256
Пішу цікавосткі пра рознае. Адзіны аўтар @sabaczka
Спадарства, хачу параіць вам беларускі канал “Усё пра ўсё”, дзе публікуюцца апошнія навіны тэхналёгіяў, гаджэтаў і гульняў. Агулам толькі самае цікавае і актуальнае!
Далучайцеся, каб заўсёды быць у трэндзе!
/channel/allabouttexnologys
/channel/allabouttexnologys
/channel/allabouttexnologys
Навукоўцы згубілі сувязь паміж выкарыстаньнем сацсетак і кепскім псыхічным станам
Дасьледнікі з Унівэрсытэту Джона Кёртына (Аўстралія) вывучылі, колькі часу людзі праводзяць у сацыяльных сетках і як гэта адбіваецца на іхнім псыхічным стане. Насуперак распаўсюджанаму меркаваньню, вынікі паказалі, што колькасьць часу ў сацсетках амаль не ўплывае на дэпрэсію, трывожнасьць або стрэс.
У досьледзе ўзялі ўдзел больш за 400 чалавек (17-53 гады). У адрозьненьне ад папярэдніх дасьледаваньняў, дзе ўдзельнікі самастойна ацэньвалі час, праведзены ў сацыяльных сетках, гэтым разам навукоўцы выкарыстоўвалі зьвесткі зь іх мабільных тэлефонаў, каб дакладна зафіксаваць, колькі хвілін яны правялі ў анлайн-прасторы. Затым гэтыя зьвесткі параўналі з узроўнямі трывожнасьці, дэпрэсіі й кантролю ўвагі.
Асноўны вынік аказаўся нечаканым: час у сацсетках амаль не ўплывае на псыхічнае здароўе. Напрыклад, дасьледнікі знайшлі слабую сувязь паміж карыстаньнем сацсеткамі й трывожнасьцю, але сувязі з дэпрэсіяй і стрэсам не выявілі. Больш за тое, аказалася, што людзі, якія больш актыўна карыстаюцца сацсеткамі, маюць крыху лепш разьвітыя навыкі ўвагі, хоць гэты эфэкт быў нязначным.
Хлоя Джонс, кіраўніца дасьледаваньня, мяркуе, што вынікі працы не азначаюць, што сацсеткі бясьпечныя для псыхікі, і важным зьяўляецца тое, як мы імі карыстаемся, а ня колькі часу на гэта марнуем. Сацыяльныя сеткі могуць быць як падтрымкай, так і фактарам рызыкі. Напрыклад, для чалавека, які жыве адзін, удзел у анлайн-супольнасьці можа быць сапраўдным выратаваньнем, а вось працяглы прагляд стужкі знакамітасьцяў можа толькі ўзмацніць незадаволенасьць сабой.
Яшчэ адзін цікавы аспэкт дасьледаваньня — уплыў розных плятформаў. Высьветлілася, што, напрыклад, TikTok крыху паляпшаў увагу, а Facebook быў зьвязаны зь невялікім павышэньнем узроўню стрэсу, нават калі аўтары ўлічвалі век карыстальнікаў.
Благі сон прысьпяшыў старэньне мазґоў
Праблемы са сном у людзей сярэдняга веку могуць сыгналізаваць аб заўчасным старэньні мазґоў, як выявілі навукоўцы Амэрыканскай акадэміі нэўралёгіі. Дасьледаваньне, праведзенае з удзелам 589 чалавек зь сярэднім векам 40 гадоў, паказала, што хранічныя парушэньні сну, такія як цяжкасьці з засынаньнем і раньнія абуджэньні, паскараюць старэньне мазґоў. Такім чынам, людзі зь некалькімі парушэньнямі сну мелі мазґі на 1,6–2,6 году старэйшыя за фактычны ўзрост.
Агулам назіраньне працягвалася 15 гадоў, падчас якіх удзельнікі й удзельніцы запаўнялі апытанкі й праходзілі сканаваньне мазґоў, а асноўнай прыкметай старэньня лічылася памяншэньне аб’ёму галаўных мазґоў.
Цюлені мілыя й стрытэгічныя
Цюлені Ўэдэла (Leptonychotes weddellii) лічацца самымі паўднёвымі сысунамі ў сьеце. Яны жывуць у Антарктыцы й амаль увесь час знаходзяцца пад вадою ў пошуках ежы. Гэтыя мілыя сысуны могуць апускацца на глыбіню да 900 м. на 90 хв., што перавышае іхні аэробны парог. Праўда, пасьля такіх экстрэмальных заплываў ім патрабуецца шмат часу на адпачынак.
Аўтары новай публікацыі высьветлілі, што цюлені прытрымліваюцца пэўнай стратэгіі, калі справа даходзіць да такіх зьнясільвальных вандровак.
Навукоўцы прычапілі на 59 дарослых цюленяў адмысловыя прылады для адсочваньня апусканьняў, і зьбіралі зьвесткі цягкам 8913 дзён. Першапачаткова меркавалася, што жывёлы будуць апускацца на вялікую глыбіню бліжэй да поўдня, бо сонечныя прамяні ў гэты час трапляюць далей у тоўшчы вады, але аказалася, што гэта ня так.
Цюлені даюць нырца раніцай, калі сонца яшчэ нізка, а ў поўдзень яны палююць каля паверхні вады, дзе шмат здабычы грэецца на сонцы. Такая стратэгія дазваляе апытмізаваць выдаткі энэргіі, неабходнай для пошуку ежы.
