یادداشتها، ترجمهها و همرسانیهای عبدالرضا شهبازی در حوزهی دیرینهشناسی و زمینههای مرتبط
یادداشتها و ترجمههای مرا در حوزهی زبانشناسی و مغز و زمینههای مرتبط در کانال "زبان و مغز" بخوانید.👇👇👇
@LingBrain
◼️Ends of the Earth (2025)
◻️Neil Shubin
🔳این آخرین کتاب نیل شوبین، دیرینهشناس صاحبنام آمریکایی، است که بهتازگی منتشر شده است.
شوبین در این کتاب سفرها و کشفیات خود در قطب شمال و جنوب را شرح میدهد و تاریخچه، شکلگیری و ماهیت دو کلاهکِ یخی کرهی زمین را زیر ذرهبین میبرد و ربط و نسبتشان را با تاریخِ حیات زمینِ میکاود و از گذشتهی سیارهی سبز به آیندهاش نقب میزند.
قبلاً مطلبی دربارهی نخستین کتاب شوبین - ماهی درونیِ شما - که موجب شهرت او شد نوشتهام (اینجا را ببینید).
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
◼️Vertebrate Palaeontology (2024)
▫️Fifth Editon
◻️Michael J. Benton
@dirinenegar
حدود ۱۷۰ میلیون سال قبل، در ژوراسیک میانی از دوران مزوزوئیک، و در جزیرهای با آب و هوای گرم و واقع در عرضهای میانهی جغرافیایی، دایناسورهای گردندرازِ غولپیکری که آنها را سوروپود مینامیم روی بستر مردابِ آب شورِ کمعمقی صدها ردِ پا از خود بر جای گذاشتند.
◽️نقاشی از جان هود
◾️توضیح:
نقاشی دو اشکال دارد:
اول اینکه دایناسور گوشتخوارِ کوچک باید بدنی پوشیده از پَر داشته باشد، حال آنکه چنین نیست.
دوم اینکه دستان این دایناسور باید رو به جلو قرار بگیرد و نه رو به عقب، آنگونه که در تصویر میبینیم.
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
◼️Evolution of the Ammonoids (2024)
◽️Kate LoMedico Marriott
@dirinenegar
◼️Paleontological Data Analysis (2024)
◻️Øyvind Hammer and David A.T. Harper
@dirinenegar
این کتاب جدیدِ نیل شوبین، دیرینهشناس آمریکایی، است که چهارم فوریهی ۲۰۲۵ (۱۶ بهمن ۱۴۰۳) منتشر خواهد شد.
این کتاب در واقع گزارشی از سفرهای متعدد شوبین به قطب شمال و جنوب و نتایجِ پژوهشهای دیرینهشناختی و زیستشناختی او در شمالگان و جنوبگان است.
از شوبین تاکنون این کتابها به فارسی ترجمه شدهاند:
۱- ماهی درونی شما
این کتاب دو بار به فارسی ترجمه شده:
◽️ماهی درونی شما/ نیل شوبین/ترجمهی نیلوفر فشنگساز/انتشارات خانه زیستشناسی/۱۳۹۲، ویراست دوم ۱۳۹۶
◽️ماهی درونی شما/ نیل شوبین/ ترجمهی محمدرضا توکلی صابری/ انتشارات معین/ ۱۴۰۰
۲- عالم درون
◽️عالم درون/ نیل شوبین/ ترجمهی شادی حامدی و نیلوفر فشنگساز/ نشر کتاب سده
◼️قبلاً مختصری دربارهی کتاب "ماهی درونی شما" نوشتهام. اینجا را ببینید.
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
شکلِ مکتوبِ مستند Life on Our Planet را در این کتاب بخوانید.
@dirinenegar
«تیرکس و اسپاینوسورس روی دو پا حرکت میکردند و هیچگاه چهارپا نشدند، آن هم بهرغم وزن پنجتنی و حتی بیشتری که داشتند.»
▫️مایکل بنتون/ «رفتارشناسی دایناسورها»/ صفحهی ۹۲/ ۲۰۲۳
«اسپاینوسورس شناگر فعالی بود و در رودخانهها و دریاچههای اوایل کرتاسه در شمال آفریقا ماهی شکار میکرد.»
