264
На шляху да стагоддзя Мы ў ВК: https://vk.com/club156771985
https://telegra.ph/Pershy-belarusk%D1%96-nacyyanalny-paeht-08-16
Читать полностью…
"Яшчэ аб пераменах". Газета "Беларусь", №4 (60) ад 06.01.20
Читать полностью…
"У аснове адносін Вялікага Княства Беларуска-Літоўскага з Польшчай ляжала права, узаемная дагода, а ў аснове адносін Вялікага Княства Беларуска-Літоўскага з Расеяй няма ніякіх праўных нормаў, адно толькі: сваволя, пагвалчанне права. Азіяты, патомкі татарска-кіргізскіх брадзягаў!"
- Тамаш Грыб
Любіць Беларусь можна толькі выключнай любоўю. Гэта асабліва павінен уразумець той інтэлігент, які кажа, што любоў да Беларусі можна «совместить» з любоўю да Расеі ці да Польшчы. Няпраўда, - гэта фарысэйства, ілжа! Ілжа прад самім сабой. Як у чалавека ёсьць адна маці, так у яго ёсьць толькі адна бацькаўшчына! Любіць можна ці Беларусь, ці Расею, ці Польшчу.
Аляксандр Цвікевіч, 1925 год
«Хто кажа, што ён беларус, а мовы беларускае не прызнае, той кепскі беларус. Не прынясе ён карысці роднаму краю. Міцкевіч і Сыракомля былі беларусы і ведалі, што яны беларусы, але калі яны гаварылі і пісалі па-польску, то ўся праца іх пайшла на багацце і пыху польскага народу. «Хто любіць Айца Нябеснага, а бліжняга свайго ненавідзіць, — сказаў Хрыстос, — той кажа няпраўду». Хто любіць свой край, а культуру яго не прымае, той лжэц — скажам мы ад сябе»
Язэп Лёсік, 1918 год
«Ніякія польскія путы, ніякія маскоўскія нагайкі і вастрогі ня здолелі адабраць ад нашага народу ягонага найдаражэйшага скарбу — роднае мовы. А калі наш народ захаваў мову, то ён жыве і будзе жыць. Праз мову наш народ здолее адрадзіцца ды зноў зрабіцца вялікім, дужым і слаўным»
Вацлаў Ластоўскі, 1918 год
«Німа пакуль дзержавы і німа аружжа бароцца з гэтым злом, але гэта ня значыць, што мы ў роспачы павінны адмовіцца ад сваіх лепшых ідэалаў. Права не ў сіле. Часовая перэмога — ня ёсьць закон на будучыню. Рамантызм ідэі творыць рэальнасьць, а не наадварот. Рэальнасьць падпарадкоўвае слабейшых, а моцны духам рамантызм змагаецца і накрэсьлівае новые шляхі будучыні»
Пётра Крачэўскі, 1926 год
«Мы жадаем ад душы, каб як найхутчэй сыны беларускія самі сталі пад сваім беларускім сцягам бараніць вольную і незалежную Беларусь».
Янка Купала, 1919 год
«Пройдуць гады, падрастуць сыны і ўнукі нашы і спытаюць нас тады: «Што зрабілі вы ў той бурны і векапомны час для сваіх патомкаў, для свайго краю?» К такому запытаньню трэба нам быць гатовымі. Сама гісторыя пакліча на суд і загадае даць адказ. А які ж мы дадзім адказ, калі мы цяпер на другіх гэты адказ ускладаем? Дык больш самачыннасьці, больш смеласьці к будаваньню свайго новага незалежнага жыцьця».
Янка Купала, 1919 год
"Акт 25 сакавіка не стаў законам, праведзеным у жыцьцё, але стаў законам беларускага жыцьця"
Аляксандр Цвікевіч, 1922 год
«На пытаньне: «Як мы будзем жыць без Расеі?», мы можэм адказаць таксама пытаньнем: а як-же мы без яе жылі сто з нечым гадоў таму назад? А як жыла Сербія і Чарнагорыя, як жыве і красуе Балгарыя?»