Кот прынёс свайму мікрабіёлягу мыш зь сюрпрызам
Яшчэ ў траўні 2021 годзе кот Пэпэр прынёс свайму свайму гаспадару мыш. Такое здаралася й раней, але гэтым разам мікрабіёляг Джон Ледніцкі пастанавіў вывучыць падарунак, бо яго цікавіла, ці не пераносяць грызуны вірус воспы аленяў.
У выніку навукоўцы знайшлі ў целе мышы новы вірус зь сямейства Параміксавірусаў, куды ўваходзяць узбуджальнікі адру й сьвінкі. Наступныя лябараторныя тэсты паказалі, што знойдзены вірус можа пранікаць у вузы чалавека й іншых сысуноў, што робіць яго патэнцыйна небясьпечным.
Аўтары кажуць, што вірус выклікае лёгкія інфэкцыі, а такое не надта шчыльна вывучаюць. Зрэшты, цяпер сытуацыя можа зьмяніцца.
З катом усё добра, але яго не ўпісалі ў пералік аўтараў артыкулу.
Канкурэнт Neuralink паведаміў пра першыя пасьпяховыя выпрабаваньні імплянту, які вярнуў людзям востры зрок
Распрацаваны Science Corporation вочны імплянт дапамог людзям, якія часткова страцілі зрок, чытаць, гуляць у карты й распазнаваць твары.
Імплянт Prima складаецца з 2-мілімэтровага чыпу, які хірургічна разьмяшчаюць пад сеткавіцай вока. Працэдура заўмае каля 80 хвілінаў. Аднак для таго, каб чып запрацаваў, потрэбныя адмысловы акуляры з камэрай, якая фіксуе візуальную інфармацыю й перадае яе на чып. У сваю чаргу чып, засілкаваны ад акуляраў, пераўтварае атрыманую інфармацыю ў электрычныя імпульсы, якія адпраўляюцца ў мазґі, дзе й адбываецца "стварэньне пабачанага", як і пры звычайным зроку. Аднак тое, што карыстальнікі бачаць, крыху адрозьніваецца ад нармальнага зроку: гэта манахромная выява з жаўтлявым адценьнем.
У выпрабаваньнях бралі ўдзел 32 чалавекі ў веку ад 60 гадоў, зь вельмі нізкай вастрынёй зроку (у ЗША в.з. 20/20 лічыцца нармальнай, а тут была 20/450). Праз год пасьля імплянтацыі, бальшыня людзей мела значна лепшы зрок: вастрыня паднялася да паказьніку 20/160, яны маглі чытаць пяць радкоў табліцы (23 літары). З ўсяе выбаркі толькі пяцёра не пабачылі аніякай карысьці ад імплянту.
Дасьледнікі вызначылі новы стыль цікаўнасьці пры чытаньні вікіпэдыі
Уявім сабе сытуацыю: вы зайшлі пачытаць артыкул на вікіпэдыі, у тэксьце пстрыкнулі на спасылку, потым яшчэ раз, і вось вы ўжо з імпэтам чытаеце артыкул, які зусім не зьвязаны з тэмай вашага першапачатковага пошуку. Імаверна, у вас такое было й ня раз. Такі стыль атрыманьня інфармацыі мае назву "пляткар/ пляткарка" (busybody).
Аднак ёсьць і іншы патэрн, калі людзі мэтанакіравана шукаюць патрэбную зараз інфармацыю. Такі стыль навукоўцы называюць "паляўнічы" (hunter). Цяпер высьветлілася, што тое, якому стылю пошуку інфармацыі людзі аддаюць перавагу, можа шмат сказаць пра культуру, у якой яны гадаваліся.
Дасьледчая каманда з Пэнсыльванскага ўнівэрсытэту вывучыла звычкі 482 760 карыстальнікаў і карыстальніц вікіпэдыі з 50 краін сьвету, і знайшлі некаторыя адрозьненьні ў патэрнах узаемадзеяньня з сайтам. Так, у краінах зь нізкім узроўнем адукацыі й ґендэрнай роўнасьці, людзі часьцей прытрымліваліся стылю "паляўнічы", і шукалі толькі цесна зьвязаную з запытам інфармацыю. А ў краінах з большай роўнасьцю й даступнасьцю адукацыі вікіпэдыю праглядалі больш шырока, з большай разнастайнасьцю тэмаў.
Аўтары мяркуюць, што такія вынікі паказваюць на значны ўплыў культуры на цікаўнасьць і пазнаньне. Што праўда, дакладна вызначыць, з чым менавіта зьвязаная розьніца ў стылях пошуку пакуль складана, але ёсьць гіпотэзы*.
Аднак самае цікавае ў гэтым дасьледаваньні тое, што аўтары сьцьвердзілі наяўнасьць трэцяга стылю пошуку інфармацыі: "танцор/ танцорка" (dancer). У гэтым выпадку чалавек таксама скача з тэмы на тэму, але робіць гэта не наздагад, а так, каб яны выбудоўваліся ў цэльную карціну. Такі стыль сьведчыць пра творчы падыход і наяўнасьць міждысцыплінарнага мысьленьня, што дапамагае пабачыць сувязі там, дзе іншыя іх ня бачаць.