همان/ صفحهی ۲۱
«اسپاینوسورسها در درجهی اول دوپا بودند، هرچند این تروپود هرازگاهی روی چهارپا نیز حرکت میکرد.»
همان/ صفحهی ۸۱
------
Dinosaur Behavior (2023)/ Michael Benton
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
◻️The Princeton Field Guid to Mesozoic Sea Reptiles (2022)
◻️GREGORY S. PAUL
@dirinenegar
◻️Dinosaur Behavior (2023)
◽️Michael J. Benton
@dirinenegar
به به
چه خبر خوبی از طرف حضرت استاد مایکل بنتون👏👏
ویراستِ پنجم درسنامهی بینظیرِ "دیرینهشناسی مهرهداران" از راه رسید.
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
کارگاههای دایناسورشناسی آکادمی هوپا
کارگاههای دایناسورشناسی آکادمی هوپا برای بچههای علاقهمند پنج تا دوازده ساله برگزار میشوند. این کارگاهها سه دسته هستند:
کارگاه دایناسورشناسی مقدماتی
برای بچههایی که تازه وارد کارگاه دایناسورشناسی میشوند. اگر کودک شما هم قصد دارد در دوره تابستان همراه ما باشد، از اینجا ثبت نام کنید.
کارگاه دایناسورشناسی پیشرفته
برای بچههایی که از گذشته در کارگاههای دایناسورشناسی شرکت کرده بودند. محتوای این کارگاهها در هر دوره تغییر میکند تا همیشه برای بچهها تازگی داشته باشد. این ویدیو درباره برنامه درسی کارگاه دایناسورشناسی پیشرفته دوره تابستان ۴۰۳ است. اگر کودک شما قبلا در هر کدام از دورههای آموزشی دایناسورشناسی هوپا یا تاریخ طبیعی مدرسه پالئوگرام شرکت کرده، میتوانید از اینجا ثبت نام کنید تا در این دوره همراه ما باشد.
کارگاههای حضوری که فعلا یک روزه هستند و شامل برنامههایی مثل موزهگردی میشوند. برای اطلاع از برنامههای حضوری یکروزه کانال پالئوگرام و تارنمای آکادمی هوپا را دنبال کنید.
جمجمههای عجیب و صاحبان عجیبتر آنها
نخجیکی از عرفان خسروی
احتمالا همهتان این میم را دیدهاید. جمجمه اسب آبی در بالاست؛ میانه، تصوری است که لابد فضاییها (یا هر کسی که صاحب زنده جمجمه را ندیده باشد) با مشاهده چنین جمجمهای از صاحب آن پیدا خواهند کرد و در نهایت، پایین، تصویر صاحب اصلی جمجمه است.
◼️Fossils at a Glance (2010)
◻️Clare Milsom & Sue Rigby
▫️یکی از بهترین منابع در فسیلشناسیِ مقدماتی
@dirinenegar
کانال دیگرم که مختصِ آموزش انگلیسی و ترجمه است:
@Englishnutsbolts
انگلیسی زیر ذرهبین
درست است که دایناسورها بسیار متنوع بودند و حدود ۱۸۰ میلیون سال تقریباً بر تمامی زیستگاههای خشکی حکومت کردند، درست است که جذابیت این جانداران میتواند دستمایهی ساخت مستندها و فیلمها و سریالهای بسیاری شود که تاکنون هم چنین بوده است، همچنین، درست است که فسیلهای بسیار و متنوع و زیادی از آنها تقریبا در همه جای دنیا یافت شده است و شناخت ما از این جانداران را بسیار افزایش داده است، با این همه، دیرینهشناسی مساوی با دایناسورشناسی نیست.
دایناسورها فقط بخش کوچکی از تاریخ چهار میلیاردسالهی حیات روی زمین هستند. همهی این تاریخ موضوع علم دیرینهشناسی است؛ از نخستین جرقههای حیات، چند صد میلیون سال پس از شکلگیری زمین، تا همین یک میلیون سال اخیر. طی این بازهی بسیار طولانی، میلیونها گونهی حیات پدید آمدند، تکامل یافتند، منقرض شدند و احیاناً به روزگار کنونی رسیدند.
