P.D ओझा समिती

४) P.K वर्धन समिती

५) गौरव दत्त आणि मार्टिन रँव्हँलीन

६) C . रंगराजन समिती

७) सुरेश तेंडूलकर समिती

८) B.S मिन्हास समिती

९) मॉटेकसिंंग अहलुवालिया

🌺🌺🌸🌸🌺🌺🍀🍀🌺🌺🌸🌸🌺🌺

MPSC Economics

30 июня 2023 11:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

30 июня 2023 07:29

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

28 июня 2023 12:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

28 июня 2023 08:05

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

05 июля 2023 03:15

वित्त आयोग (विविध तरतुदी) कायदा, 1951

वित्त आयोग (विविध तरतुदी) अधिनियम, 1951 हा आयोगाच्या सदस्यांची पात्रता व अपात्रतेसाठी नियम घालून, आणि त्यांची नेमणूक करण्यासाठी वित्त आयोगाला रचनात्मक स्वरुपाचा दर्जा देण्यासाठी आणि जागतिक मानदंडांच्या बरोबरीने आणण्यासाठी पारित करण्यात आला. , पद, पात्रता आणि अधिकार. 

🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿

MPSC Economics

05 июля 2023 03:15

🍀 वित्त आयोग इतिहास 🍀

एक संघराज्य राष्ट्र म्हणून, भारत अनुलंब आणि क्षैतिज दोन्ही वित्तीय असमतोलाने ग्रस्त आहे . केंद्र आणि राज्य सरकारांमधील अनुलंब असंतुलन , त्यांच्या जबाबदा fulf्या पार पाडण्याच्या प्रक्रियेत, त्यांच्या उत्पन्नाच्या स्त्रोतांपेक्षा जास्त प्रमाणात असणारा खर्च करणार्‍या राज्यांमधून होतो . तथापि, राज्ये तेथील रहिवाशांच्या गरजा व त्यांची काळजी घेण्यास अधिक सक्षम आहेत आणि म्हणूनच त्या संबोधित करण्यास अधिक कार्यक्षम आहेत. राज्य सरकारांमध्ये क्षैतिज असंतुलन भिन्न ऐतिहासिक पार्श्वभूमी किंवा स्त्रोत देय देण्यामुळे होते आणि कालांतराने हे विस्तृत होऊ शकते.

तत्कालीन कायदामंत्री डॉ. बी.आर. आंबेडकर यांनी या असंतुलन दूर करण्यासाठी वित्त आयोगाची स्थापना केली होती . आंबेडकरांच्या मतांवर आधारित 1951मध्ये भारतीय वित्त आयोगाची स्थापना केली गेली . आंबेडकर यांचे 1923 पीएच.डी. 'ब्रिटीश इंडियामधील प्रांतीय वित्तिय उत्क्रांती'चा प्रबंध वित्त आयोगाच्या अनुदानाच्या अनुच्छेद २००मध्ये स्थापन करण्यात आलेल्या वित्त आयोगाला सैद्धांतिक आधार प्रदान करतो, जो वित्तसर्व अनुलंब आणि क्षैतिज शिल्लक असलेल्या समस्येवर लक्ष ठेवण्यासाठी होता. आंबेडकरांच्या पुस्तकाच्या आधारे सर्व वित्त आयोगांची स्थापना केली गेली आहे.  केंद्र आणि राज्ये यांच्यातील वित्तीय तूट भरून काढण्याच्या अनेक तरतुदी भारतीय घटनेत आधीपासूनच नमूद केल्या गेल्या आहेत , ज्यात कलम 288 समाविष्ट आहे, ज्यात केंद्राने कर्तव्ये आकारण्यास सुलभ केले आहे परंतु राज्यांना ती संकलन व टिकवून ठेवण्यास सुसज्ज केले आहे. त्याचप्रमाणे इतरांमधील, केंद्र व राज्ये यांच्यात संसाधने सामायिक करण्याचे मार्ग आणि मार्ग निर्दिष्ट करतात. वरील तरतुदी व्यतिरिक्त, वित्त आयोग केंद्र-राज्य बदल्या सुलभ करण्यासाठी संस्थात्मक चौकट म्हणून काम करते. 

भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद २०० मध्ये कमिशनची व्याप्ती निश्चित केली आहेः

राज्यघटना सुरू झाल्यापासून दोन वर्षांच्या आत राष्ट्रपती वित्त आयोग स्थापन करतील आणि त्यानंतर प्रत्येक पाचव्या वर्षाच्या अखेरीस किंवा त्यापूर्वी त्याच्या / तिच्या आवश्यकतेनुसार, एक अध्यक्ष आणि इतर चार सदस्यांचा समावेश असेल.