Ліхаманка Заходняга Нілу справакавала ў амэрыканкі сымптом вялікай панды
Празь некаторы час пасьля трансплянтацыі ныркі 53-гадовая жынчына трапіла ў лякарню зь ліхаманкай і болем у жываце. Пасьля апэрыцыі пацынтка прымала лекі для прыглушэньня імуннай сыстэмы, каб донарскі орган прыжыўся. Паступова ў жанчыны разьвіўся правабаковы паралюш і моцна пагоршыліся кагнітыўныя функцыі: на момант шпіталізацыі яна не магла гаварыць і толькі зрэдку рэагавала на каманды лекараў. Наступнае МРТ-сканаваньне выявіла гіпэрінтэнсыўныя асяродкі ў талямусе й чорнай субстанцыі сярэдніх мазґоў, што сфармавала "сымптом панды".
Звычайна такі сымптом разьвіваецца пры парушэньнях мэтабалізму медзі і некаторых іншых рэдкіх паталёгіях, аднак ў гэтым выпадку ПЛР-аналіз сьпінамазгавой вадкасьці выявіў вірус ліхаманкі Заходняга Нілу.
Жанчыне прызначылі курс імунаглабулінаў і процівірусны прэпарат, што дапамагло аднавіць кагнітыўныя функцыі, але частковы паралюш застаўся.
Брытанскія дасьледнікі мяркуюць, што пацалунак у чалавечай культуры мог узьнікнуць з паводзін грумінгу ў старажытных чалавекападобных малпаў.
У артыкуле, апублікаваным у Evolutіonary Anthropology, яны прапануюць гіпотэзу «фінальнага пацалунка»: заключнага акту грумінгу, калі малпы выцягваюць вусны й зьлёгку ўсмоктваюць паветра, каб выдаліць сьмецьце й паразытаў. З часам гэты жэст страціў сваю гігіенічную функцыю й, магчыма, трансфармаваўся ў пацалунак як сымбальічнае выражэньне блізкасьці.
Выпадковая 30-хвілінная прабежка зьнізіла фактары рызыкі дыябэту
Італьянскія дасьледнікі выявілі, што аднаразовае 30-хвіліннае трэнаваньне можа значна зьнізіць узровень глюкозы ў крыві й павысіць чуласьць да інсуліну ўжо праз гадзіну пасьля фізычнай актыўнасьці ў здаровых маладых людзей. Гэтыя вынікі падкрэсьліваюць важнасьць фізычных нагрузак для прафіляктыкі й лячэньня дыябэту 2 тыпу.
Звычайна навукоўцы засяроджваюцца на доўгатэрміновым уплыве рэгулярных трэнаваньняў, але ў гэтым выпадку дасьледнікі вывучылі эфэкт адной аэробнай нагрузкі. У дасьледаваньні ўдзельнічалі 32 чалавекі ў веку 20-35 гадоў, якія не займаліся спортам і ня мелі дыябэту. Усе яны прайшлі тэставаньне на талерантнасьць да глюкозы да й праз 24 гадзіны пасьля лёгкай прабежкі.
Вынікі паказалі, што ўзровень глюкозы й інсуліну нашча й праз гадзіну пасьля трэнаваньня значна зьнізіўся, а чуласьць да інсуліну павысілася. Такія зьмены сьведчаць аб тым, што нават адно трэнаваньне можа палепшыць кантроль цукру ў крыві й зьнізіць рызыку разьвіцьця дыябэту.
Каты зьвязалі назвы абʼектаў з выявамі
Японскія дасьледнікі паказалі, што каты могуць зьвязваць адвольныя словы з абʼектамі. У ходзе эксьперыменту 31 кату дэманстравалі дзьве выявы — сіняе воблака й жоўтае сонца, суправаджаючы іх выдуманымі словамі. Калі словы зьмянялі месцамі, каты даўжэй глядзелі на выяву, што сьведчыла пра іхняе зьдзіўленьне несупадзеньнем. Так, пры «правільным» слове яны глядзелі на выяву каля 3,96 сэкунд, а пры «няправільным» — 4,54 сэкунд.
Таксама паведамляецца, што гадаванцы могуць хутка фармаваць такія асацыяцыі, усяго пасьля чатырох паўтораў па 9 сэкунд.
У наступным досьледзе аўтары спраўдзілі рэакцыю іншых катоў на асацыяцыі з электроннымі гукамі, але эфэкт быў больш сьціплым: 3,9 і 4,14 сэкунд адпаведна. Гэта паказвае, што каты лепш запамінаюць сувязь з чалавечымі словамі, чым з абстрактнымі гукамі.
Аўтары падкрэсьліваюць неабходнасьць дадатковых дасьледаваньняў у будучыні, каб зразумець, наколькі доўга гадаванцы могуць захоўваць такія асацыяцыі.
Боль у пераносьсі стаў сымптомам падагры для маладога амэрыканца
Малады амэрыканец зьвярнуўся да лекараў са скаргамі на боль і апухласьць на пераносьсі. Агляд выявіў шчыльны аплыў уздоўж насавых костак, а таксама вялікую колькасьць выдзяленьняў. Лекары западозрылі ў мужчыны падагру, бо апухласьць нагадвала тофус — назапашваньне крышталікаў мачавой кіслаты ў мяккіх тканках.
Падагра ўзьнікае, калі ў арґанізьме назапашваецца мачавая кіслата, якая ўтварае крышталі, што правакуе запаленьне й боль. Зь цягам часу гэтыя назапашваньні ператвараюцца ў вузлы — тофусы, якія часьцей за ўсё ўзьнікаюць на суставах ног, але часам і ў іншых месцах.
