همانگونه که می دانیم بخشی از آثار شجریان در سال های پس از انقلاب، محصول کنسرت های متعددی است که وی در این سال ها در شهرهای مختلف ایران زمین و سایر نقاط جهان برگزار نموده و بیشتر آنها نیز با استقبال کم نظیر مردم هنر دوست روبرو شده است ، اما ابتکار مهم او ؛ انتشار همین کنسرت ها با کیفیت مناسب و در قالب آلبوم رسمی بود .
از دیگر ویژگی های بارز شجریان ، رفتار حرفه ای او در دنیای هنر می باشد که این ویژگی تا حدود زیادی مسیر هنری او را از سایر خواننده های هم دوره خویش تفکیک نموده است ؛ نخست آنکه ایشان گزیده کار بوده و در انتخاب شعر ، موسیقی و نحوه اجرا حساسیت زیادی از خود نشان داده و دوم آنکه هنر خویش را در هر محفل و هر مکانی عرضه ننموده است که شاید این ویژگی را از پدربزرگ خویش که صدای بسیار رسایی داشته و به زیبایی آواز می خوانده است به ارث برده باشد چرا که او نیز از خواندن در جمع پرهیز داشته و گاه برای دوستان سرشناسی که به دیدارش می آمده اند می خوانده است ، لذا کارنامه هنری این هنرمند خود گواه این مدعاست که مهم ترین علت محبوبیت او در زمینه آواز دلیلی ندارد جز همین رفتار حرفه ای و گزیدهکار بودن او و یک عمر تلاش و ممارست در زمینه موسیقی.
این مطلب بر کسی پوشیده نیست که بهترین آثار شجریان حاصل همکاری ایشان با محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان و فرارمز پایور بوده و سیاوش بخشی از موفقیت کارنامه هنری خویش را مدیون این اساتید می باشد اما از آنجایی که یک خواننده در کنار هر نوازنده و آهنگسازی حال و هوای جدیدی را تجربه می کند ؛ شجریان نیز از ابتدای فعالیت هنری خویش ، چه از لحاظ اخلاقی و چه به لحاظ رفتار هنری و شیوه خلق آواز ، گرایش زیادی به اساتید جلیل شهناز و احمد عبادی داشته و از این اساتید همیشه به نیکی یاد می نمود ؛ همچنان که در مراسمی، با رفتاری خاضعانه بر پنجه های طلائی جلیل شهناز بوسه زده و این گونه ادب و متانت خود را بر همگان آشکار نمود ؛ بزرگواری خسرو آواز به همین جا ختم نمی شود زیرا او به رسم ادب و احترام در بیشتر مراسم خاکسپاری اساتید هنر از جمله غلامحسین بنان ، پرویز یاحقی ، جلیل شهناز ، همایون خرم و .... نیز حضور یافته و در بیشتر آنها نیز چند بیتی آواز در سوگ هنرمند فقید زمزمه نموده است، با این اوصاف انتظار میرفت که پس از درگذشت ایشان مراسمی باشکوه که در شان و منزلت آوازخوان نامی ایران زمین باشد برای او برپا گردد اما تقدیر روزگار بر این بود که او غریبانه در جوار حماسه سرای نامی طوس نقاب در خاک کشد ، که این امر نیز وطن پرستی و ایران دوستی شجریان را بیش از پیش بر همگان آشکار میسازد چرا که او در انتخاب آرامگاه ابدی خویش نیز دقت و ذکاوت خاصی را به کار برده است .
در پایان روی سخنم با همه دوستان هنرمند و هنر دوست است ؛ شجریان با فعالیت بی وقفه و شبانه روزی ؛ چه در پیش از انقلاب و چه در پس از انقلاب ، دین خویش را به موسیقی ایرانی ادا نموده و در جایگاهی ایستاده که به هیچ عنوان نمی توان هنر والای او را نادیده گرفت، اینکه مرزبندی کنیم پس از ۵۷ گروهی از هنرمندان برآن شدند که عرصه را برای دیگر هنرمندان موسیقی تنگ کنند، درست نیست. پس از انقلاب تنها این موسیقی نبود که کنار گذاشته شد، بلکه بسیاری از هنرها و هنرمندان در سایر رشته ها و دانشها، کنار گذاشته شدند. اینکه شماری با سخت کوشی توانستند راهی پیدا کنند تا این چشمه نخوشد، بر همگان روشن است، هرکس به روشی که نیاز به باز گفت آن نیست. شماری بار سفر بستند و رفتند که سخن بر سر آنها نیست ولیک بسیاری از ستونهای هنر در کشور ماندند، درحالیکه به راحتی زیر پایشان فرش قرمز پهن میکردند و میتوانستند بروند و نرفتند. این نکتهای است بس ارزشی و گران که شماری توانستند راهی پیدا کنند تا نیم نفسی از موسیقی را به هر روشی که میتوانستند نگه دارند و شماری نیز به هر دلیلی که برای خودشان دارند و یا بستر و راهی پیدا نشد که کار هنری را ادامه دهند، سوختند و ساختند ولیک ماندند. نه اینکه آنهایی که رفتند نکوهیده هستند، بلکه همانگونه که گفتم هر کسی راهی را پیموده است و اینکه همه هنرمندان راستین ارزشی هستند. همه خوانندگان بزرگ موسیقی چه مرد و چه زن که دارای سبک و روش خود هستند، گرامی و ارزشمندند و دایره موسیقی و هنر بسیار گسترده است فلذا آن را درمرزبندیها محدود نکنیم که موسیقی تنها فلانی است و بس...
