11243
@Hikoyalar ни яқинларингизга ҳам юборинг! Rasmiy diniy kanal @zaydibnsobit01 __________________ 📜📚📖 @Hikoyalar каналига қўшилиш учун 👇 https://t.me/joinchat/AAAAADuknkYHGVbghYjS1A 👆 ни босинг ва OK.
ЕТИМЛАР ҲАҚҚИ
Уч ёшимда онам қазо қилишган.
Биз оилада еттита бола етим қолганмиз. Шунда кўпчилик, дадамга иккита кичкинангизни болалар уйига олиб бориб беринг, деб кўп айтишган экан. Яъни мен-3 ёш, Опам-6 ёш.
Тракторчи отам раҳматли бекорларни айтибсизлар деб, бизни ўзлари вояга етказдиришган.
Шуларни ўйласам отам қандай бағрикенг инсон бўлган эканлар деб, ҳақларига доим дуо қиламан.
Ривоят қилинишича, қадимда бир одам қуръон китобдан нусҳа кўчириб, сотиб тирикчилик қилар экан.
Китоб олганларни кўпи, нега етимлар ҳақидаги ёзувлар бўялиб кетган бошқа ёзувлар яхшику деб сўрашар экан.
Шунда ҳаттот мен сиёҳга шакар қўшиб ёзаман, пашшалар келиб, ортиқча сиёҳни шакарига қўшиб сўриб кетишади, ёзув тез қуриб, чиройли чиқади.
Аммо, етимлар ҳақидаги ёзувларга, етимни ризқи деб тегишмайди, қийин ва хунук қурийди, деган экан.
Бугунги пашшачалик фикри йўқлар, етим ризқи тугул, номусини зўрлаб топташига нима дейиш мумкин, ё алҳазар!
Mirzo Karim
@Hikoyalar
Ҳаётимиз жуда қийин ўта бошлади. Хотиним ёш болаларни кўрганда қандай таъсирланишини кўриш мен учун оғир эди. Иккинчи томондан онамнинг таъналари ҳар иккаламизга ҳам азоб берарди. Бор гапни онамга айтмасдан хотинимга таъна ва пичинглар «сотиб олиб бераётганим учун» мен икки карра қийналардим.
Ахийри бир кун ота-онамга барчасини айтиб бердим. Ҳақиқатни билишгач онам йиғлай бошлади. Отам ўйчан ўтирар, менинг эса елкамдан тоғ ағдарилган эди. Онам ўша заҳоти хотинимни чақириб, ундан кечирим сўради.
Шундан сўнг онам хотинимга меҳрибонлик қила бошлади. Унинг бу ишини «Раҳмат сенга, ўғлимнинг айбини бекитиб юрибсан», қабилида тушуниб ғашим келарди. Кейин билсам, хотинимда ҳам шу кечинмалар бўлган экан.
Кунлардан бир кун хотиним нарсаларини йиғиштира бошлади. Ҳайрон бўлдим. Шунда у бундай ҳаётга ортиқ чидай олмаслигини, шу учун отасиникига қайтишини айтди ва мендан талоғини беришимни сўради:
«Ортиқ чидай олмайман. Фарзандим бўлмагани учун эмас, ота-онангизнинг бизга раҳмлари келиб муомала қилишлари мени мувозанатдан чиқаряпти. Қани эди улар асл ҳақиқатни билишмаса, мен аввалгидай таъна ва пичинг гаплар эшитиб юраверсам. Энди уларнинг гапиришлари у ёқда турсин, кўз қарашларига ҳам чидай олмаяпман. Бунақада жинни бўлиб қолиш ҳеч гапмас. Шу учун кетганим яхши».
Ўша тобда унга ҳеч нарса дея олмасдим. Дейишга ҳаққим ҳам йўқ эди. Гарчи тўйдан аввал ҳаммасини айтган бўлсам-да, унга осон тутмаёгандим.
Инсон ўз имкониятларини ҳар доим ҳам тўғри баҳолай олмайди. Машаққатга дуч келишдан аввал чидайман деб ўйлаши, бироқ синовларга дуч келганда дош бера олмаслиги мумкин.
Барчасини ўйлаб кўрдим ва хотинимнинг жавобини бердим. У мен билан бир умр азобланиб яшашга мажбур эмас. Унинг ҳам бахтли бўлишга ҳаққи бор.
Шундан сўнг қишлоққа сиғмай қолдим ва уйдан чиқиб кетдим. Вилоят марказига бориб бир неча кун тентираб юрдим. Ёнимда пулим қолмагач заводлардан бирига ишга кирдим.
Ўша ерда ишлаб қолиб кетдим. Уйга ҳар олти ойда бир бориб келардим. Кейинчалик хотиним қўшни қишлоқдаги бир эркакка турмушга чиқиб кетганини эшитдим. Бу хабарни шундай бўлиши керакдек оддий қабул қилдим.
Заводда ишлаб юрганимга 3-4 йил бўлиб қолганди, бўлимимизга бир аёл ишга келди. Эри вафот этгач икки ўғли билан ёлғиз қолган экан. Аёл билан яқиндан танишиб, унга бошимдан ўтган воқеаларни гапириб бердим.
Бироз ўтиб, у билан турмуш қурдик. Болалар аввалига бироз бегонасирашди. Кейин ўз боламдай бўлиб кетишди.
Шу тариқа болаларни улғайтирдик, уларни уйлантириб, уйли-жойли қилдик. Ҳозир ўғилларим, келинларим ва набираларимга бош бўлиб, уларнинг ардоғида юрибман.
Тўғри, бу гапларим кимларгадир эриш туюлар, бироқ ўтган ҳаётимдан битта яхши хулоса олдим – болаларнинг бегонаси бўлмайди».
Ғайрат Йўлдош тайёрлади
@Hikoyalar
«Болаларнинг бегонаси бўлмайди»: ўгай фарзандларни ўз боласидай тарбиялаган ота ҳақида ҳаётий ҳикоя
«Тоғ этагидаги қулай адирликка чиқаётганимизда оёғим тагидан нимадир портлади ва тўлқин мени улоқтириб юборди. Пиёдаларга қарши ишлатиладиган минага дуч келгандик. Одатда бундай миналар оёқлардан бирини узиб юборарди. Бироқ менда ундай бўлмади. Оёқларим бутун қолган, фақат танамга мина парчалари текканди. Ўшанда бекорга хурсанд бўлган эканман. Ўша мина парчалари ҳаётимни ўзгартириб юборди ва мени қийин синовларга дучор қилди».
Инсон дунёга келар экан, бошига турли синовлар тушиши табиий ҳол. Кимлардир ана шу синовларга бардош бера олмайди. Бошқалар эса сабр қилади ва роҳатини кўради.
Электрон почтамга мактуб йўллаган отахон ҳам бир пайтлар жуда оғир синовга дуч келиб сабр қилган инсонлардан бири экан.
«Оғир синовга дуч келганимда хаёлимга турфа ёмон ўйлар ҳам келган. Ҳатто ўзимни ўлдирмоқчи ҳам бўлганман. Бироқ яхшилаб ўйлаб кўрсам, Худо берган жонни фақат унинг Ўзи олишга ҳақдор экан. Ўшанда жонимга қасд қилишим энг ёмон иш бўлишини англаб етдим ва барчасига сабр қилдим», дейди у мактубида.
Отахоннинг ёзишича, у совет даврида ҳарбий хизматни Афғонистонда ўтаган ва урушда қатнашган. Ўша ерда пиёдаларга қарши ишлатиладиган минага дуч келиб, ортидан тузалмас дард орттириб олган экан.
Ўшанда бепушт бўлиб қолгач севган аёли билан ажрашишга мажбур бўлган. Сўнг икки боласи билан тул қолган аёлга уйланиб, унинг фарзандларини тарбиялаган экан.
«1980 йилда ўрта мактабни тугатдим. Ўша пайтда ўзимдан бир ёш кичик маҳалладош қизни яхши кўрардим, бироқ бу кўз уриштиришдан нарига ўтмасди.
Биз томонларда қиз ва йигитнинг севишиб учрашиб юриши мутлақо қабул қилиб бўлмайдиган ҳолат саналарди. Шу сабабли яхши кўрган қизимга ҳатто уни севишимни ҳам айта олмасдим. Қолаверса, у даврларда ҳаё, ибо қизларда ҳам, йигитларда ҳам кучли эди.
Мактабни битирган йилим ҳарбий комиссариатга чақиришди. Тиббий текширувлардан ўтдим. Бақувват йигит эдим. Тўйларда кураш тушиб юрардим, соғлом деб топишди.
Бироз ўтиб ҳарбий хизматга жўнаш вақти келди. Ўша пайтда Афғон уруши бошланганига икки йил бўлган, аксарият йигитларни ўша ёққа жўнатишаётган эди.
Қишлоғимизга уруш қурбони бўлган йигитнинг темир тобути келган, шу сабабли ота-оналар боласини урушга олиб кетишларидан хавотир қилиб яшарди. Бундай хавотир ота-онамда ҳам бўлди.
Отам «одамини топиб» бир-икки сўм харажат қилиб бўлса ҳам мени Афғонистонга эмас, СССРнинг бошқа шаҳрига хизматга жўнатишга уриниб кўрмоқчи бўлди.
У аввал вазиятни билиш учун туман ҳарбий комиссариатига борган экан, у ердагилар «хавотир олманг, ўғлингизни Афғонга жўнатмаймиз» дейишибди.