У дадзеным выпадку тамаграфія паказала наяўнасьць вадкасьці ў мяккіх тканках носа й эрозыю костак. Пасьля лячэньня антыбіётыкамі стан пацыента часова палепшыўся, але потым зноў пагоршыўся. Лекары западозрылі наяўнасьць абсцэсу й правялі апэрацыю. Падчас працэдуры яны выявілі, што ўтварэньне было прымацавана да касьцей носа й утрымлівала белае тварожыстае рэчыва. Гісталягічны аналіз пацьвердзіў наяўнасьць запаленьня й крышталяў мачавой кіслаты.
Канчаткова дыягназ пацьвердзіўся калі выявілася, што мужчына раней адчуваў боль у суставах пальцаў. Такім чынам, гэта першы задакумэнтаваны выпадак праяўленьня падагры на пераносьсі.
Спажываньне расьлінных тлушчоў зьнізіла рызыку заўчаснай сьмерці
Новае вялікае дасьледаваньне з удзелам больш за 400 000 чалавек паказала на сувязь паміж спажываньнем расьлінных тлушчоў і зьніжэньнем рызыкі сьмяротнасьці агульнай і ад сэрцава-судзінных захворваньняў.
Міжнародная каманда навукоўцаў прааналізавала зьвесткі 407 531 дарослага чалавека, каб спраўдзіць уплыў тлушчоў рознага паходжаньня на здароўе. Для выбаркі сярэдняе спажываньне расьлінных і жывёльных тлушчоў склала 24.7 і 29.3 г. на дзень адпаведна. А сярэдні час назіраньня складаў 24 гады.
Такім чынам высьветлілася, што людзі, якія мелі ў рацыёне больш расьлінных тлушчоў, мелі крыху большую схільнасьць да дыябэту й атлусьценьню. Аднак статыстычныя мадэлі паказалі, што ў такой групе рызыка агульнай сьмяротнасьці й сьмерці праз захворваньні сэрца была на 15% ніжэй, чымся ў тых, хто спажываў больш тлушчоў жывёльнага паходжаньня. Прытым эфэкт захоўваўся й пасьля ўліку дадатковых фактараў і быў найбольш выразным для людзей у веку да 60 гадоў.
🧅На гэтым тыдні Сусьветная арґанізацыя здароўя абвесьціла пра новую ўспышку воспы малпаў (mpox) у Афрыцы, і надала ёй надзвычайны статус, як раней было зь ліхаманкамі Эбола й Зіка, а таксама з ковідам. Паведамлялася, што ўспышка ўяўляе сурʼёзную пагрозу для глябальнай мэдыцынскай сыстэмы. На наступны дзень пасьля прэс-рэлізу, стала вядома пра першы выпадак mpox па-за межамі Афрыкі. Мужчына прывёз новы падтып вірусу ў Швэцыю. Пасьля чаго краінам ЭЗ параілі рыхтавацца да росту завозных выпадкаў. Што праўда, устойлівы распаўсюд інфэкцыі па Эўропе пакуль ацэньваецца як малаімаверны. (Цісьні ❤️, калі трэба зрабіць разбор mpox)
🧅У мышэй знайшліся тры запасныя копіі ўспамінаў. Падчас вывучэньня мышыных мазґоў, швайцарскія дасьледнікі выявілі тры групы нэўронаў гіпакампу, якія паралельна "запісваюць" адну й тую ж інфармацыю. Аналягічныя нэўроны ёсьць і ў чалавека, яны фармуюцца на розных этапах эмбрыянальнага разьвіцьця. Паведамляецца, што за доўгатэрміновыя ўспаміны адказвае група нэўронаў, якая фармуецца першай. Спачатку іхняя копія даволі слабая, і мазґі могуць атрымаць доступ да яе не зь першай спробы. Аднак зь цягам часу такі ўспамін замацоўваецца. Копія самых позных нэўронаў аказалася самай нестабільнай, і з часам яна можа "перазапісвацца" дэталямі новых падзеяў. У такім выпадку першапачатковы ўспамін робіцца ілжывым.
🧅Творчасьць зрабіла людзей шчасьлівымі больш, чымся добрая праца. Аўтары дасьледаваньня вывучылі зьвесткі каля 7000 чалавек, і выявілі, што наяўнасьць "творчага хобі" (маляваньне, вязаньне, абрацоўка драўніны) у значнай ступені прадказвае павышаную задаволенасьць жыцьцём і больш высокі ўзровень шчасьця. Аднак творчыя заняткі не далі рады з трывожнасьцю й пачуцьцём самотнасьці.
Старэньне раптоўна прысьпяшаецца ў 44 і 60 гадоў
Раней меркавалася, што старэньне — гэта павольны, роўнамерны працэс. Аднак вынікі дасьледаваньня паказваюць, што гэта можа быць зусім ня так.
Навукоўцы ўжылі комплексны падыход, каб прааналізаваць разнастайныя біялягічныя ўзоры 108 чалавек. Агулам набралося больш за 135 000 маркёраў (малекулы й мікробы), маніторынг якіх адбываўся цягам колькіх гадоў.
Чакалася, што зьмены ў такіх маркёрах будуць адбывацца паступова, што было б прыкметай нармальнага старэньня. Але 81% маркёраў паказалі бачнае прысьпяшэньне й запавольваньне. Найбольш выразным эфэкт быў у 44 і 60 гадоў, што адпавядае раптоўным парушэньням імуннай рэгуляцыі, вугляводнага й ліпіднага абмену.