همینکه موسیقی ما از سوی عده ای ناکارآمد رنجور شده کافیست، دیگر بر خستگیش نیفزاییم. به قلم حسن یادگار
دارالفنون آواز
اواسط دهه چهل خورشیدی است ؛ ایرج ؛ آوازخوان مشهور آن دوران ؛ با خودروی شخصی از جاده گرگان به سمت تهران در حرکت می باشد ؛ مسیر بس طولانی و جاده پر پیچ و خم است ؛ او چاره غلبه بر خستگی ناشی از سفر را در گوش دادن به موسیقی می یابد از این رو رادیو را روشن نموده تا با شنیدن نغمه ای دل انگیز از بزرگان موسیقی ، خستگی راه را به فراموشی بسپارد ؛ اما به طرزی باورنکردنی غافل گیر و به تعبیر خودش ؛ مو به تنش سیخ میشود !
ساز و آوازی نشاط انگیز و جان پرور در حال پخش از رادیوست و خواننده ای که ایرج قادر به تشخیص نام و نشان او نیست با صدایی سرکش و رسا ، از گوشه ای به گوشه دیگر هنرنمایی میکند !
به راستی این بلبل خوش نوا که این چنین رعدآسا نوای خویش را در سرتاسر جاده شمال طنین انداز کرده ؛چه کسی میتواند باشد ؟ ایرج صدای او را برای اولین بار میشنود ؛ اما قطعا کاری کرده کارستان که یکی از بزرگ ترین خوانندگان آن زمان با شنیدن صدای او؛ مات و مبهوت شده است .
چند ماه از این اتفاق میگذرد تا بالاخره ایرج ، با پرس و جو از دوستان و آشنایان ؛ جواب سوال خود را یافته و در یکی از ساختمان های رادیو ایران با خواننده جوان قصه ما روبرو می شود و به ایشان بابت داشتن چنین صدایی تبریک میگوید و این نوید را به او میدهد که در آینده یکی از خوانندگان قابل احترام ایران زمین خواهد شد و همگان در برابر هنر بی بدیل او لب به تحسین خواهند گشود .
با این مقدمه کوتاه ؛ نویسنده قصد دارد تا به مناسبت یکم مهر ماه زادروز خجسته محمدرضا شجریان ، چند خطی را به تمجید از خسرو آواز ایران پرداخته و سبک و سیاق آوازی و کاری او را به تصویر بکشد ؛ اما واقعیت امر آن است که هنر والای شجریان ، مهارت های آوازی و تشریح گنجینه گرانبهای آثار او در چند سطر و چند صفحه و یک کتاب نمی گنجد ؛ بلکه توصیف دستاوردهای هنری ایشان می بایست به قلم اهل فن و در چند جلد کتاب نگاشته گردد تا زوایای پنهان نبوغ شجریان در آواز بر همگان آشکار گردد .
یکی از نخستین برنامه های ایشان در رادیو ایران ؛ قطعه آوازیست در چهارگاه که با غزلی از حافظ شیرین سخن( روزه یک سو شد و عید آمد و دلها برخاست ) و با همراهی تار زنده یاد فرهنگ شریف در سال 1346 اجرا شده است؛ این اجرا به وضوح بیانگر آن است که شجریان کاملا به سبک آوازی برخی از خوانندگان نامی و پرطرفدار دهه چهل که بر مبنای خواندن ابیاتی در گوشه های معروف ؛ تحریر و چهچه های پیوسته و بعضا فریاد های بلند در اوج بود کاملا مسلط است و اجرای آوازهایی با این سبک برای او پیچیدگی خاصی ندارد ؛ بنابراین شجریان به دنبال تکرار مکررات نبود و به مرور زمان سبک و سیاق و حال و هوای دیگری را در پیش گرفت و نشان داد که قصد دارد تا دست نیافتنی ترین قله های موسیقی ایران زمین را به روش خود فتح نماید؛ ناگفته نماند که شیوه آوازی تمامی بزرگان موسیقی ایران در گذشته مورد احترام نگارنده بوده و مکتب آوازی تمامی اساتید برای ما قابل ستایش بوده؛ هست و خواهد بود.