Отам ҳарбий комиссариатдан хурсанд бўлиб келди. Уйга қўни-қўшни, қариндош-уруғ, барчани чақирди. Боқиб қўйилган қўчқорни сўйиб ош дамлаттирди. Бояқиш, «сўраб келдим, ўғлимни Афғонга жўнатмас экан», деб барчага мақтаниб чиқди. Ҳамма хурсанд эди.
Бироқ ҳарбий комиссариатдагилар отамни алдашганини, Афғонга кетишимни кўнглим сезиб турарди. Мантиқан ўйлаганда ҳам баққувват, барча талабларга жавоб берадиган йигитни қурилиш батальонига жўнатишмасди.
Эртага кетасан дейишган куни қандай қилиб яхши кўрган қизимга мени кутишини тайинлаб қўйишни ўйлардим. Охири қўшнимизнинг аёлига дардимни ёрдим.
Янга қизни ўзининг уйига чақириб келишга ва ўша ерда гаплашиб олишимга ёрдам берадиган бўлди.
«Ҳозир қизнинг олдига бораман. Агар уни ҳам сизда кўнгли бўлса, хайрлашгани келади. Кўнгли бўлмаса келмайди. Мабодо келмаса кўз ёш тўкиб юрманг тағин. Эсон-омон келиб олинг, қишлоғимизда қиз кўп», деб у чиқиб кетди.
Бироздан кейин янга жилмайиб кириб келди. Қиз келганини тушундим. Қизга мени кутишини, Худо хоҳласа омон қайтишимни айтдим. Яна менга хат ёзиб туришини, унга ёзган хатларимни янганинг номига жўнатишимни айтдим. Қиз чиқиб кетди.
Эртаси куни ҳарбий комиссариатга бордим. Барчамизни аввал вилоят марказига, сўнг Термизга олиб кетишди. Тушундимки, бизни Афғонга юборишади.
...Оғриқли нуқта...
Болалигимдан ҳар йили Рамазон ойида 30 кун рўзани тўлиқ тутиб келганим учун рўза тутмайдиганлар кўзимга ғалати кўринарди. Бирор кун рўзани қазо қилганларга эса «иродасиз» деб «тамға» қўярдим. Аммо ҳали бола эканлигим, ҳаётнинг аччиқ-чучугини татиб кўрмаганим менга панд берган экан.
Агар ўша пайтда менга кимдир «Кун келиб, ўзинг ҳам рўзаларни қазо қиласан» деганда, шубҳасиз, у одам билан муроса қилмаган бўлардим. Аммо кунлар, ойлар ва йиллар ўтиб, мен ҳам улғайдим. Қизлик унвонидан маҳрум бўлиб, келинлик мақомига эришдим. Келин бўлиш қийин дейишганида бу дангасаларнинг баҳонаси холос, деб ўйлардим.
Аммо шахсий тажрибамда синаб кўрилгандан кейин ўша машҳур фикрга мен ҳам қўшилдим. Келинликнинг гашти ва муслиманинг одати қуёшдан аввал уйғониш. Бу қийин иш эмас, чунки ҳамиша шундай бўлган. Аммо қизлик уйимизда бомдод намозини адо этиб бўлиб, Қуръон ўқиб, саловат айтиб, қуёш чиқишини кутиб ўтирардик.
Кейин эса суннатга мувофиқ қайлула уйқусидан баҳраманд бўлардик. Яна ҳамма билан баравар туриб, ишга, ўқишга кетаверардик. Бироқ келинликда ҳаммаси ўзгача бўлди. Бомдод азони айтилиши билан таҳорат олиш учун эмас, кўча ҳовлига сув сепиб супуриш учун шошилиш керак. Чунки эркаклар масжидга ўтаётганда эшик олди аллақачон сув сепилиб, супурилган бўлмоғи даркор!
«Алҳамдулиллаҳ, қутулдим» дейсиз, тонг қоронғусида зўрға кўзингиз илғаб, кўчаларни супуриб бўлгандан сўнг, энди намоз ўқисам ҳам бўлади, деб таҳоратга шошасиз. Аммо уйдагилардан кимдир ҳовлига чиқади:
― Ҳалиям ҳовлига сув сепмадингизми, тонг ёришай деяпти.
Хўп, дейсизу, челакка сув тўлдиришга тушасиз. Ичингизда эса потирлаётган қуш каби «Бомдод қазо бўлмасайди» деган таҳлика бор! Эсонлик билан катта ҳовлига сув сепилди, супурилди. Югуриб ҳаммомга ошиқасиз.
«Келин, чой кеч қоляптику, биз бу пайтда нонушта қиламиз». Ҳаддингиз сиғиб, намозга кеч қоляпман, деб айта олсангиз. Айтолмайсиз. Чунки бу хонадонда ҳеч ким умрида бирор ракъат намоз ўқимаган. Додингизни тушунишмайди. Хуллас, нонуштага берилган «буюртма»ларни бажариб қарасангиз, қуёш уфқдан бош кўтариб турибди.
КАЙФИЯТИНГИЗ БИР ТИЙИН !
Чунки шу ёшга кириб, бирор марта уйғоқ бўла туриб намозни қазо қилмагандингиз. Бу хонадонга битта катта «минус». Меҳрингиз бир оз камайди. Қилмоқчи бўлган хизматларингизни хаёлингизда санай бошладингиз. Иштаҳасиз нонушта дастурхонига ўтирмоқчи бўласиз. Ахир у сизнинг шундай катта йўқотишлар эвазига тайёрлаган нонуштангиз, сиз унга ҳақлисиз.
Аммо дастурхонда аллақачон ҳеч нима йўқ! «Келин, эрингга олиб қўйганмидинг, бизникида шунақа, катта-катта ейилади, катта-катта иш қилинади. Қолмаган бўлса, бошқатдан пиширасан». Йиғлаворишимга озгина қолди. Чунки ишга кетадиган вақт бўлиб қолган. Ҳадемай, турмуш ўртоғим уйғониб, нонуштага ўтиради.
Шоша-пиша яна ошхонага кираман. Мақтанмайку, яхшиям пазандаман, бир зумда йўқдан бор қилиб, яна нонушта тайёрлайман. Ҳаммомдан чиқиб, нонуштага ўтирган хўжайиним «Кўк кўйлагимни дазмоллаганмисан?» деб сўраб қолди.
«Йўқ, оқи тайёр, кўкини кеча кечқурун ювгандим-ку!» дейман гуноҳкорона. «Мен кўкини кияман бугун, тез-тез бўл, ишга кеч қоламан». Эндигина оғзимга солмоқчи бўлган луқмамни қайтариб жойига қўяман. Хонамга кириб, тез-тез дазмол ураман.
Нонуштани хотиржам тамомлаб, қайтган эрим мендан сўрайди : «Ишга бирга кетамизми? Пешинга овқат қилиб бўлдингми?» Уйда шунча одам бўла туриб, ўзим емайдиган пешинги овқатни мен пиширишим кераклигини эшитиб бақирворай дедим.
Ўзи бомдодни қазо қилганимнинг алами ҳам етиб турганди. Йўқ, ҳали, дея олдим, холос. Бўлмасам, ўзинг кетарсан, тузукроқ овқат қилгин. Мантими, чучварами. Бўпти. Эримнинг оғзидан шунчаки чиқиб кетган бу икки сўз, менинг уч соат вақтимни олди. Нонуштани қилишга улгурмадим, фақат идишларини ювдим, холос. Орада пешинги овқат 12 га тайёр бўлиши кераклиги ҳақида буйруқ олдим.
«Келин, дарвозахона ҳозир салқин, жойни ўша ерга тайёрланг». Мен довдираб қолдим. Кўп қаватли уйда яшаганимиз учун таом ейиладиган жой «кўчиб юриши»ни биринчи кўришим эди. «Хўп» дедим-у, нима қилиш кераклигини қайнимдан сўраб олдим.
.
У Туркиянинг Мардин шаҳридан 14 км узоқликдаги Bine-bil қишлоғида дунёга келган эди. Отаси мардинлик, онаси суриялик араблардан эди. Тили эрта чиққани учун онаси уни Баҳе булбул деб эркалатарди.
Баҳе бир ярим ёшда эканида хўрознинг ҳужумига учрайди: хўроз ҳимоясиз болакайни аёвсиз чўқиб, юз-кўзларида бир умрлик яра излари қолдиради. Ўша вақтда қаттиқ қўрқиб кетган Баҳе гапирмай қўяди. Болакай ёлғиз қолса талвасага тушар, онасининг қучоғидагина тинчланарди. Баҳе опаларининг саъй-ҳаракатлари билан, тўрт ёшга етганидагина оз-моз гапирадиган бўлади. Ота-онаси уни қишлоқ шифокорига элтадилар, шифокор боланинг ҳолатини ақлий заифлик дея баҳолайди. Биргина ота бу ташхисга ишонмайди. Темир йўл станциясида юк ташувчи бўлиб ишлайдиган ота ўғлини Мардиндаги таниқли шифокорларга олиб боришни ният қилади, лекин кўп ўтмай соғлиғи ёмонлашиб, вафот этади.
Ночор қолган она фарзандларини олиб ота юрти Сурияга қайтмоқчи бўлади. Йўлга тайёргарлик кўраётганида отасидан мактуб олади. Унда бобо ақли заиф набирасини кўрмоқчи эмаслигини айтиб, уни олиб келмасликни қатъий тайинлаган эди. Чорасиз қолган она (ўзидан бир қадам ҳам ажралмайдиган) кичкинтой Баҳени Мардиндаги қадим монастирга олиб бориб топширади. Кетаётганида эса, нима гаплигини тушуна олмай жавдираб турган болакайнинг қулоғига шивирлайди:
- Бизни кутгин. Биз албатта қайтиб келиб, сени олиб кетамиз...