Больш пільнае вывучэньне паказала, што ў 44 гады абываліся зрухі ў малекулах, зьвязаных са здароўем сэрцава-судзіннай сыстэмы й мэтабалізмам алькаголю. Акурат у такім веку й узрастае рызыка праблемаў з сэрцам. А вось у 60 гадоў зьмены сталі яшчэ больш выразнымі.
Натуральныя валокны ў глебе нанесьлі чарвякам больш шкоды, чымся сынтэтычныя
Вільготныя сурвэткі з натуральных валокнаў, такіх як віскоза й ліfцэл, часта ўспрымаюцца як экалягічная альтэрнатыва сынтэтыцы, але новыя дасьледаваньні паказваюць, што іхні ўплыў на навакольнае асяродзьдзе можа быць нэгатыўным.
Навукоўцы зь Вялікабрытаніі высьветлілі, што згаданыя матэрыялы, трапляючы ў глебу празь сьцёкавыя воды й угнаеньні, аказваюць таксічны ўплыў на дажджавых чарвякоў, нават у большай ступені, чым поліэстэр.
Эксьперымент паказаў, што высокія канцэнтрацыі віскозы й ліацэла выдуць да гібелі большасьці чарвякоў (адпаведна 80% і 60% за 72 гадзіны), а іх нізкія канцэнтрацыі зьніжаюць рэпрадуктыўнасьць. У той жа час высокія канцэнтрацыі паліэстэру ў глебе прывялі да гібелі толькі 30% чарвякоў.
Дасьледнікі адзначаюць, што хаця біялягічныя валокны маюць перавагі на этапе вытворчасьці, яны не аказваюць станоўчага ўплыву на экасыстэмы пры раскладаньні.
Мэтааналіз сьціпла зьвязаў час прыёму ежы са стратай вагі
Аўстралійскія навукоўцы высьветлілі, што такія стратэгіі харчаваньня, як абмежаваньне часу прыёму ежы, скарачэньне частаты прыёмаў ежы й спажываньне калёрыяў раніцай, могуць прывесьці да стрыманай страты вагі цягам 12 тыдняў.
Праблема атлусьценьня закранае кожнага восьмага чалавека на плянэце й вядзе да павышанай рзыкі разьвіцьця дыябэту 2 тыпу, сэрцава-судзінных захворваньняў і некаторых відаў раку, што робіць яго адной з асноўных прычын заўчаснай сьмерці.
Звычайна, каб схуднець, людзям раяць скараціць спажываньне калёрыяў і зьмяніць свой рацыён. Але стратэгіі плянаваньня часу прыёму ежы могуць быць больш простым спосабам кіраваньня вагой, паколькі яны сынхранізуюць харчаваньне з натуральнымі біярытмамі, паляпшаюць абмен рэчываў, рэгулююць апетыт і зьніжаюць цягу да перакусаў увечары.
Дасьледнікі пастанавілі даведацца, наколькі эфэктыўныя такія падыходы, і прааналізавалі вынікі 29 рандамізаваных дасьледаваньняў з удзелам 2485 чалавек, сярод якіх 69% складалі жанчыны зь сярэднім векам 44 гады й залішняй вагой. Методыкі ўключалі абмежаваньне часу прыёму ежы (у 17 дасьледаваньнях), скарачэньне частаты прыёмаў ежы (у 8) і перанос большай часткі дзённых калёрый на сьняданьне (у 4).
Высьветлілася, што абмежаваньне часу прыёму ежы дапамагло схуднець у сярэднім на 1,37 кг у параўнаньні з кантрольнымі групамі, скарачэньне частаты прыёмаў ежы — на 1,85 кг, а перанос калёрый на раніцу — на 1,75 кг. Вывучаныя стратэгіі таксама былі зьвязаныя з паляпшэньнем некаторых мэтабалічных паказьнікаў, такіх як зьніжэньне ўзроўню глюкозы й глікаванага ґемаглабіну, што тэарэтычна зьніжае рызыку дыябэту. Аднак эфэкт быў нязначным, і яго трэба вывучаць дадаткова.
Аўтары мэтааналізу заўважылі, што бальшыня вывучаных артыкулаў мелі вялікую імавернасьць памылак і нізкую абʼектыўнасьць (66-76%), таму патрэбныя больш маштабныя дасьледаваньні.
Вузы сысуноў навучылі фотасынтэзу
Японскія навукоўцы зрабілі нешта незвычайнае — яны перасадзілі хляраплясты чырвонай водарасьці ў вузы сысуноў і назіралі іх працу цягам двух дзён.
Фотасынтэз зьявіўся на Зямлі каля 3,4 мільярда гадоў таму, а сьведчаньні яго існаваньня ў выглядзе структур цыанабактэрый датуюцца прыблізна 1,8 мільярда гадоў. Прыблізна 1,2–1,6 мільярда гадоў таму эукарыёты "пасябравалі" з цыанабактэрыямі, ператварыўшы іх у хляраплясты. Яшчэ ў сярэдзіне XX стагодзьдзя навукоўцы зразумелі, што ізаляваныя хляраплясты могуць нейкі час зьдзяйсьняць фотасынтэз, але мэханізмы гэтага працэсу заставаліся загадкай. Дасьледнікі спрабавалі "перасяліць" гэтыя арганэлы ў чужыя вузы, але безвынікова.