✅ ساز و آواز : خصوصی
✅ خواننده : شجریان
✅ نوازندگان : یاحقی، ارجمند؟ و ج.ملک
✅ شعر : حافظ(به مژگان سیَه کردی هزاران رِخنه در دینم)
✅ دستگاه/مایه : ابوعطا
✅ کیفیت : پالایش بیداد
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ سخنران : شجریان
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ ساز و آواز : بیات تهران/نخستین انتشار
✅ خواننده : استاد عبدالوهاب شهیدی
✅ شعر : ؟(چندانی دور گشتم محشری در دل بپا شد)
✅ عود : عبدالوهاب شهیدی
✅ کیفیت : مطلوب ارسالی جناب پورتاجی
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ تدوین نماهنگ : مریم اسلوبی
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ سخنران : سایه
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
به طورکلی شیوه آوازخوانی شجریان به قمرالملوک، اسماعیل ادیب خوانساری، ظلی و طاهرزاده بسیار نزدیک است و در واقع پیرو مکتب آوازی آنهاست اما کار شجریان تقلید صرف و مطلق از این اساتید نیست .
در واقع شجریان ابداع کننده لحن جدیدی در آواز بود ؛ او با گوش دادن به آثار نامبردگان و راه یافتن به مکتب اساتیدی مانند نورعلی خان برومند ؛ الماس گرانبهای آواز ایرانی را به امانت گرفت و پس از تراش و صیقل دادن این الماس و افزودن نگین و گوهرهایی بر روی آن ؛ به زیباترین شکل ممکن عصاره و چکیده آواز ایرانی را در گوش مردم این سرزمین زمزمه نمود .
شجریان جزء معدود خواننده هایی است که می تواند به راحتی در اوج آواز بی پروا فریاد بزند ، همچنین در جایی که نیاز باشد از تحریرهای حساب شده در آواز غافل نمی گردد ، واقعیت آن است که حنجره او به راحتی هر چه تمام ؛توانایی تحریر زدن را داراست اما مبنای کار او و روشی که ایشان در آواز در پیش گرفت بر پایه استفاده حداقلی از تحریر استوار است که این موضوع در آوازهای رسمی پس از انقلاب ایشان به وضوح قابل رویت می باشد که با افزودن به تعداد ابیات آوازی خود ، خلاء استفاده کمتر از تحریر را جبران نموده است.
شجریان آواز را به صورت کاملا علمی و موشکافانه دنبال نمود ، او در طول نیم قرن فعالیت هنری خود ضمن توجه بیش تر به مضامین و مفاهیم اشعار از جمله غزلیات حافظ و سعدی، بر آن بود تا پیام های آواز خود را در گوشه های ناشناخته و کمتر شنیده شده موسیقی ایران به گوش مردم این سرزمین برساند ؛ از این رو شاید برخی از آوازهای ایشان بداهه نبوده و شجریان پیش از اجرای آواز ، بارها و بارها شعر و لحن خواندن آن را در ذهن خود تداعی نموده است.
در ادامه بخشی از منش ، مرام و منطقی که شجریان در طی چندین سال فعالیت آوازی خود در پیش گرفت تشریح می گردد :
از ابتدای تاسیس رادیو ایران در سال 1319 ؛ نوا و راست پنج گاه دو دستگاهی بودند که کمتر مورد توجه قرار گرفته و بیشتر خواننده های دوران طلائی موسیقی ایران تمایلی به اجرای آواز در این دو دستگاه از خود نشان ندادند ؛ فلذا در این دوران و حتی در برنامه وزین گلها آثار کمی در نوا و راست پنج گاه خلق گردید ؛ چرا که برخی از اساتید آواز ، بر این باور بودند که راست پنج گاه همان ماهور بوده و حال و هوای این آواز را در ذهن شنونده تداعی می نماید و نوا نیز به دلایل نامعلوم مورد بی مهری قرار گرفت و کمتر خواننده ای در این دستگاه به اجرای آواز مبادرت نمود ؛ اما یکی از اولویت های کاری محمدرضا ؛ پرداختن به این دو آواز با رویکرد مرکب خوانی بود همچنان که در جشن هنر سال 1354 اقدام به اجرای کنسرت راست پنجگاه کرده و سال ها بعد این کنسرت را در قالب آلبومی به همین نام در سال 1377 به صورت رسمی منتشر نمود و در سال 1365 نیز آلبومی تحت عنوان نوا ( مرکب خوانی ) را روانه بازار کرد .