Монастир эшиги олдига етганида яна такрорлайди:
- Биз қайтиб келамиз, Баҳе...
Шу-шу, монастирнинг кириш эшиги болакайнинг паккасига айланади. Ҳар куни эртадан-кечгача, соатларча кўз ёши тўккан кўйи онасини кутади у. Қиш қировли кунларда ҳам, ёзнинг жазирамасида ҳам. Ҳар куни. 70 йил! Ҳа, нақ 70 йил кутди у онасини, опаларини... Уни ҳеч ким бу ердан олиб кетмади. Шу ерда умри битди.
- У монастир эшиги олдидаги тош эди гўё, - дейишди ибодатхона ходимлари журналистларга. – 70 йил давомида икки кўзи эшикда яшади...
Баҳе булбул «Дунёда онасини энг узоқ кутган фарзанд» номи билан эсланадиган бўлди.
хотини ва Шахзодни мактабга ташлаб утди.
- Энди сен катта йигит булдинг, аъло бахолар билан укигин, уканг ва синглингга ибрат булгин, хупми, углим? - Махмуд углининг пешонасидан аста упиб, мактаб дарвозасидан кузатиб куйди. Хотинига "Хоним, кечкурун манти егим келяпти-да", деб кузини кисиб куйди.
- Хуп булади-да, дадажониси. Бир чимдим мехр кушилган манти мендан-да, - эрига табассум ва мехр билан жавоб берди Малика ва углининг кулидан ушлаб, мактаб ховлисига кириб кетди. Мактабда булиб утган Билимлар куни тантаналаридан Шахзод олам-олам таассурот олди. Билим даргохига булган кизикиши яна ортди. Онаси билан мактабдан кайтаётганларида тулиб-тушиб уларни кутиб олган биринчи укитувчиси, синфхона, болалар хакида болаларча бегуборлик билан сузлаб берарди. Малика хам хурсанд. Бирдан кучанинг нариги томонидаги Супер маркет дуконига кузи тушиб, тухтади.
- Углим, юр магазиндан торт оламиз. Тортлари бирам мазали. Уйга бориб манти тугамиз. Ахир бугун оиламизда байрам. Буни нишонламасак булмайди. Ахир мени углим мактаб укувчиси булди.
Малика угли билан светофор олдида тухтади. Яшил чирок ёниши билан катта кучадан ута бошлади. Чап томонга каради-ю, узлари томон
укдек учиб келаётган машинани куриб, жон холатда ортга тисарилди.
Бир нарсага "тарс" этиб урилгани, кулидан углининг учиб кетгани, одамларнинг кий-чуви... тус-туполон... хаммаси куз-очиб юмгунча бир лахзада булиб утди...
Кузини очганида бошида эри маъюсгина утирарди.
- Малика... мени куряпсанми?
Эшитяпсанми мени? Ниманидир сезяпсанми?
Бир пасда шифокорлар палатага кириб келишди. Махмуд коридорга чикди. Уриндикда мунгайиб утирган ота-онаси, кайнона-кайнотаси ва якинларига караб, "хайрият, узига келди, Аллохга беадад шукурлар, охимизни эшитди", деди. Кузлар ёшланди.
Автохалокатга учраган Малика ун кун деганда комадан чикиб, кузини
очганди. Яна уч кундан кейин анча узига келди. Тили калимага кела бошлагач, гудраниб, "углим... Шахзод... углим..." деди жонсарак
булиб.
- Хавотир олма, углимиз соппа-сог. Сен узингни уйла, тезрок тузалгин энди... сени жуда согиндик...
Махмуд куз ёшларини яширишга уринди. Хотинининг илтимоси билан
болаларини шифохонага олиб келди. Малика уларга караб факат йигларди... мен сизларни ташлаб кетмайман, коракузларим мани...
Уша автохалокат сабабчиси 16 ёшли йигитча булиб чикди. У дадасининг машинасини яширинча хайдаб чикиб, уртоклари билан "гонка"
уйнаб, шу фалокатни содир этганди. Уч киши каттик жарохатланган, Маликани оёклари машина баллони остига колган, Шахбоз эса бахтли тасодифгина омон колганди. Гам ва шодлик доим бирга юради, деганлари шу булса керак...
Урнида кузгалмокчи булган Малика икки оёги хам болдиридан кесилгани, бинт билан ураб куйилганини куриб, хушидан кетаёзди. Кузлари жикка ёшга тулди.
Лекин доду фарёд килмади. Ич-ичидан туйиб-туйиб йиглади... ёстикни кучоклаб куз ёши тугагунча йиглади... кулидан бошка нима хам
келарди? Осмон узок, ер каттик. Бошга тушганни куз кураркан. Ховлисидан хушу хурсанд чиккан Малика ногиронлар аравачасида
уйига мунгайибгина кириб келди. Болаларини багрига босиб, уксиниб-уксиниб йиглади. Якинлари уни кандай овутишни билишмасди. Уттиз ёшга кирмай, ногирон булиб колган аёлга нима деб далда бериш мумкин?Кунлар шу зайлда утаверди.Махмуд хотинига аввалгидек мехрибон, эътиборли эди. Энди ишдан барвакт кайтар, овкат пиширар, кир ювар, нон ёпар... уйнинг хамма юмушлари унинг зиммасига тушганди. Малика аста-секинлик билан такдирига тан бериб, кулидан келганча рузгор ишларида эрига кумаклашарди.
Эрига рахми келарди. Угиллари хам тез катта булгандай булишди.
Бири пол ювса, бири ховлини супурар, хатто жажжигина кизчаси хам дастёрлик киларди. Опа-сингиллар ёрдамга келиб туришар,кайнонаси, онаси хабарлашиб турарди.
- Аяжон, сиз энди доимо шу коляскада утирасизми? - бир куни тусатдан сураб колди Шахзод. - Нега юрмаяпсиз? Оёгингиз огрияптими? Хали катта булай, сизни узим кутариб юраман, ойижон.
Yaxshi ko'rgan insoningga sahiy bo'l, ahdga vafodor bo'l va eng baxtli onlarni g'animat bil!
Allohga qasamki, o'limdan keyingi sog'inchga toqat qilib bo'lmaydi.
Ayman Yogiy ©
@Hikoyalar
Sendan yo'lda telefon raqamingni so'radim, aytmading. Men tashrif qog'ozimni qo'lingga tutqazib, haydovchiga yo'l pulini berib, seni manzilinggacha olib borishini tayinlab, tushib qoldim... O'zim yomg'ir ostida piyoda ketdim. Hayolimda faqatgina sen... Yana uchratarmikinman?
Bir oz yurganimdan so'ng telefonimga notanish raqamdan "Rahmat" degan sms keldi. Bu sen ekanini bilib, judayam hursand bo'lib ketdim. Rosti judayam quvondim... Yog'ayotgan yomg'ir ham sezilmasdi. Tushayotgan tomchilar, go'yo sen yuzimni silayotgandek eding. Mayin tomchilar, mayin qo'llar... Shitirlagan tomchilar, shivirlagan so'zlaring... Iliq tomchilar, iliq nafasingdek edi... Bu mart yomg'iri, mart tuyg'usi edi.
@Hikoyalar
Бир куни ифтор пайти оиламиз билан ифтор дастурхонида шом азонини кутиб ўтириб, бир яқин дўстимга "Аллохим, унга солиҳа аёл бер", деб дуо қилаётсам, ёнимда ўтирган аёлим секингина сонимдан чимчилаб қолди.
— Бисмиллаҳ, нима бўлди, тинчликми? — десам.
— Ундай дуо қилманг, — дейди.
— Нима бўлади, дўстимга солиҳа аёл сўраяпман, холос-ку!
— Ундан бошқа нарсаларни сўрайверинг, фақат уни сўраманг, чунки фаришта "омин, сенга ҳам худди шундай бўлсин", деб қайтариб туришини яхши биламан, қолаверса, биз дуолар ижобат бўладиган соатдамиз...
@Hikoyalar 😁
РАЙХОН.
Қишлоғимизда қадим бир одат бор. Узатилаётган қиз тўй куни яқин қариндоши ёки қадрдон қўшнисининг уйида ўтиради. Дугоналари, таниш-билишлари – ҳаммаси “қиз беркинган” хонадонга кириб меҳмон бўлади, ўйин-кулги билан кузатилаётган келинчакка паранжи ўраб, амма-холаси ёр-ёрлар билан ота-онаси ҳузурига олиб киради.
Ўйласам, ҳозир ҳам ўша кунгидек вужудимда титроқ туради. Онам мени бағрига босган пайти қулоғимга: “Оқ кўйлагинг этагини силтаб чиқиб кетгин, болам, энди ўз уйингга меҳмонсан, берган тузимга розиман”, – деди. Аммо дадамнинг бағридан юлиб олишлари қийин кечди: “Гулим болам, райҳоним қизим. Энди сиз йўқ бу уйларда қандай яшайман?..” – деб бўзларди.
Кетдим. Барча ота эшигини тарк этиб кетаётган қизлардек йиғлаб-йиғлаб кетдим. Оқ кўйлагим этагини силтамасам ҳам тақдирнинг ишига бошимни эгиб кетдим. Ҳовли йўлагида қаторлашиб турган акаларим бир-бир бағрига босган ерда ўн тўкилдим, етгунимча минг тўкилиб кетдим. На қошимга ўсма қўйдим, на кўзимга сурма... Тўйим куни пардоз қилсам акаларим кўриб мендан хафа бўлмасин, деб андиша қилдим.