کار دیرینهشناسی بررسی و شناخت کل تاریخ حیات روی زمین است، خصوصاً سه دوران پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک که جمعاً حدود ۵۴۰ میلیون سال به طول انجامیدهاند.
دایناسورها صرفاً درنگی کوتاه بودهاند در تاریخ حیات و صرفاً متمرکز در دوران مزوزوئیک یا حیات میانی.
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
این یادداشت را اوایل سال ۱۳۹۶ نوشتم که اکنون با اندکی ویرایش آن را مختصرتر بازنشر میکنم:
ماهنامهی دانشمند در شمارهی فروردین ۱۳۹۶ خود پروندهای را اختصاص داد به بررسی دایناسورها؛ خصوصاً دایناسورهایی که روزگاری در ایران میزیستهاند.
در این شماره دو مطلب آمده است که جای تامل دارد ولی نخست از عکس روی جلد مجله آغاز میکنم که در بالا هم آن را قرار دادهام.
آنچه در این تصویر دیده میشود «علیالظاهر» رپتوری است از خانوادهی درومیوسوریدها (Dromaeosauridae) که چنگال داسیشکل و برگشتۀ انگشت پای آن، تردید را در هویت این دایناسور تروپود از میان میبرد. این تصویر کاملاً نادرست است. سالهاست که کاملاً مشخص شده اعضای این خانواده بدنی کاملاً پوشیده از پر داشتهاند، بالهای سه انگشتی مزین به شاهپر داشتهاند، و در انتهای دم نسبتا بلندشان هم بادبزنی از پر داشتهاند.
آنچه در تصویر روی جلد مجله آمده است تصویری کاملاً قدیمی و غیر علمی از این دایناسورهاست که بیشتر یادآور سری فیلمهای پارک ژوراسیک است و نشان میدهد فردی که چنین تصویر غلطی را انتخاب کرده است به دور از مطالعات دیرینهشناختی دایناسورها و متاثر از محتوای شبهعلمی سری فیلمهای پارک ژوراسیک بوده است.
از آن دو مطلبی که بالاتر اشاره کردم یکی
در صفحۀ ۱۹ یادداشتی تکصفحهای آمده است از یکی از استادان دانشگاه در رشتهی زمینشناسی و دیرینهشناسی تحت عنوان «دایناسورها در ایران».
نویسنده در جایی مینویسد: «در سایر زمانهای مزوزوئیک، ایران بیشتر در شرایط دریایی بهسر برده و انتظار میرود که فسیلهای دایناسورهای دریایی در رسوبات آن یافت شود.»!
مگر دایناسور دریایی هم داریم؟!
دایناسورها (تا جایی که اکنون میدانیم) همگی خشکیزی (terristerial) بودهاند و هیچ دایناسوری ساکن دریاها نبوده است. چنین سخنی برای یک استاد دانشگاه در رشتۀ زمینشناسی که اتفاقاً دربارهی دایناسورها قلم میزند و معتقد است که «کشفیات جدید نگارنده در سالهای اخیر در منطقهی بلدهی استان مازندران، نقطهی عطفی در دیرینهشناسی دایناسورها در ایران» است خبطی بزرگ و ذنب لایغفر است.
در ادامهی مطلب، ایشان بار دیگر تصریح میکند که «همچنین برای اولینبار در منطقهی کپهداغ در شمالشرق ایران قطعهای از استخوان کتف دایناسور دریایی پلزیوزوروس به سن کرتاسه کشف شد.»!
سردهی پلزیوزوروس (Plesiosaurus) مطلقاً هیچ ربط مستقیم و نزدیکی با دایناسورها نداشته است. تبار تکاملی آنها چیز پنهانی نیست و با جستوجویی ساده در اینترنت هم میتوان آن را دریافت.
فقط الان دارم به این فکر میکنم کسی که فرق دایناسور با غیر دایناسور را نمیداند و نمیفهمد چگونه کشفیاتش میتواند «نقطهی عطفی در دیرینهشناسی دایناسورها در ایران» باشد؟
در صفحهی ۵۶ مطلب دیگری آمده است تحت عنوان «دراکولای ترانسیلوانیای کهن.»