از معروف ترین کارهای او می توان به تصنیف سمن بویان و بوسههای باران در راست پنجگاه و تصنیف دود عود ، جان جهان و تصنیف ما را همه شب در دستگاه نوا اشاره نمود .
نکته جالب بعدی درباره سیاوش ؛ ابوعطاهای سحرانگیز، دلنواز و عاشقانه اوست ، شاید این سخن به مذاق برخی از دوستان خوش نیاید ؛ اما دوست دارم این جمله را به زبان بیاورم ، اول تو آفریده شدی و آواز ابوعطا بعد از تو خلق شد ، قصد جسارت به ساحت اساتید آواز ایرانی را نداشته و ندارم ، اما ابوعطای شجریان همچون نگینی در بین آوازهای او می درخشد ، چه با مضراب های تار زنده یاد فرهنگ شریف و چه با زخمه های شورانگیز زنده یاد محمدرضا لطفی و چه با نوای نی محمد موسوی ؛ نغمه سراسر عشق ابوعطای او به مانند رنگین کمان هفت رنگی است که حال و هوای هر هفت دستگاه موسیقی ایرانی را به مخاطب منعکس می نماید ، غم و سوز و گداز نهفته در همایون ، جذبه و دلفریبی شور ، صلابت و قدرت سه گاه ، حماسه چهارگاه ، وقار ،ابهت و نشاط ماهور ، اعتدال و ملایمت نوا و شادی راست پنجگاه ؛ همه و همه در ابوعطای سیاوش ملموس می باشد .
در زمینه تصنیف خوانی نیز یکی از اولویت های کاری محمدرضا ؛ پرداختن به تصنیف های قدیمی و بازخوانی دوباره آنها بود ، تصنیف های مشهوری مانند مرغ سحر ، بهار دلکش و بت چین که در نهایت سادگی و بی آلایشی با ارکستری کوچک از تار، سنتور ، کمانچه و تمبک بازخوانی شده و در بین دوستداران موسیقی ایرانی از محبوبیت ویژه ای برخوردار گردیده اند ، به طوری که تصنیف مرغ سحر در بیشتر کنسرت های شجریان با همراهی مردم با شور و حال خاصی زمزمه میگردید.
✅ ساز و آواز خصوصی : دل درویش
✅ خواننده : شجریان
✅ نوازندگان : درخشانی و عندلیبی
✅ شعر : حافظ(آن یار کزو خانه ما جای پری بود)
✅ دستگاه/مایه : ابوعطا و دشتی
✅ گاه : 18 فروردین 1368
✅ کیفیت : پالایش بیداد
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ ساز و آواز : ماه و خورشید(اجرای خصوصی)
✅ خواننده : شجریان
✅ نوازندگان : بدیعی، موسوی و افتتاح
✅ شعر : حافظ(در نظربازی ما بیخبران حیرانند)
✅ دستگاه/مایه : سه گاه
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ مراسم گرامیداشت : "شب عبدالوهاب شهیدی"
✅ سخنران : عبدالوهاب شهیدی
✅ به کوشش : مجله بخارا(شب بیست و سوم)
✅ گاه : کانون زبان فارسی/یکشنبه بیستم اردیبهشت ۱۳۹۴
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
با این اثر مشترک رسیدیم به اول مهر ماه و زادروز عباس خوشدل را نیز گرامی میداریم.اکنون وارد پائیزی شدیم که شروعش پر از مهر است چون همزمان با آن زادروز بسیاری از اهالی هنر است از جمله:
عبدالوهاب شهیدی
محمدرضا شجریان
شاپور جفرودی
حسین منزوی
پرویز وکیلی
میلاد کیایی
مجید کیانی
بانو فخری ملک پور
هدایت اله نیرسینا
غلامعلی رعدی آذرخشی...
.
✅ ترانه : کلک هنر
✅ خواننده : نادر گلچین
✅ آهنگ و تنظیم : عباس خوشدل
✅ شعر : شهریار(ای که از کلک هنر نقش دل انگیز خدایی)
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha
✅ تصنیف : مرغ سحر
✅ خواننده : نادر گلچین
✅ آهنگ : مرتضی نی داوود
✅ شعر : ملک الشعرای بهار
✅ کیفیت : پالایش بیداد
🌐 کانال موسیقی گلها
/channel/MousighiGolha