Ўша даврларда бизлар томонда келинчаклар бир ҳафта сеп ёйилган келинлик уйидан чиқмас, ҳатто чойнакдаги чойни ҳам остона ёнига қўйиб кетишарди. Бир куни жажжигина қайнисинглим ёнимга кириб: “Кеннойи, сизни кўчада бир киши чақиряпти”, – деди. Ҳайрон бўлдим. Ҳали остона ҳатлаб кўчага чиқмаган янги келинчак бўлсам, аксига олиб умр йўлдошим ҳам иш билан чиқиб кетганди. Чақирган ким, ака-укаларимдан бири бўлса керак, бирор зурур иш билан келиб киришга ийманиб тургандир, деб ўйладим. Бироздан кейин онамиз эшик олдига келиб овоз берди. “Қизим, ҳали юз кўришганимиз йўқ, эртага аммангиз келиб кўриштириб кетар, деб кутгандим. Кўчада дадангиз сизни бир кўрай, деб турибди. Уйдагилар билмайди, дарвозадан бир қарасин, кўришмаса ҳам майли, қайтиб кетаман, дейди ота бечора. Уйга киринг, қуда, десам ҳеч кўнмади”,– деди.
Аввалига ҳовлига чиқиб онамизга салом бериб кўришдим. Кейин у кишининг ҳамроҳлигида дарвоза олдига бордик. Дадам киравермагач, кўчага бўйландим. Бир-икки ҳовли нарида дадамнинг машинаси кўринди. Ўша томонга қадам ташлашим билан қўл силтади ва юриб кетди. Ортидан дадаааааа, деб югургим келди...
Қайнисинглим қўлида бир даста қора райҳон билан югуриб келарди. “Ўзингиз эккан райҳонлардан олиб кебтилар, сизга салом айтди”,– деди...
Ота-онам чорлаб, улар билан дийдорлашгунча орадан анча вақт ўтди. Соғинганда ўша гулдондаги райҳонларга гапирдим, ўкинганда ифоридан куч олдим, эрта борасан, индин кўрасан деёлмаса ҳам менга синглимдек юпанч бўлди, ўша райҳонлар.
Баҳору ёз отамнинг пойига борганда бир қучоқ райҳон кўтариб бораман. Гулдонга сув қуйиб, дастани солар эканман: “Мен келгунча, дадамнинг қизи бўлиб туринг”, дейман уларга...
Мунаввара Усмонова
Ризқ Аллоҳдан (ИБРАТЛИ ҲИКОЯ😢)
Ҳотамул Асом буюк солиҳлардан эди.
Бир куни қалби ҳаж қилишни истади, аммо ҳажнинг сарф-харажатларига етарли молга эга эмасди. Фарзандларининг нафақасини бермай туриб, уларни рози қилмай туриб ҳажга бориши жоиз эмасди.
Унга ҳаж вожиб эмасди.
Ҳаж вақти яқинлашганда унинг қизи отасини маҳзун, йиғлаган ҳолда кўрди. Қизи солиҳа эди. Қиз билан отаси ўртасида қуйидагича суҳбат бўлиб ўтди:
- Эй отажон, сизни нима йиғлатди?
- Ҳаж мавсуми яқинлашди.
- Нега ҳаж қилишга уринмаяпсиз?
- Нафақа йўқлиги сабабли.
- Аллоҳ сизни нафақа билан ризқлантирсин.
- Сизларни нафақаларингиз йўқлиги сабабли.
- Аллоҳ бизни нафақа билан ризқлантирсин.
- Лекин иш онангга бориб тақалади.
Охирида аёли ва фарзандлари Ҳотамул Асомга:
“Ҳажга бораверинг, Аллоҳнинг Ўзи бизга ризқ беради” дейишди.
Ҳотамул асом оиласига уч кунлик нафақани қолдириб, ҳажга жўнади. Аммо ўзи учун етарли ҳеч нарса олмади.
У карвоннинг ортида борарди.
Йўлга чиқишгандаёқ карвонбошини чаён чақиб олди.
Одамлар унга Қуръон ўқиб дам соладиган ва унга муолажа қиладиган кишини суриштиришди. Излаб-излаб, Ҳотамул Асомни топишди. Ҳотамул Асом карвонбошига Қуръон ўқиб дам солди. Аллоҳ таоло унга тезда шифо берди.
Карвонбоши:
- Унинг ҳажга бориш ва қайтиш нафақаси менинг зиммамда, деди.
Шунда Ҳотамул Асом:
- Ё Аллоҳ, бу Сенинг мен учун қилган тадбиринг.
Энди менга аҳлим учун қилган тадбирингни кўрсат, деди.
Орадан уч кун ўтди.
Оилага қолдирилган нафақа ҳам тугади.
Очлик уларни қийнай бошлади.
Улар отани ҳажга жўнатишга урингани учун қизни маломат қила бошлашди. Қиз эса уларнинг маломатидан кулди.
Улар:
- Ўзимиз очликдан ўлай деб турибмиз-у, сен нега куляпсан? деб сўрашди.
Қиз:
- Отамиз ризқ берувчими ёки ризқ еювчими? деди.
Улар:
- Ризқ еювчи. Ризқ берувчи Зот Аллоҳдир, дейишди.
Қиз:
- Ризқ еювчи кетди ва Ризқ берувчи Зот қолди, деди.
Қиз уларга гапириб турган ҳам эдики, шу пайт эшик таққиллаб қолди. Улар:
- Ким у? дейишди.
Эшик қоққан киши:
- Амирул муъминийн. Сизлардан сув сўрайди, деди.
Қиз мешни сувга тўлдирди ва мўминларнинг амирига узатди.
Раҳбар сувни ичиб, ажиб бир ҳаловатни туйди.
У Ҳотамул Асомнинг оиласидан:
- Бу сувни қаердан олиб келгансизлар? деб сўради.
Улар:
- Ҳотамнинг уйидан, деб жавоб беришди.
Мўминларнинг амири:
- Ҳотамни чақиринглар, уни мукофотлай, деди.
Улар:
- У ҳажда, дейишди.
Шунда мўминларнинг амири қимматбаҳо тошлар қадалган, қиммат ва сифатли матодан тайёрланган белбоғини ечди ва “Бу сизларга” деди. Кейин:
- Ким мени яхши кўради, ким мени қўллаб қувватлайди? деди.
Ёнидаги барча вазирлар ва савдогарлар ҳам белбоғларини ечиб,
уларга узатдилар. Белбоғлар устма-уст бўлиб, бир уюм бўлиб
тўпланди. Уларни савдогарлардан бири уй тўла тиллага сотиб олди.
У тиллалар оила аъзоларининг вафот этгунларига қадар етарди.
Кейин савдогар сотиб олган белбоғларни яна оилага қайтариб берди.
Улар кулиб, хурсанд бўлиб таом сотиб олдилар.
Қиз эса йиғлади.
Она ҳайрон бўлиб:
- Эй қизалоғим, сенинг ишинг жуда ажойиб. Биз очликдан йиғлаганимизда сен кулаётган эдинг. Энди Аллоҳ таоло бизга кенг ризқ бергани учун ҳурсанд бўлиб турганимизда сен нега йиғлаяпсан?- деб сўради.
Шунда қиз:
- Бу мўминларнинг амири ўзи учун зарарга ҳам, фойдага ҳам эга бўлмайдиган бир махлуқ бўлиб, бизга меҳрибонлик кўзи билан
қарагани учун бизни ўлгунимизча бой бадавлат ҳолда яшашимизга сабаб бўладиган молу мулк берди.
Энди Моликул мулук (Подшоҳларнинг Подшоҳи) бўлган
Зот ҳақида нима дейсиз?! деди.
@Hikoyalar
Ташаббусли бюджет - шармандали бюджетга айланмоқдами?
Кеча Янгийўлдаги бозорда "Open budget"га овоз йиғаётган ёшлар билан кўришиб қолдим.
Қашқадарёнинг Деҳқонобод туманидаги маҳалласини йўлларини асфальт қилдиришмоқчи экан. Овоз берсангиз бонусига "Кола" беришади.
Қизиғи маҳалладагилар кўчасини асфальтлаш учун бунақа бонусларга чўнтагидан ўртача 200 млн. сўм сарфлаб қўйибди. Овозга қўйилган кўчалари 1 млрд сўмлик.
Афсус овоз беролмаганим учун "Кола"дан қуруқ қолдим. Чунки бир кун олдин Янгийўлдаги маҳалламга Оққўрғондан келиб, мактабларини жиҳозлаш учун овоз йиғиб, сарсон юрган ўқитувчиларга овоз бериб қўйгандим. Ўқитувчиларни бунақа хор юришига чидаш қийин.
Хуллас шунақа гаплар: давлат фуқаролари олдида ҳеч бир овоз ва сарсонгарчиликсиз қилиб бериши керак бўлган ишлар учун фуқаролар вилоятма-вилоят сарсон юришибди.
Масъулларимизнинг халқни сарсон қила оладиган истеъдоди сабаб ташаббусли бюджет-шармандали бюджетга айланмоқда.
Энди улар ҳам бозорларда юриб, овоз бериб келишса бўларди.
👉 @r_kusherbayev
Mana Payg’ambarimiz ( Sallolohu alayhi vassallam ) ga hurmat.
Ketgan megabaytizga achinmaydigan video.
Yig’lab tomosha qilsangiz kerak.
/channel/Umar_ibn_Hattob_seriali/305
Saodat Asriga hayolan sayohat qilishni ayni vaqti .