कमिशनचे सदस्य म्हणून नियुक्तीसाठी आवश्यक असणारी पात्रता आणि निवडीची प्रक्रिया कायद्याद्वारे संसद कायद्याने ठरवू शकते.

संघ आणि राज्ये यांच्यात करांच्या निव्वळ उत्पन्नाचे वितरण आणि त्या स्वतःच राज्यांमधील वाटप या संदर्भात राष्ट्रपतींकडे शिफारशी करण्यासाठी आयोगाची स्थापना केली जाते. केंद्र आणि राज्ये यांच्यातील आर्थिक संबंधांची व्याख्या करणे वित्त आयोगाच्या कक्षेत आहे. ते अनियोजित महसूल संसाधनांच्या विचलनास सामोरे जातात.

🍀🌿🍀🌿🍀🌿🍀🌿🍀🌿🍀

MPSC Economics

04 июля 2023 14:00

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

04 июля 2023 05:52

रोजच्या चालू घडामोडी विषयांचे प्रश्न सोडविण्यासाठी व चालू घडामोडी अपडेट मिळवण्यासाठी अजाच जॉईन करा
@chalughadamodi

MPSC Economics

03 июля 2023 10:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

03 июля 2023 05:11

चालू घडामोडींच्या अधिक अपडेटसाठी जॉईन करा - @Chalughadamodi

MPSC Economics

02 июля 2023 10:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

01 июля 2023 03:14

प्रकल्प :

भिलाई पोलाद प्रकल्प – रशियाचा (1959)
रूरकेला पोलाद प्रकल्प – प. जर्मनी (1959)
दुर्गापुर पोलाद प्रकल्प – ब्रिटन (1962)
BHEL – भोपाल
दोन खत कारखाने – (i) नानागल (ii) रूरकेल

🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸🌸

MPSC Economics

01 июля 2023 03:14

सेवांची निर्यात (Export of Services) –

भारत सेवाधारीत निर्यात वृद्धीच्या (service-led export growth) दिशेने वाटचाल करीत आहे.
2000-01 ते 2010-11 दरम्यान वस्तूंची निर्यात सरासरी 18.6 टक्क्यांनी वाढली, मात्र सेवांची वाढ सरासरी 23.4 टक्क्यांनी वाढली.
निर्यात केल्या जाणार्‍या सेवांपैकी सॉफ्टवेअर सेवांचा प्रथम क्रमांक (2010-11 मध्ये एकूण सेवा निर्यातीपैकी 41.7 टक्के) लागतो, तर त्याखालोखाल व्यवसाय सेवा (18.1 टक्के) व वाहतूक सेवांचा (10.9 टक्के) क्रमांक लागतो.

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

MPSC Economics

01 июля 2023 03:14

रोजगारातील सेवा क्षेत्राचा हिस्सा (Services employment in India) –

जरी प्राथमिक क्षेत्र (कृषि व संलग्न क्षेत्र) हे सर्वात मोठे रोजगार पुरविणारे (dominant employer) क्षेत्र असले व सेवा क्षेत्राचा तयानंतर क्रमांक लागत असली तरी रोजगारातील सेवा क्षेत्राचा हिस्सा वाढत असून प्राथमिक क्षेत्राचा कमी होत आहे.

राष्ट्रीय नमुना सर्वेक्षण संघटनेच्या (NSSO) रोजगार व बेरोजगार स्थितीविषयक अहवालनुसार, 2009-10 मध्ये भारतात ग्रामीण भागातील प्रत्येक 1000 रोजगारी व्यक्तीपैकी 679 व्यक्ती कृषि व संलग्न क्षेत्रात, 80 व्यक्ती उधोग क्षेत्रात, तर 241 व्यक्ती सेवा क्षेत्रात कार्यरत होते.

तर शहरी भागातील प्रत्येक 1000 रोजगारी व्यक्तींपैकी 75 व्यक्ती कृषि व संलग्न क्षेत्रात, 242 व्यक्ती उधोग क्षेत्रात, तर 683 व्यक्ती सेवा क्षेत्रात (बांधकाम क्षेत्रासहित) कार्यरत होते.

🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷

MPSC Economics

30 июня 2023 13:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

30 июня 2023 09:30

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

28 июня 2023 14:02

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

28 июня 2023 10:31

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics

MPSC Economics

26 июня 2023 14:02

अर्थव्यवस्था विषयाच्या अपडेटसाठी जॉईन करा: @MPSCEconomics