Цяпер навукоўцы выбралі для эксьперыменту ўстойлівыя хляраплясты чырвонай водарасьці Cyanidioschyzon merolae якая жыве ў гарачых, кіслых водах. Хляраплясты затым культываваліся з вузамі яечніка хамяка. У выніку на першы дзень каля 20% вузаў паглынулі ад 1 да 3 хляраплястаў, а каля 1% — да 45 штук. На другі дзень вузы з хляраплястамі пачалі расьці хутчэй за кантрольную групу. Праз два й чатыры дні колькасьць хляраплястаў у клетках зьнізілася, хутчэй за ўсё, празь ператраўленьне або выпадковага разьмеркаваньня пры вузавым дзяленьні.
Паведамляецца, што хляраплясты знаходзіліся ў спэцыяльных пухірах побач зь ядром і былі акружаныя мітахондрыямі, а праз 2 дні іхняя структура зьмнялася так, як пры неспряльных умовах. На чацьвёрты дзень мембраны хляраплястаў пачалі разбурацца. Акурат да гэтага часу хляраплясты захоўвалі актыўнасьць на звычайным узрозьні.
Спажываньне алькаголю ў жывёльным сьвеце можа быць даволі моцна пашыраным
Аўтары новага артыкулу прыйшлі да высновы, што ўжываньне алькаголю ў жывёльным сьвеце распаўсюджана значна шырэй, чым лічылася раней. Мяркуецца, што жывёлы сутыкаюцца з этылявым сьпіртам ужо каля 100 мільёнаў гадоў, паколькі фэрмэнтацыя садавіны й нэктараў існуе ў прыродзе яшчэ з крэйдавага пэрыяду. Некаторыя жывёлы, уключаючы шымпанзэ й птушак, эвалюцыянавалі такім чынам, што могуць лепш засвойваць алькаголь дзякуючы фэрмэнтатыўным зьменам. Да ўсяго яшчэ высьветлілася, што ўсходнія шэршні Vespa orіentalіs могуць выпіваць шмат алькаголю бяз шкоды арганізму.
Тым ня менш застаецца незразумелым, ці сьвядома жывёлы ўжываюць алькаголь для атрыманьня «эўфарыі», ці проста выбіраюць фэрмэнтаваныя садавіна выпадкова. Далейшыя дасьледаваньні будуць сканцэнтраваныя на тым, як алькаголь можа ўплываць на паводзіны й сацыяльныя сувязі прыматаў, а таксама на мэтабалічныя рэакцыі іншых жывёлаў.
Меншая колькасьць цукру ў дзяцінстве палепшыла здароўе празь дзесяцігодзьдзі
Новае дасьледаваньне паказвае, што абмежаваньне спажываньня цукру ў раньнім веку можа прынесьці доўгатэрміновую карысьць для здароўя, зьніжаючы рызыку разьвіцьця цукровага дыябэту 2-га тыпу й гіпэртаніі. Навукоўцы высьветлілі, што залішняя колькасьць цукру, асабліва калі ён трапляе ў арганізм у раньнім дзяцінстве або нават падчас эмбрыянальнага разьвіцьця, нэґатыўна ўплывае на мэтабалічнае здароўе.
Вынікі грунтуюцца на аналізе зьвестак UK Biobank, якія ахопліваюць шматгадовыя назіраньні за здароўем брытанцаў. Дасьледнікі параўналі здароўе людзей, зачатых у пэрыяд нармаваньня прадуктаў у Вялікабрытаніі (1940–1954), з тымі, хто зьявіўся на сьвет пасьля адмены талонаў. Было выяўлена, што тыя, хто нарадзіўся пры абмежаваным спажываньні цукру, мелі на 20 % меншую рызыку разьвіцьця гіпэртаніі й на 35 % — дыябэту, а таксама на два й чатыры гады пазьней сутыкаліся з гэтымі захворваньнямі.
Асаблівая карысьць назіралася ад скарачэньня цукру ў пэрыяд эбрынальнага разьвіцьця й да шасьці месяцаў пасьля нараджэньня. Аднак сучасныя рэаліі ўскладняюць абмежаваньне цукру ў рацыёне дзяцей, бо цукар часта дадаюць у прадукты харчаваньня, у тым ліку дзіцячыя, а маркетынг ласункаў нярэдка арыентаваны на маленькіх спажыўцоў.
Што праўда, дасьледаваньне трохі пакрытыкавалі некаторыя навукоўцы. Напрыклад, зьвяртаецца ўвага на тое, што сучасныя ўмовы харчаваньня адрозьніваюцца ад умоваў у 50-х гадах, як і лад жыцьця.
Бургеры зь ялавічыны лепш за соевыя аналягі нарасьцілі цяглічную масу
Амэрыканскія дасьледнікі параўналі, як арганізм перапрацоўвае бялкі з традыцыйных мясных катлет і веганскіх. Для гэтага паклікалі 24 чалавек ў веку ад 18 да 40 гадоў, разьмеркавалі іх выпадковым чынам на тры групы, і папрасілі зьесьці катлеты. Потым аўтары адсочвалі эфэктыўнасьць сынтэзу бялкоў.
У выніку аказалася, што катлеты зь ялавічыны найбольш эфэктыўна засвойваліся арганізмам, але ёсьць нюанс.
Калі паглядзець на дэмаграфічныя зьвесткі людзей, якія бралі ўдзел ў дасьледаваньні, то выявіцца, што ў групу "мясной катлеты" трапілі маладзейшыя людзі. Фактычна аўтары параўновалі 30 гадовых з 40 гадовымі. І гэта крытычны недахоп, бо сынтэз бялкоў моцна залежыць ад узросту.