Tajriba quyoni...
Juda achinarli. Ohirigacha ko'rishingiz tavsiya etiladi ... 😔😢
@Hikoyalar
Йигирманчи асрнинг бошлари..
Бир Шотландиялик фермер уйига қайтаётиб, ботқоқлик бўлган бир ернинг ёнидан ўтар экан, бирдан ўша тарафдан ёрдам сўраб бақираётган овоз эшитилди. Фермер овоз келган тарафга югурди. У ерда ботқоқлик ўзининг ифлос қаърига тортаётган бир болани кўрди. Бола ўзини ботқоқликнинг қўрқинчли зичлигидан чиқаришга чиранар эди. Лекин унинг ҳар бир ҳаракати билъакс, унинг тобора чўкишини тезлатар эди. Бола тиришганча, қўрқувдан бақирар эди. Фермер тезда дарахтнинг қалин бир шохини синдириб олди. Ҳалоскор эҳтиётлик билан шохни чўкаётган болага узатди. Бола шохга ёпишиб, унинг ёрдамида хавфсиз ерга чиқиб олди.
Болани кучли титроқ босган эди. У узоқ вақт кўз ёшларини тўхтата олмади, лекин асосийси, у қутқарилган эди!
-- Юр мен билан, уйимга олиб бораман, -- таклиф қилди фермер. -- Сен ўзингга келиб олишинг керак, қуриниб ва исиниб олишинг лозим.
-- Йўқ-йўқ, -- бола бошини чайқатди, -- мени отам кутяпти. У жуда хавотир олаётган бўлса керак.
Бола ўз ҳалоскорининг кўзларига миннатдорона тикилиб турди-да, югурганча кетди...
Эрталаб фермер, уйининг олдига бой бир извош келиб тўхтаганини кўрди. Извошга зотли отлар боғланган эди. Извошдан қимматбаҳо кийимлар кийган бир жаноб тушди ва фермердан сўради:
-- Менинг ўғлимнинг ҳаётини кеча сиз сақлаб қолган эдингизми?
-- Ҳа, мен, -- жавоб берди фермер.
-- Мен сизга қанча тўлашим керак?
-- Мени хафа қиляпсиз, жаноб. Сиз менга ҳеч нарса қарз эмассиз. Чунки, мен оддий одам қандай ҳаракат қилиши керак бўлса, шундай ҳаракат қилдим холос.
— Йўқ, мен буни шундай қолдиролмайман. Чунки, ўғлим мен учун жуда қадрли. Сиз уни қутқариб қолдингиз. Истаган пулингизни сўранг, — қистади ташрифчи.
— Мен бу ҳақда ҳеч нарса гапиргим келмаяпти. Хайр.
Фермер кетиш учун ўгирилди. Шу вақт унинг елкасига ичкаридан ўғилчаси чиқиб осилди.
— Бу сизнинг ўғлингизми? — сўради кибор меҳмон.
— Ҳа, — ғурур билан жавоб берди фермер, ўғлининг бошини силаганча.
— Келинг бундай қиламиз. Мен сизнинг ўғлингизни ўзим билан Лондонга олиб бораман. Унинг таълим олиши учун барча харажатларни тўлайман. Агар у сиздек олийжаноб инсон бўлиб етишса, у ҳолда сиз ҳам, мен ҳам бу қароримиздан афсусланмаймиз...
* * * * *
Орадан йиллар ўтди. Фермернинг ўғли мактабни тугатди. Кейин тиббиёт Университетини. Тез орада унинг номи пенициллин кашфиётчиси сифатида дунёга танилди. Унинг исми Александр Флемминг эди.
Урушнинг арафасида Лондоннинг бойлар учун клиникасига ўпканинг ўта шамоллаши ташхиси билан ҳудди ўша жанобнинг ўғлини келтиришди.
Бу гал унинг ҳаётини қутқариб қолинишига нима сабаб бўлди, деб ўйлайсиз? — Ҳа, Александр Флемминг томонидан кашф қилинган пенициллин. Флеммингга таълим берган бой жанобнинг исми Рандольф Черчил эди. Унинг ўғлини эса Уинстон Черчил дейишарди. Ўша, кейинчалик Англиянинг премьер-министри бўлган Черчил.
Уинстон Черчил айтган эди: «Сен томондан қилинган нарса албатта сенга қайтади».
Русчадан Шоолим Шомансуров таржимаси
Ота-онамга илк мактубни ёзганимда Термизда эканимизни айтмадим. Россиядаги шаҳарлардан бирининг номини ёзиб юбордим. Орадан бир неча ой ўтиб бизни Афғонистонга олиб кетишди.
Уруш даҳшатларини ҳозир эслагим келмаяпти. Мен учун энг ажабланарли ҳолат бизга қарши жанг қилиб асир тушганлар орасида ўзбеклар ҳам борлиги бўлди.
Афғонистонда 1930-йилларда коллективлаштириш даврида қочиб кетган ўзбекларнинг авлодлари яшашини билардим. Бироқ у ерда миллионлаб этник ўзбеклар азалдан яшаб келишини билмас эканман.
Ўшанда асирлардан бири менга жуда оғир гапларни гапирган эди:
«Минг лаънат бўлсин сенларга. Бу ерда кимга қарши жанг қиляпсан? Ватанини шўро армиясидан ҳимоя қилаётган миллатдошларинга қаршими? Ёки раббим Аллоҳ, пайғамбарим Муҳаммад алайҳиссалом деган диндошларингга қаршими? Айтганча, сенлар шўровий, диндан чиқиб кетгансанлар-ку. Биз сенлардан ёрдам сўрадикми? Нега бировнинг ерига бостириб келасанлар? Шунчалик осонми бировнинг уйини вайрон қилиб одам ўлдириш?»
Ўшанда дарё ортидаги миллатдошим анча гапларни гапирган ва ёмон қарғаганди. Бир неча кун унинг саволларидан, қарғишларидан таъсирланиб юрдим. Бироқ ўртада ҳаёт-мамот масаласи турганди. Сен ўлдирмасанг, сени ўлдиришади.
Кунлардан бир кун тоғ этагидаги қулай адирликка чиқаётганимизда оёғим тагидан нимадир портлади ва унинг тўлқини мени улоқтириб юборди. Пиёдаларга қарши ишлатиладиган минага дуч келгандик.
Одатда бундай миналар оёқлардан бирини узиб юборарди. Бироқ негадир менда ундай бўлмади. Икки оёғим ҳам бутун қолган, фақат танамга мина парчалари теккан эди.
Маълум бўлишича афғонлар адирлик атрофини миналаштирган, мен эса улардан бирини босиб олган эканман.
Дарҳол ортга қайтдик. Яраланганларни полк шифохонасига ётқизишди. Белимдан мина парчасини олиб ташлашди. Жароҳатим унча оғир эмас, оёқларим бутун қолганига кайфиятим яхши эди. Бироқ бу хурсандчилик узоққа бормади.
Эртаси куни менга қараётган ҳамшира негадир «бардам бўл аскар, ҳали ҳаммаси яхши бўлади» деди. Унинг гаплари мени ҳайрон қолдирди. Арзимаган мина бўлакчаси текканини айтмаганда айтарли жароҳат олмадим. Нега ҳамшира бунақа деяпти?
Ундан изоҳ сўрадим. «Агар врачга сотмасанг айтаман», деди. Ваъда бердим.
«Сен дуч келган мина оддий эмас, унга кимёвий моддалар билан ишлов берилган. Минанинг парчаси танага текканда инсонни бепушт қилади. Сенда ҳам катта эҳтимол билан шундай бўлади. Шу учун хурсанд бўлишга эрта. Ўзингга Худодан шифо сўра», деди у.
Ҳамширанинг гапларини эшитиб музлаб кетдим. Бироқ чорасиз эдим. Кўп ўтмай тузалдим ва яна жангга қайтдим. Бир неча ойдан сўнг хизмат муддатим тугади ва уйга жавоб беришди.
Кўп ўтмай уйдагилар яхши кўрган қизимга совчиликка бормоқчи бўлишди. Совчиларни жўнатишдан аввал мени икки йил кутган қизга барчасини билиши керак деган хулосага келдим. Унга Афғонда бўлган ҳодисани айтиб бердим.
Қизга гапирар эканман, танлов ўзида эканини, мен билан яшаса умуман фарзанд кўра олмаслиги мумкинлигини, шунга бир қарорга келиши лозимлигини айтдим. Шунда у «сиз билан бирга бўлсам барча синовларга чидайман», деди. Шу билан масала ҳал бўлди.
Тўй ўтди, ҳаммаси рисоладагидай, бироқ хотинимнинг бўйида бўлмасди. Аввалига фарзандли бўлмаётганимизга парво қилмаган онам тўйимизга икки йилдан ошгач ташвишга тушиб қолди.
Хотинимга бу ҳақда таъна қилиб гапирадиган бўлди. Шундай пайтларда хотинимдан кўра кўпроқ мен азобланардим.
Ахийри бир кун ҳеч кимга айтмай вилоят марказидаги шифохонага бордим. У ерда турли анализлар олишди, текширишди. Охирида врач гапнинг индаллосини айтди:
«Ука, ўзинг ҳам билиб турибсан, сен жинсий заиф эмассан, бепуштсан. Бу қандай содир бўлган билмадим-у, сенда эркаклик уруғини ишлаб чиқарадиган жойинг тузалмас бўлиб шикастланган. Сендаги дардни даволашга ҳозирча медицина ожиз. Мабодо Афғонда бўлмаганмисан?»