در این مطلب نسبتاً کوتاه از هاتزگوپتریکس (Hatzegopteryx) بهعنوان «دایناسور غولپیکر» اسم برده میشود!
هاتزگوپتریکسها اصلاً دایناسور نیستند، بلکه عموزادههای نزدیک دایناسورها هستند و در گروهی مجزا از دایناسورها به نام ترسورها (Pterosauria) طبقهبندی میشوند. بیش از دو دهه است که فسیلهای این خزندههای مودارِ بالپوستی کشف شدهاند و در سال ۲۰۰۲ هم توصیف و نامگذاری شدند، نه «به تازگی» که نویسنده مدعی است.
نکتهی تاسفبار این است که نویسنده بدفهمی خود را از زبان دیرینهشناسان نگونبخت به خوانندهی ناآگاه منتقل میکند و میگوید که «دیرینهشناسان» در پی آنند که «دریابند این دایناسورها چگونه در دورهی کرتاسه در این مکان [رومانی امروزین] زندگی میکردهاند.»
برداشت من این است که درک این دو نویسنده از «دایناسور» در حد دانش عامهی مردم و احیاناً سازندگان سری فیلمهای پارک ژوراسیک است که به هر موجود دندانتیز و بزرگی دایناسور میگویند. ولی چرا افرادی با چنین سطح نازلی از دانش دیرینهشناسی میباید در یک نشریهی «علمی» برای عموم دربارهی دایناسورها مطلب بنویسند؟
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
◽فرجامِ دایناسورها
▪️نوشتهی پیتر وارد
▪️ترجمهی عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
پرندهی وحشت (terror bird) صبحهنگام خیره به دشت روبروست و رویای شکار میبیند.
زمان: ۲۳ میلیون سال قبل، طلیعهی دورِ میوسن از دورهی نئوژن از دوران سنوزوئیک
مکان: جایی در برزیل امروزین
◾این پرنده گونهای از یکی از سردههای منقرضشدهی پرندگانِ بیپرواز غولپیکرِ گوشتخوار است با نام علمی پارافیسورنیس (paraphysornis).
تنها گونهی شناختهشدهی این سرده پارافیسورنیس برازیلینسیس (Paraphysornis brasiliensis) نام دارد که طول بدنش حدود دو متر و جمجمهاش از پسِ کله تا نوکِ منقارِ بلند و خوفناک و نیرومندش حدود ۶۰ سانتیمتر بود.
ارتفاع پرنده نیز از سطح زمین به بیش از ۲ متر بالغ میشد.
پارافیسورنیس برازیلینسیس طعمههایش را عمدتاً از بین پستانداران انتخاب میکرد و استراتژی شکارش نیز عموماً مبتنی بر غافلگیری و حملات برقآسا بود تا تعقیب و گریز طولانی با شکار.
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
https://zardfilm.in/movie/life-on-our-planet-2023/?__im-OwQQeENo=12004052836328364630
مستندی عالی در هشت قسمت (محصول ۲۰۲۳) دربارهی تاریخ چهارمیلیاردسالهی حیات، با روایتِ مورگان فریمن
این مستند را با بالاترین کیفیتِ ممکن ببینید.
@dirinenegar
◼️An Illustrated Guide to Dinosaur Feeding Biology (2023)
◽️Ali Nabavizadeh & David B.
Weishampel
@dirinenegar
◻️The Princeton Field Guid to Pterosaurs (2022)
◻️GREGORY S. PAUL
@dirinenegar
◻️The Princeton Field Guide to Dinosaurs (2024)
◽️GREGORY S. PAUL
@dirinenegar
رژه دایناسورها، نسخه دوم
نسخه قبلی را از اینجا ببینید
اغلب جزئیات ظاهری در این ویدیو مبتنی بر شواهدی عینی هستند
طراحی و متحرکسازی از
Dane Pavitt
چاقوماهی ِ آب شیرین ِ بومی آمازون (متعلق به راستهی Gymnotiformes) بدنی کشیده و تا حدی دوکیشکل دارد. این چاقوماهی فاقد بالههای لگنی و بالههای پشتی است. در عوض بالههای مخرجی آن کاملاً کشیده و طولانی شده است، بهگونهای که تقریباً تمامی سطح زیرین بدن ماهی را به خود اختصاص داده است. بدن چاقوماهی، برخلاف بسیاری ماهیهای دیگر، موقع حرکت، تقریباً هیچ انعطاف و خم و راستی ندارد. موتور محرکهی این ماهی برای حرکت حرکات موّاج و روبانمانند بالهی طولانی زیرین است. چنین ساختاری به چاقوماهی این امکان را میدهد که هم رو به جلو و هم، در صورت نیاز، رو به عقب حرکت کند.