Таксама паведамляецца, што гэтае дасьледаваньне фінансавалася Нацынальнай асацыяцыяй жывёлаводаў.🤦🏻♂️
Працяглае стаяньне на нагах павысіла рызыку парушэньняў кровазвароту, але аказалася больш бясьпечным, чым працяглае сядзеньне
Аналіз зьвестак больш як 83 000 чалавек з брытанскага біябанка паказаў, што час, праведзены стоячы, не ўплывае на рызыку сэрцава-судзінных захворваньняў, але зьвязаны з павышанай імавернасьцю ортастатычных (зьвязаных з гравітацыяй) парушэньняў кровазвароту. Найбольш выразна эфэкт праяўляўся ад 12 гадзін стаяньня. У той жа час больш за 10 гадзін на дзень седзячы павысіла рызыку разьвіцьця як артастатычных праблем, так і сэрцава-судзінных захворваньняў.
На чытаньне кароткіх паведамленьняў мазґам дастаткова каля 150 мілісэкунд
Адмыслоўцы з Нью-Ёрцкага ўнівэрсытэту высьветлілі, што чалавечыя мазґі здольныя вызначыць граматычную структуру кароткага сказа ўсяго за 150 мілісэкундаў пасьля яго зьяўленьня на экране.
Падчас экспэрымэнту людзям паказвалі кароткія сказы (напрыклад, «dog lіke bacon») альбо проста сьпісы назоўнікаў. Пры дапамозе магнітаэнцэфалаграфіі, якая дазваляе адсочваць актыўнасьць мазґоў, навукоўцы зафіксавалі, што левая скроневая кара, адказная за моўнае ўспрыманьне, ужо праз 130 мілісэкундаў адрозьнівала сказы ад простых сьпісаў.
Аўтары адзначаюць, што такая хуткасьць успрыманьня нагадвае імгненнае распазнаньне візуальнай сцэны, а не паступовае асэнсаваньне напісанага. Гэта значыць, што мазґі здольныя вызначыць структуру простага сказу з трох словаў гэтак жа хутка, як чалавек пачуе й распазнае адзін склад.
Нашая апытанка выявіла вялікую колькасьць аматараў вострых страў, таму колькі словаў пра капсаіцын
Капсаіцын - актыўнае рэчыва з клясы алкалёідаў, дзякуючы якому пэўныя расьліны могуць абараніцца ад траваедных жывёлаў і некаторых людзей. Калі мы ямо, напрыклад, перац чылі, то капсаіцын пачынае ўплываць на рэцэптары болю TRPV1. Яны прысутнічаюць ня толькі ў сьлізьніцы, але й у скуры, і звычайна актывуюцца высокай тэмпэратурай. Калі капсаіцын зьвязваецца з гэтымі рэцэптарамі (TRPV1 пачынаюць прапускаць катыёны Ca у сэнсарныя нэўроны), нашыя мазґі пачынаюць біць трывогу, бо ўсё выглядае нібы зараз будзе моцны апёк. Але капсаіцын не пашкоджвае тканкі. Толькі ілюзыя.
Аналягічны эфэкт будзе й ад іншых падобных рэчываў, якія можна знайсьці ў складзе вострага перца. Яны называюцца капсаіцыноідамі, і ў таго ж перца чылі іх 4-5 у калекцыі. Аднак асноўную ролю ў пакучасьці грае менавіта капсаіцын, бо яго проста больш.
Варта адзначыць, што капсаіцын ўплывае толькі на сысуноў. Птушкі могуць спакойна есьці нават самы востры перац. Мяркуецца, што гэта эвалюцыйны мэханізм, які дапамагае перцам Capsіcum размнажацца: у траваедных ёсьць зубы, якімі яны могуць перацерці насеньне расьліны, а птушкі зубоў не маюць, таму перцы ім больш сымпатызуюць.
Дасьледнікі ажывілі сьвіныя мазґі праз гадзіну пасьля сьмерці
Кітайскім навукоўцам удалося часткова аднавіць актыўнасьць сьвіных мазґоў амаль праз гадзіну пасьля прыпынку кровазвароту (ішэміі). Гэта адкрыцьцё можа спрыяць распрацоўцы новых мэтадаў рэанімацыі людзей пасьля спыненьня сэрца й павышэньню шанцаў на пасьпяховае аднаўленьне мазґавых функцый.
Вядома, што спыненьне кровазвароту ў мазґах можа прывесьці да незваротных наступстваў цягам колькіх хвілін. Каб хоць неяк запаволіць працэс пашкоджаньня мазґоў, навукоўцы вывучаюць, якім чынам розныя органы могуць на гэта паўплываць. Печань, праз свае функцыі ачышчэньня крыві, выглядае добрым кандыдатам на вывучэньне, таму на ёй і сканцэнтраваліся навукоўцы.
Каманда дасьледавала ўплыў ішэміі на мазґі й печань, параўнаўшы дзьве групы сьвіней. У першай групе ішэмія закранала толькі мазґі, а ў другой — і мазґі, і печань. На гэтым этапе выявілася, што ў сьвіней, чыя печань не пацярпела ад ішэміі, было менш пашкоджаньняў мазґоў.
На наступным этапе навукоўцы падключылі печань да сыстэмы жыцьцезабесьпячэньня, каб аднавіць працу мазґоў. Такім чынам было выяўлена, што мазґі сьвіней, якія не атрымлівалі кіслароду цягам 50 хвілін, маглі аднаўляць электрычную актыўнасьць на 6 гадзін. Аднак калі мазґі былі пазбаўленыя кіслароду больш за гадзіну, аднаўленьне працягвалася толькі каля трох гадзін.