Бош ирғаб унга Афғонда бўлган ҳодисани гапириб бердим. Врач менга сабр тилашдан бошқа чораси йўқлигини айтди. Унинг олдидан умидсиз бўлиб чиқиб кетдим.
Ертўладан гилам олиб чиқиб, дарвозахонага солиб, устига айвондан хонтахта олиб келиб, ёнига тўртта кўрпача олиб чиқиб солиш керак экан. Ҳа, айтишни унутибман, бу хонадонда озодаликка жуда катта аҳамият бериларкан. Ҳар сафар овқатдан сўнг дастурхон ювилиб, келаси овқат маҳалгача дазмолланган бўлиши керак. Хуллас амаллаб, тушликни қилиб олдик.
Тўғрироғи, мен учун бу ҳам нонушта, ҳам тушлик бўлди. Қорним очиб кетганидан келинлар уялиши керак деб ўйламабман ҳам, уйдагилар айтишганидек, «катта-катта» еяверибман. Пешинги идишларни ювиб бўлдим. Бугун ишхонадан гап эшитишим аниқ. Майли, деб ўйладим, тез намозларимни ўқиб олсам, кечроққача ишлаб келаман.
Энг муҳими уйдагиларни хурсанд қилдим. Пиширган чучвараларимни хомлигида санамагандим, аммо ўйлаганларим бир тийин бўлиб чиқди. Чунки мен ҳали таҳорат олмай туриб, қайнонам ишдан келдилар. Бу катта, 13 кишилик хонадонда битта қайнонам кўчада ишлайдилар, қолганлар уйда тирикчилик қилишади. Уларга олиб қўйилган таомни тез иситиб, алоҳида жой тайёрлаб кўнгилларини олдим. Яна идишлар ювилди. Менга қийин бўлгани бизнинг кўп қаватли уйда бўлгани каби бу ерда иссиқ сув йўқ. Идишда сув иситилиб, ёзнинг иссиғида ҳам, қишнинг совуғида ҳам идишлар ҳовлида ювилади.
Хуллас, пешин вақтидан ҳам оғиб бораётган бир пайтда, қайнонам, «Келин, куни билан нима қилдингиз? Деразалар артилмабдику!» деб қолдилар. Куни билан нима қилганим ҳақида ўйлаб қолдим. Овқат!
«Ҳозир, ойижон» дедиму, дарров қўлимга латта олиб, деразаларни артиш тушдим. 8 сотихли ҳовлининг гир айлана уйлари деразаси тугай демасди. Мен чарчадим. Аммо на илож!
Ҳамма ором учун хона хонасига кириб кетди. Биргина мен қўлимда латта, кўзимда ёш билан ишимни қилишда давом этяпман. Шартта латтани қўйдимку, таҳорат олиб, энди хонамга кириб кетаётгандим, дарвозадан меҳмонлар кириб келишди. Кутиб олдим, жой тайёрладим. Одатдагидек, келинларга хос хизмат қилдим. Асрга яқинлашиб қолди.
Аммо мен ошхонадаман! Деразалар ҳам охиригача артилмаган, намозлар ҳам ўқилмаган. Ўзимдан умримда илк бор кўнглим тўлмади. Хуллас, меҳмонлар кечки овқатни еб, кейин кетишди. Мен эса кечки идишларни ювиб бўлиб, «нонуштага сомса қилиб қўйинг» деган буйруққа биноан ҳамон ошхонадаман.
Эрталаб 3:30 да турганим учун кўзлари юмилиб кетяпти. Ишдан қайтган турмуш ўртоғим билан, агар овқат тепасидагини инобатга олмасак, ҳали кўришганим йўқ. Сомсам нечада пишаркин? Ҳали ҳаммомда кирларим ҳам бор. Кеча ювганимни эса дазмол қилишим керак.
Хуфтонни ўқий олармикинман? Умуман бугун ухлайманми ўзи? Эртага ишга бораманмикин? Шу каби саволлар ҳаёлимда ғужғон ўйнай бошлади. Хонадондагиларнинг барчаси яна ором олиш учун хоналарига кириб кетишди. Айтишларича, улар вақтли туришлари керак экан. Менчи? Кунлар ва ойлар ўтиб, мен бу хонадонинг одамларига, анъаналарига кўника бошладим.
Рамазон келди. Умидим рамазонда тўлиқ ибодат қилиш ва хонадонимдагиларга инсоф сўраш эди. Лекин муносабат умуман ўзгаргани йўқ. Чунки улар ўзлари рўза тутмас эдилар. Мен бир ҳафтада бўларим бўлиб, чўзилиб қолдим.
Чунки қариндошларникида бўладиган йиғинларга тоғора пишириш ҳам менга «Рамазон бонуси» эди. Бошим айланиб, кўзим тинди. Врачлар рўза тутиш мумкинмаслигини, организм уйқусизлик ва ҳолсизликдан толиққанини айтишди.
Бир мен эмас, минглаб ўзбек келинлари учун оддий ҳол бўлган бу вазият аслида динимиз учун мусибатдир. Чунки Аллоҳнинг ҳузурига борганда «Нега яхши келин бўлмагансан?» дейилмайди.
Ўқилмаган намозлар сўралади, тутилмаган рўзалар сўралади. Биламан, ота-онага, хусусан эрнинг ота-онасига қилинган хизматлар ҳам савоб. Улар ҳам динимизда улуғланади. Аммо муслима келинларни тушуниб, ибодати учун кераклича вақт ва имконият ажратишларини барча қайноналардан сўраб қоламиз! Аллоҳ уларга офият берсин!
Муаллифига раҳмат...
БИРИНЧИ АПРЕЛ
Иккинчи апрелда
айтолмам буни,
Балки моҳиятдан
қочади бу сўз.
Гарчанд ҳамма учун,
ҳазиллар куни,
Бугун нигоҳинга -
рост сўзласин кўз.
Ошкор қилмаганман, изҳорларимни,
Сенга муҳаббатим
айтолмас эдим.
Бугун айтар бўлдим,
сирли севгимни,
Биринчи апрелда -
севаман дедим...
Жумбоқ сўз ясашдан,
менга на фойда,
Зарар келтирмасми,
бугунги сўзим.
Шоир борми?
Йўқми?
Кейин, йил - ойда,
Изҳорни,
календарга,
муҳрлай ўзим.
Бошқа кун айтсам гар,
бўлур бу гуноҳ,
Бошқа кун,
журъатсиз бўламан ишон.
Бошқа кун,
иродам йўқолар ногоҳ,
Балки сўз демоққа
топилмас имкон!
Истасанг хўрлагин,
кулгин устимдан,
Кулгингда дард борми -
билмаган эдим.
Мен фойдаландим,
бугунги кундан,
Биринчи апрелда -
севаман дедим...
Сен кулиб қўйдинг,
Олдинг,
ҳазилга.
Хўп,
майли ҳазилга,
йўйсанг йўя-қол.
Яна севгим айтгум
кейинги йилга,
Бир йил,
рост севгимчун,
Тўйиб кула-қол...
© Абдувоҳид Сувонов
/channel/Adabiyot_olami
@Hikoyalar
Маликанинг томогига бир нарса тикилгандай булди. Углини багрига босиб, йиглади.
- Ох, мехрибон углим-а... онангни икки оёги кесилганини билсанг, не ахволга тушаркансан? Митти юракчанг канча озорланаркан-а? -
Малика шуларни уйлаб, огир тин олди.
Дам олиш кунларининг бирида Малика эрига дардини айтди.
- Дадажониси, жуда кийналиб кетдингиз. Давлат иши, уй ишлари, болалар ташвиши... мен эса ялпайиб утирибман.
- Бу нима деганинг онаси? Хадемай болаларимиз катта булади. Хамма ишни кулимиздан олишади. Мана халитдан чопкиллаб ёрдам беришяпти бу хакда сира уйлама...
- Дадаси, балки бир яхши аёлга уйланарсиз? Эркак куча одами. Рузгорга аёл киши керак. Мен гуё тирик мурдаман, аёллик вазифаларимни бажаролмаяпман.
Мен розиман уйланишингизга, кундошликка, - Малика бу сузларни кандай айтганини узиям англамай колди. Лекин анчадан бери уйлаб юрганди.
- Малика! Шу гапни яна бир бор айтсанг, каттик хафа буламан. Биламан, сенга осонмас. Лекин такдирдан кочиб кутулолмаймиз.
Уч фарзандимиз хакки хурмати мен бу хакда хатто уйлаганим йук. Нахотки мени шунчалик номард, пасткаш деб уйласанг? Сизлар менинг хаётимсизлар. Хотини бошига мусибат тушганда уни ярим йулда
ташлаб кетадиган эркак эркакми? Сени урнингда мен булишим мумкин эди. Сен мени ташлаб кетармидинг?
Мен сени хеч кимга алишмайман. Бошка мени азоблама...
Махмуд кузёшлари юзини юваётган хотинини багрига босди. Сочларини силади. Кузларига мехр ила тикилди.
- Узимнинг фаришта маликам... Баъзида хурсандчилик, баъзида
нохушлик, яхши ёмон кунлар билан орадан анча йиллар утди. Угиллар улгайишди, вояга етишди. Университет талабаси булишди. Шохсанам худди онасининг узгинаси. Кул-оёги чакконгина,ширинсузу ораста, курган кузларни кувонтиради. Малика келин топиш пайида. Опа сингилларини турт томонга юбориб, яхши киз изламокда. Нихоят бир хонадоннинг икки кизи уларга маъкул тушди. Опа-сингилларнинг бири тиббиёт коллежида, яна бири педагогика коллежида тахсил олишаркан. Маликага жуда маъкул келди. Шахзод ва Шахбоз булажак келинлар билан булган учрашувдан мамнун холда кайтишди.