ولی نکتهی عجیب دربارهی این ماهی صرفاً شکل غیرعادی آن نیست. در زیر بالهی مواج زیرین، رشتهای از اندامهای مولد جریان الکتریسته قرار دارند که پالسهای الکتریکی تولید میکنند. ولتاژ این جریان الکتریسیتهی مستقیم بسیار پایین است، بین سه تا ده ولت، ولی فرکانس پالسها بسیار بالاست، چیزی در حدود سیصد پالس در ثانیه. در آب آرام و محیط خلوت، این پالسها میدان الکتریکی متقارنی در اطراف ماهی ایجاد میکنند که رشتهای از گیرندهها در پوست ماهی مسئول دریافت آنها هستند.
اگر در مسیر حرکت چاقوماهی چیزی جامد، نظیر سنگ، ماهی و یا حتی گیاهی قرار بگیرد، این میدان الکتریکی بههم میخورد و گزارش بههمخوردگی آن از طریق گیرندههای پوستی به مغز ماهی مخابره میشود. این سیستم ناوبری به چاقوماهی این امکان را میدهد که حتی در تاریکی مطلق نیز محیط اطراف خود را (حتی پشت سر خود را) ردیابی کند و واکنش متناسب با آن را از خود بروز دهد و در صورت نیاز، در کسری از ثانیه رو به عقب در سوراخ خود بخزد.
این سیستم ناوبری محدودیتهایی هم دارد. اگر چاقوماهی بخواهد، مانند ماهیهای دیگر، بدن خود را خم و راست کند، میدان الکتریکی اطرافش بههم خورده و ناوبری مختل میشود. از همین رو، همهی ماهیهایی که از این سیستم استفاده میکنند، خواه در رودخانههای غرب آفریقا باشند و یا در رودخانههای آمریکای جنوبی، برای بهرهبرداری از این سیستم ناوبری، ناگزیرند بدن خود را شق و رق و بیانعطاف نگاه دارند و برای حرکت از بالهی موّاج خود استفاده کنند.
میدان الکتریکی در یک حالت دیگر هم بههم میخورد و آن زمانی است که دو چاقوماهی، که از یک فرکانس مشابه استفاده میکنند، وارد میدان الکتریکی یکدیگر شوند. زمانی که این اتفاق بیفتد، هر دو ماهی میدان الکتریکی خود را برای لحظهای قطع میکنند، سپس با فرکانسی متفاوت از قبل، میدان الکتریکی خود را از نو برقرار میکنند.
- عبدالرضا شهبازی
برگرفته از کتابِ
The Trials of Life/David Attenborough/1990
@dirinenegar
اولین باری که نام دکتر محمود بهزاد به چشمم خورد سال ۱۳۶۴ بود؛ ۱۱ ساله بودم و دانشآموز سال اول راهنمایی.
نام محمود بهزاد در کنار دو نام دیگر (احمد خواجه نصیر طوسی و هوشنگ شریفزاده) در شناسنامهی کتاب علوم تجربی درج شده بود. در دو سال آتی هم نام محمود بهزاد همچنان بود. در آن سه سال دورهی راهنمایی اصلاً نمیدانستم بخش سوم کتابهای علوم که دربارهی حیات و جاندران روی زمین است نوشتهی دکتر محمود بهزاد باشد. شاید چون به این مسائل خیلی فکر نمیکردم.