Такія вынікі сьведчаць аб важнай ролі печані ў абароне мазґоў пасьля спыненьня сэрца й могуць адкрыць новыя шляхі для паляпшэньня мэтадаў рэанімацыі й аднаўленьня пацыентаў.
Сталі вядомыя пераможцы штогадовага фотаконкурсу Nikon Small World
Конкурс мікрафатаграфіі ладзіцца з 1974 году. Сёлета на яго даслалі больш за 2100 выяваў з 80 краін. У падборцы вышэй некаторыя зь іх, а ўсіх фіналістаў можна пабачыць тут.
Воспа малпаў (mpox) другі раз за апошнія два гады стала ”надзвычайнай сытуацыяй для сыстэмы аховы здароўя”. Першапачаткова лякалізаваныя ў Афрыцы выпадкі хваробы цяпер пачінаюць пашырацца і на Эўропу. На картках вышэй сабраў асноўную інфармацыю пра хваробу.
Читать полностью…
Вочны паразыт знайшоўся ў дзікай прыродзе ЗША
У ЗША выявілася трывожная тэндэнцыя: інвазыйныя паразытычныя чарвякі Thelazia callipaeda пашыраюць свой арэал, і перакідваюцца на новых жывёл. Кагадзе чарвякоў знайшлі ў мясцовага чорнага мядзьведзя.
T. callipaeda перадаюцца паміж жывёламі мухамі, зьнешне падобнымі на звычайных. Адрозьненьне толькі ў тым, што яны харчуюцца біялягічнымі вадкасьцямі, прытым перавагу аддаюць сьлёзам. Таму лічынкі чарвякоў трапляюць на муху з вока інфікаванай жывёлы, разьвіваюцца ў ейным кішэчніку, а потым зноўку трапляюць на вока здаровай жывёлы альбо чалавека, дзе цыкл паўтараецца.
Першыя выпадкі заражэньня ў штатах былі зафіксаваныя ў 2018 годзе (сам паразыт быў апісаны ў 1910 годзе ў Кітаі). З тых часоў паразытаў знаходзілі толькі ў хатніх гадаванцаў, аднак цяпер паразыту ўдалося адаптавацца, і перайсьці ў дзікую прыроду, як гэта адбылося ў Азіі й Эўропе.
Курс прабіётыкаў скончыўся для пажылога японца сьмерцю
У нядаўняй справаздачы японскія мэдыкі апавялі пра сьмяротны выпадак, прычынай якога стала папулярны прабіётык.
70-гадовы мужчына быў шпіталізаваны зь цяжкай формай COVID-19, дзе яму прызначылі імунадэпрэсанты, каб імунная сыстэма ня так моцна рэагавала на вірус. Пацыент хутка ачуняў, аднак прэпараты маглі справакаваць у яго дыярэю, таму быў прызначаны прафіляктычны курс прабіётыкаў з бактэрыяй Clostridium butyricum. Празь месяц у мужчыны пачаўся моцны боль у жываце, яго зноў шпіталізавалі. Аднак стан пацыента пагаршаўся так імкліва, што намаганьні мэдыкаў аказаліся марнымі.
Анатамаваньне паказала, што прычынаю сьмерці мужчыны стала поліорганная нястача, якая разьвілася на фоне заражэньня крыві. Уласна інфэкцыю выклікалі бактэрыі C. butyricum, якія, як потым высьветлілася, былі ґенэтычна ідэнтычнымі штаму з прабіятычнага прэпарату.
Агулам прабіётыкі разглядаюцца ў якасьці эфэктыўнага спосабу аднаўленьня нездаровага мікрабіёму чалавека. У прыватнасьці, C. butyricum вывучаліся ў якасьці дадатковага сродку лячэньня цяжкіх інфэкцый і "ўзмацняльніка" імунатэрапіі рака. І хоць агулам згаданыя бактэрыі ёсьць бясьпечнымі, рэдка яны могуць справакаваць жудасныя пабочныя эфэкты, асабліва ў людзей з паслабленым імунітэтам.
Аўстралійцы навучылі кракадзілаў не есьці атрутных жаб
Жабы ага (Rhinella marina) зьявіліся ў Аўстраліі ў 1930-х гадах. Тады меркавалася, што яны будуць ахоўваць цукровае трысьцё ад шкоднікаў, але хутка земнаводнае стала вялікай праблемай.
Атрутныя жабы хутка распаўсюдзіліся па кантынэнту, а непадрыхтаваныя мясцовыя драпежнікі прыняліся іх есьці. Аднак таксыны ага такія моцныя, што амаль заўсёды прыводзілі да гібелі драпежнікаў, таму аніякіх урокаў на будучыню апошнія не выносілі.
Урэшце заолягі прыняліся ратаваць мясцовую фаўну. Яны лавілі інвазыўных жабак, выдалялі ім таксычныя залозы й уводзілі хімікаты, якія выклікалі ваніты ў драпежнікаў. Такім чынам удалося навучыць варанаў і куніц не чапаць атрутных жаб.
Цяпер такі мэтад пасьпяхова ўжылі й да прэснаводных карадзілаў Crocodylus johnstoni. Дасьледнікі ўсталявалі каля 2 400 прынад з курынымі шыямі (кантроль) і тушкамі ага, якія мусілі выклікаць лёгкае атручэньне ў кракадзілаў.
У выніку паўзуны спачатку елі прынады без разбору, а ўжо праз 5 дзён, акурат пасьля зьнікненьня сымптомаў атручэньня, тушкі жаб не чапалі.