Бугун катта ресторанда туй.
Малика ва Махмуджонлар кушалок келин туширишяпти. Малика ногиронлар аравачасида келин-куёвлар олдига келиб, дуо килди. Мехмонларга хуш келибсизлар, дер, кувонч кузёшларини тиёлмасди. Айникса келин-куёвлар унинг олдига келиб, таъзим килишганида, келинлар келин салом килишганида диллар кувончга тулди. Аравачада утирган булсада, давра бошловчисининг:
Ота-она орзуси Фарзандлар туйин курмок.Фарзандларнинг туйида,
Мумкинми жим ултирмок.Шундай экан даврада,Онажонлар уйнасин...
деган шеъридан завкланиб, кулларини хавода уйнатиб, ракс кила бошлади.
Туйхона гулдурос карсакларга тулиб кетди. Кудажонлар Малика атрофида раксга туша бошлашди. Шу тобда Малика дунёдаги энг бахтли аёл,энг бахтли онага айланганди. Хотинига караб турган Махмуд хам бу холдан бахтиёр эди.
Мен эса бу икки жуфтни Вафо, Садокат, Мехр, Сабр тимсоллари сифатида курдим. Орамизда шундай инсонлар борлигидан мамнун булдим.
Азиз эркаклар аёлингизни асраб авайланг.. Аёл севиш ва севилиш учун яралган..
Тамом.
@Hikoyalar
СИНОВЛИ ДУНЁ....
@все(хаётий хикоя)
Малика бир-биридан ширин угилчалари Шахзод ва Шахбозни овкатлантириб, кулчаларини ювиб, каравотчасига ёткизди.- Аяжон, кечаги эртакни яна бир бор айтинг, - лабларини чучайтириб эркалик килди Шахбоз.
- Йуууук, менга аввал алла айтинг, кузларим юмиляпти, - Шахзод хар доимгидек аясининг мехрибон кулларини кафти орасига олди, юзларига босди. - Кулларингиз бирам мулойим....
- Узимни полапонларим,
кузичокларим, полвонларим, - Малика угилчаларини бир-бир багрига босиб, упиб, эркалаб, яна уринларига ёткизди. - Мен хозир сизларга мехрибон ака укалар хакидаги янги эртакни айтиб бераман. Кейин алла айтаман. Хупми? Бир бор экан, бир йук экан, чумчук чакимчи экан, карга какимчи экан...
Болалар эртакни маза килиб тинглашди. Аяжони алла айтганда эса пишиллаб ухлаб колишди.
Малика угилчаларига мехр билан караб, ширин тушлар куринглар асалчаларим мани деб, ошхонага чикди. Хамон эридан дарак йук. Дастурхон тузади. Чой дамлади. Энди овкатни иситаман деганда,
кучадан машина овози эшитилди. Чакконлик билан бориб, дарвозани очди. Эри Махмуд машинани киргизиб, дарвозани кулфлаётган
хотинининг белидан аста кучди.
- Париваш хоним доимгидай бедор, кузлари ёр йулида интизор...
- Ассаламу алейкум дадажониси, - табассум билан эрига бокди Малика.
- Биласизу то сизни кутиб олиб, овкатлантирмасам кузимга уйку келмайди. Сиз эса доим кеч келасиз. Согинтириб юрагимни абгор
киласиз. Яна шеърлариям тайёр.
- Биласану ишимиз шунака. Хозир жуда ишимиз кўпайган пайт. Шунинг учун сабрли деб сенга уйланганман-да, хоним.
Бошкаси чидолмай, аллакачон тугунчасини бошига куйиб, кетиб коларди.
Эр-хотин хазил-хузул килиб, уйга киришди. Махмуд ювиниб чиккунча, Малика овкат сузди. Ширин сухбатлар куриб овкатланишди.
- Шахбоз билан Шахзод яхшими? Шухлик килишмадими? - суради
Махмуд.
- Йук, богчадан келиб бироз
уйнашди. Сизни сурашди. Роса согинишган сизни. Дам олиш кунингизни кутишяпти, истирохат богига олиб боришни ваъда бергансиз-у дадажониси.
- Ха, биламан, бу хафта охирида харакат киламан, онажониси. Айтгандай, узингни саломатлигинг
кандай? Шифокор кабулига бориб келдингми? Буниси ширингина кизалокмикан?- Махмуд шухлик килиб, хотинининг дуппайган корнига кузи билан ишора килди.
- Уятсиз! - Маликани юзлари кизариб кетди.
- Ие, нимага уятсиз буларканман? Уз
хотинимга гапиролмайманми?.. узингни эхтиёт кил, хупми?
Махмуд эртадан кечгача ишда булади. Камдан кам холда ишдан вактли кайтади. Малика эса маориф булимида булим бошлиги булиб ишларди. Хозир учинчи фарзандига хомиладорлик таътилига чикди. Хар куни эрини ишга кузатиб,угилчаларини богчага олиб боради. Кечкурун эса мазали таомлар билан эрини кутиб олади. Жуда укимишли,ораста, фаросатли хотин. Эр-хотин севишиб турмуш куришган. Атрофдагиларнинг уларга хаваси келади. Якинда угилчаларининг суннат туйларини хам утказиб олишди. Энди учинчи фарзандни кутишяпти. Айникса Махмуд буниси киз булишини жуда жуда хохлаяпти.
Хотинини гоятда хурмат килади, ер-у кукка ишонмайди. Бахтидан масрур. Ота-онаси кенжа укаси билан яшашади. Махмуд якиндагина янги ховли- жойини битказиб, кучиб утганди. Хар куни эрталаб бир коса каймок билан иккита нонни кутариб, ота-онасидан хол-ахвол сураб, дуоларини олишни канда килмайди.
Хотини хам улар холидан хабар олиб туради.
Вакту соати етиб, Маликанинг кузи ёриди. Кузу кошлари попукдек кизалокни дунёга келтирди. Махмуд ниятига етганидан хурсанд.
Кизалокка Шохсанам деб исм куйишди. Янги мехмонни уйга олиб келишганида Шахзод ва Шахбоз шунака суюнишдики, асти куяверасиз...
Орадан карийб бир йил утди. Бугун бу хонадонда узгача хурсандчилик хукмрон. Шахзодбек биринчи синфга боради. Костюм шимларни кийиб, худди катталардек гердайиб турибди. Малика углига караб туймайди.
Шахбоз эса "нега мен мактабга бормас эканман, акамдек ёзиш чизишни биламан-ку", деб бир йиглаб олди. Бир йил чидагин, сен хам борасан, синглинг богчага боради, деб уни зурга тинчлантиришди. Махмуд хаммани машинасига утказиб, Шахбозни богчага, Шохсанамни бувисига,
"Men Chaves ustidan g'alaba qozonganimda, telefonimda 1060 ta o'tkazib yuborilgan qo'ng'iroqlar bor edi. Kottoga yutqazganimda esa, bor yo'g'i 4 ta o'tkazib yuborilgan qo'ng'iroq bo'lib: bittasi noma'lum raqam va uchtasi onamdan edi. Bu men uchun juda muhim hodisadir."
- Serxio Gabriel Martines (Boks bo'yicha jahon chempioni).
@Hikoyalar
Юртимизга ташриф буюрган хорижий турист маҳаллий нонвойлардан нолиб қолди.
"Ўзбек нонлари менга ёқди. Мазали, ширин, ҳиди ёқимли. Лекин, сотиб олаётганимда кўнглимдан ғашлик кечадиган бўлди" - деди. Сабабини сўрадим. Унга нонвойларимизнинг нон устига ёпиб қўядиган ёпинчиғи ва тозалик қоидаларига амал қилмай савдо қилаётган ҳолати хуш келмабди.
"Қўлида қўлқопи йўқ. Яна нонни қалин ва кирли мато тагидан олиб беради. Шу жойда бир ғашланаман" - деди ижирғаниб.
Ўзим ҳам нонвойларга шу масалада эътирозимни айтганман.
Қайси бири мени тўғри тушунган. Кимдир шу гапимдан кейин менга нон сотгиси келмаган.
Хуллас, туристнинг танқидига жавоб бермадим.
Бўғзимга талқон тиқилганди.
Муҳаббат Назар
Сизларда қанақа?
@Hikoyalar
#КЎЗҚУВОНЧ
• Омонеееей… 😂😎😂
©️Аброр Мухтор Алий
📝 Telegram 💻 Instagram
🎞 ABRORMUXTORALIYRASMIY">Youtube 🎶 abrormuxtoraliyrasmiy">Tik Tok
📝 Facebook 📝 Telegram
https://profi24.uz/app.html
📨 Постни яқинларингизга ҳам улашинг!
#Кечиккан_ҳикоя...
(Рўза Рамазон ойининг биринчи куни қўйилиши керак эди, кеч бўлгандан кўра ҳеч бўлгани яхшику тўғрими😊)
Бир қария чўпон қўй-сигирларини боқиб, эрта сахардан то кечгача яйловда юрар эди. Аксар холларда тепаликка яқин ўсган олма дарахти тагида дам олар, олмалари пишган махал ўша дарахт билан сухбатлашар эди:
- Қани болам, мендай бир қариянинг олмасини бериб юбор-чи, - дер эди.