بعدها در دوره دبیرستان البته کمکم با نام محمود بهزاد بیشتر آشنا شدم. کتاب «تکامل» و «گیاهشناسی» به ترجمهی بهزاد، هر دو از سری کتابهای طلایی را چندین و چندبار خواندم. حتی چندینسال قبل کتاب «ساعتساز نابینا» نوشتهی ریچارد دوکینز را، با وجودی که بخشهای زیادی از آن را به زبان انگلسی خوانده بودم، باز با ترجمهی محمود بهزاد خواندم.
دکتر محمود بهزاد، از زمانی که برای نخستینبار با کتاب «داروین چه میگوید؟» در سال ۱۳۲۳ به عرصهی ترویج علم و تقویت بینش علمی گام نهاد تا زمانی که ترجمهی «زمینه روانشناسی هیلگارد» را در سال ۱۳۸۶ منتشر کرد (همان سالی که درگذشت)، تأثیری بسیار سترگ بر گسترش علم (عمدتاً علوم زیستی) و زدودن خرافه داشت. زمانی به عمق این تأثیرگذاری بیشتر پی میبریم که بدانیم از سرِ اقبالی فرخنده، نوشتن کتابهای علوم دبستان و راهنمایی و دبیرستان به او محول شد و صدها هزار دانشآموز از فردی صاحبصلاحیت با علوم زیستی آشنا شدند.
یکی از کتابهای قدیمی او «راز وراثت» نام دارد. کتاب در ۱۹۴ صفحه به چاپ رسیده است؛ چاپ دوم، ۱۳۳۰، (چاپ اول ۱۳۲۴، در رشت).
آنچه بیشتر از خود کتاب برایم جالب است مقدمهی دکتر بهزاد بر چاپ اول کتاب است.
با هم بخشی از این مقدمه را میخوانیم:
«نایاب یا کمیاب بودن کتب نافع علمی به زبان فارسی، استفاده از تحقیقات ذیقیمت علمای معاصر را، تنها مخصوص طبقهای از ایرانیان کرده است که گذشته از مقدمات علمی، آشنایی به یکی از زبانهای بیگانه دارند و چون متأسفانه عدهی این طبقه بسیار کم و در قبال تمام ملت ایران فوقالعاده ناچیز میباشد، این است که باید گفت اکثریت عظیم تودهی ایران نسبت به پیشرفتهایی که جهان دانش را در مغرب زمین نصیب میشود در یک حال بیخبری و غفلت بهسر میبرند، حتی از حقیقت اموری نظیر آمدن باران و غریدن رعد و درخشیدن برق و کسوف خورشید و خسوف ماه و غیره که امروزه در کتب علمی جدید در زمره مسائل مبتل و بدیهیات ذکر میشود، غافلند و هنوز این اعمال طبیعی کثیرالوقوع را منتسب به مبادی غیبی و عالم اسرار میکنند و به محض وقوع یکی از این امور به شیوهی وحشیان آفریقا حرکاتی از خودشان میدهند که ذکر آنها الحق مایهی سرافکندگی است و همان بهتر که ناگفته بماند.
نتیجه این غفلت اکثریت تودهی ایران این است که دستهای از استفادهجویان برای آنکه از آب گلآلود ماهی بگیرند، با ظاهر فریبنده در جامعه قد علم میکنند و به نام حفظ دیانت، در قبال هر عمل ترقیخواهانهی دولت یا طبقهی روشنفکر، عوام را میفریبند و بین اقلیت دانشمند و کافهی مردم تفرقه ایجاد نمایند و همچو راهزنان، راه کاروان ترقی را قطع کنند و در عین زرنگی غافل از این اصل مسلم باشند که بالاخره غلبه با حق و حقیقت خواهد بود و آنان از کوششهای بیخردانهی خود چیزی جز نشان دادنِ شخصیت بیارج خویش حاصلی نخواهند گرفت... .»
یادش گرامی
- عبدالرضا شهبازی
@dirinenegar
🎧 درسهایی از نیچر !
✅ درباره خاستگاه فکری مجله نیچر
📝 نویسندگان:
🔗 عرفان خسروی
🔗 عبدالرضا شهبازی
🔗 عطا کالیراد
🎤 با صدای: سارا
🎼 تدوین: امیر پارسا
🔗در کست باکس بشنوید
@darsgoftaar
@evolution_ir