Худди ўша пайт мазаси сўз билан таърифланмайдиган даражада ширин бўлган, хиди хам ўзгача уфуриб турган бир олма – тўп этиб ерга тушар эди. Қария эса ўша ғарқ пишган олмани олиб, қўлидаги кичкинагина қаламтароши билан тилим-тилим қилиб кесар эди-да, халтасидан айронинини чиқариб, енгилгина тамадди қилиб олар эди. Сўнг, отасидан қолган Қуръони Каримини авайлабгина қўлига олиб, аста-секин ўқий бошларди.
Чўпон ота ушбу олма кўчатини бундан қарийб йигирма йиллар илгари эккан. Ўша вақтда кўчатни тез-тез суғориб турар эди. Бундан ташқари, намоз учун тахорат олганида обдастадаги ортиб қолган сувларини хам яхши ниятда кўчатга қуйиб юрди.
Қарияниг юзи ювилган тахорат сувида хам хикмат бордир, ким билсин. Хулласи калом, Аллох инояти билан халиги олма кўчати тезда кўкариб, гуркираб ўса бошлади. Орадан кўп вақт ўтмай мева хам беришга тушди.
Чўпон ота у пайтларда ёш бўлгани учун қайсидир чиройли олмага кўзи тушса, дархол қўлини чўзиб олаверарди. Ха... Аммо, орадан йиллар ўтди, халиги қирчиллаган ёшгина йигитча - қариб, бели букилиб, мункиллаган чол бўлди. Олма дарахти эса, аксинча, кун ўтган сайин бўй чўзиб, гўёки чинор дарахтидай баланд бўлиб бораверди.
Олма дарахти қанчалар ўсиб-улғаймасин, барибир чол учун у ёшгина боладай эди. Хали хануз уни “Болам” дея эркалатарди. Йиллар ўтиб анчагина қариб қолган чол ўз боласидай бўлиб қолган олма ёнига келиб, силаб-сийпар эди-да, сўнг:
- Қани болам, шохингдан бугунги насийбамни хам тушир-чи, дер эди.
Худди айтганидай: хеч қанча вақт ўтмай бир олма тўп этиб тушарди. Айни холат бир неча йиллар бўйи узлуксиз, бирдай такрорланиб турди. Хақиқатан, чол сўраган вақтда олманинг тушмай қолиши - бирор маротаба хам юз бермаган эди. Қишлоқ ахли қариянинг бундай ғайритабиий кароматларини бир неча бор кўргач, “чўпон ота авлиё экан” деган гап хам тарқатиб юборишди.
Кунларнинг бирида чўпон ота яна халиги олма дарахти соясида ўтириб, бироз мизғиб олди. Озгина дам олган бўлиб, сўнг намозини ўқиди. Кейин олмага қараб, хар доимгидай: ўша кунги олмасини сўради. Лекин, нимагадир олма мевалари ғарқ пишиб турса-да, қариянинг қўлига бирорта хам олма тушмади.
Қария хайрон... Бироз кутиб, ўз хохишини такрор ва такрор билдирса хам қўлига ақалли битта хам олма тушмади. Кутди, кутди. Охири натижа бўлмагач, қария бу холатдан жуда қаттиқ таъсирланди: кўзлари ёшга тўлди, киприклари-ю соқоллари йиғидан хўл бўлиб кетди. Сўнг, қўйлари томон охистагина юриб кетди...
Мевага кирганидан буён бу дарахт чолнинг қўлини бирор марта хам бўш қайтармаганди-я! Нима бўлди экан?! Ўй-хаёли, фикри-зикри фақат шунда бўлди. Ўйлайвериб, ўйига етолмади. Қайғуга ботди, дили ғаш бўлди. Худди дарахтдан кўнгли қолгандай бўлди. Чол ўзини бўйи яна-да кичрайиб, бели букилиб, мункиллаб қолгандай чорасиз хис қилди.
Шу алфозда аллақанча вақт юриб, молларини қайтарди-да, қишлоғи сари йўлга отланди.
Бир пайт масжид томондан азон айтилаётганини эшитиб қолди. Бу азон жуда ўзгача, таъсирли айтилаётган эди. Гўё азоннинг ортида қандайдир бир хурсандчилик, қувонч хислари хам яширингандай. Бироз хаяллаб, ўйга чўмган қария - бирданига хаёлини жамлади, ўзини қўлга олди. Тўсатдан хурсанд бўлиб, йўқотган нарсасини топгандай, табассум қилиб жилмая бошлади. Шубхасиз, хаёлига қандайдир ўй келган эди.
Халигина ғам-қайғу ёшлари оққан кўзидан энди қувонч ёшлари оқаётган қария шоша-пиша олма дарахти томон йўлга тушди. Дарахт ёнига етиб келган захоти уни эркалаб, кенг қулочи билан қучоқлай бошлади. Ва:
- Болам... Болагинам. Узр. Менинг вафодор дарахтим. Ахир, хамма нарса ёдидан кўтарилаверадиган мендек чолни хафа қилмасдан билдирсанг бўлмасмиди?! Мен бўлсам тушунмабман-а...
Ахир, бугун - рўза ойининг биринчи куни экан-ку!
"Дада зўр иш қилдик-а"
(хаётий воқеа)
Бир куни машинамда 6 ёшли ўғлим билан кетаётиб, йулда кўп қаватли уй остидаги пайнетга пул тўлаш учун тушдим. Қайтиб келсам, ўғлим йиғлаб ўтирибди. Нима гап десам, "дада анавини қаранг" деди. Қарасам, йўл четида кийимлари эски бир кампир тахта устига нарса қўйиб сотиб ўтирибди.
“Нарсаларнинг сонини қаранг, 2-3 та конфет, 2 пачка донали сигарет. Бошка хеч нарса йук.”
Хуш нима қилибди десам, 6 яшар ўғлим "ўғли йўқми уни, нега бу ахволда, қорни очдир, дада илтимос мана шу пулларни хаммасини шу аёлга берайлик" деб машинам баридаги бир сиқим пулимни кўрсатди. Нихоятда таъсирланиб, боламнинг айтганини қилиб пулларнинг хаммасини ўша аёлга олиб бориб бердим.
Аёл ханг-манг бўлиб қолди. Нима учун деган саволига, мен кулиб, "шу пулни сизга илинган инсонни дуо қилсангиз кифоя" дедим.
Аёл йиғлаб юборди, "илойим уша одамнинг умрига барака берсин, бахтли бўлсин, Аллох мукофотласин" дея дуо қилаётганида менинг қай ахволга тушганимни тасаввур қилаверинг. Ичларим жимирлаб кетди.
Машинага қайтиб, йўлга тушдик. Ўғлим "дада зўр иш қилдик-а" деса, мен жавоб беролмай, бошимни силкитиб қўйдим. Чунки кўзларимда ёш, бўғзимга нимадир тиқилган, ичимда эса "шундай фарзанд берган Аллохга беадад шукр" деб айтаётган эдим...
@Hikoyalar
Рўзадорнинг суяклари тасбеҳ айтади
Ҳазрати Бурайда розияллоҳу анҳу айтадилар:
Бир куни Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Билол розияллоҳу анҳуга:
"Эй, Билол! Кел, биз билан таомлан" дедилар. У:
"Мен рўзадорман" деди.
Шунда, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
"Биз ўз ризқимизни еяпмиз. Билолнинг ризқи эса жаннатга сақлаб қўйиляпти. Эй, Билол! Биласанми, модомики, рўзадор ҳузурида таом ейилар экан, унинг суяклари тасбеҳ айтиб туради ва фаришталар унинг ҳаққига истиғфор айтиб турадилар" дедилар.
"Шаҳру Рамазон" китобидан
Қатиқ сотувчиси
Кўчамизга қатиқ сотувчи келди. Коляскада чақалоқ, ёнида 5-6 ёшлардаги қизчаси. Бонкалар коляска тагига жойлаштирилган. Бир бонка қатиқ беш минг сўм экан. Шу пайт онаси ҳам, қизча ҳам қўшниларнинг дарвозасини тақиллатгани кетишди.
Мен секин билдирмай коляска чўнтагига ўн минг солдим. Яна бир бонка қатиқ олиб, қизчанинг қўлига беш минг бердим. Эртасига улар яна келишди.
Мабодо сиз адашиб пул бермадингизми, ҳисоб китобимиздан ўн минг сўм ортиқча чиқаяпти, дейишди.
Титраб кетдим.
Дунёни гўзаллик эмас, ҳалоллик қутқарса керак...
@Hikoyalar
Рамазон ҳикмати #4
Одамийлик баҳоси
Бу воқеани Ҳинд рўзномаларидан бирида ўқидим. Ҳодиса Ҳиндистон жанубидаги Керала штатида, аниқроғи Малаппурам шаҳарчасида содир бўлган экан.
Манба: "Ҳикоялар" телеграм канали
Ижрода: Лочинбек Эркинзода
➡️ @audiokontent
➡️ @lochinbek_erkinzoda
ХИСЛАТ
8 тоифа билан ўтирган кишининг 8 хислати ортади:
- Бойлар билан ўтирган кишининг дунёга ҳою ҳаваси ортади;
- Камбағаллар билан ўтирган кишининг шукри зиёда бўлади;
- Амирлар билан ўтирган кишининг кибри ортади;
- Аёллар билан ўтирган кишининг уларга майли ортади;
- Болалар билан ўтирган кишининг ўйин-кулгуга майли ортади;
- Гуноҳкор (осийлар) билан ўтирган кишининг журъати ортади;
- Солиҳлар билан ўтирган кишининг ибодатга ҳаваси ортади;
- Олимлар билан ўтирган кишининг илми ва тақвоси зиёда бўлади.