Антон Луцкевіч, 1918 год
«Мы, беларусы, ведаем, што для нас «Родина і отечество» — тое самае, за што мы з Масквой білісь больш як чатыры стагодзьдзі. Горы трупаў і рэчкі беларускай крыві навучылі нас цаніць сваю Бацькаўшчыну не як частку Расеі, а як самастойную, раўнапраўную адзінку ў сям’і славянскіх народаў і дзяржаў»
Пятро Крачэўскі, 1925 год
Яшчэ ў 1913 годзе Аляксандра Цвікевіча можна было назваць паспяховым чалавекам: ён атрымаў прэстыжную адукацыю (юрыдычны факультэт Петраградскага ўніверсітэта) і працаваў адвакатам. Але пад час Першай сусветнай вайны ён разам з сотнямі тысяч беларускіх уцекачоў апынуўся ў Расіі. Менавіта тады ў ім прачнулася спагада да беларускага народа і цікавасць да палітыкі. У 1917 годзе ён стаў адным з арганізатараў Першага Усебеларускага з'езда, а пазней - дзеячом БНР.
Цікава, што даволі працяглы час Цвікевіч карыстаўся расейскай мовай - у прыватнасці, у 1918 годзе ён спрабаваў выдаваць у Мінску газету «Бълорусская Земля», за што быў падняты на смех калегамі па беларускім руху. Але ў 1925 годзе ў Літве ён выдае цэлую брашуру, у якой звяртаецца да сваіх былых аднадумцаў - абруселых інтэлектуалаў - дзе спрабуе абвергнуць іхныя аргументы аб «непатрэбнасці» адраджэння беларускай мовы і культуры.
У тым жа годзе Цвікевіч стаў апошнім прэм'ер-міністрам БНР: ён склаў з сябе паўнамоцтвы на карысць ураду БССР і вярнуўся з эміграцыі працаваць на карысць свайго народа. У 1930 годзе арыштаваны і высланы ў Расію, у 1937 годзе расстраляны.
Аляксандр Цвікевіч. Вялікае апрашчэнне ці вялікае ўдасканаленне? (1925)
Віншаванне з новым 1921 годам ад віленскай газеты "Наша думка"
Читать полностью…
✅МІТЫНГ У МЕСТОВЫМ ТЭАТРЫ: "Пасля польскіх уціскаў на Беларусі плебісцыт можа даць рэзультаты, не адпавядаючыя жыццю. Плебісцыт можа адбыцца толькі тагды, калі польскія войскі выйдуць, а край займе нейтральная армія. Аб плебісцыце ў Вільне і Віленскім вокругу не можа быць і гутаркі..."
✅АДРАДЖЭННЕ ЛІТОЎСКА-БЕЛАРУСКАГА З'ЕДНАННЯ: "Магчыма, што ў Коўне будзе часова перабываць прэзыдыум Рады Беларускай Народнай Рэспублікі і некаторыя члены Ураду"
✅ПАДЗЕЛ: "Здаецца дзіўным і незразумелым, як Польшча, заўсёды дабіваўшаяся ўласнага самаакрэслення, склонна ўціскаць іншыя народы, маючыя на самаакрэсленне столькі ж правоў, як і Польшча. Пара адумацца, паны-палякі!"
Пагоня (Коўна), №14, 18.11.20 https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Insyja/Pahonia_1920.pdf.zip/233347-1920-14.pdf
Што пачало беларускае слова, павінен рабіць далей беларускі меч. Беларускае войска — гэта ёсць той найвышэйшы пункт нашага адраджэння, каторы павінен, нібы бура, узварухнуць народную гушчу. Разам з беларускім войскам паявіцца масавая нацыянальная свядомасць. Гутарка на чужой мове сярод нашых салдатаў павінна лічыцца вялікім праступкам перад нашай святой справай.
- Змітрок Бядуля, 1919
«Францішак Скарына сваім перакладам Бібліі на беларускую народную мову, усёй сваёй дзейнасьцю палажыў пачатак беларускай рэлігійнай рэфармацыі, палажыў моцныя падваліны для заснаваньня беларускага народнага веравызнаньня, беларускага хрысьціянства».
- Тамаш Грыб, 1934
«Слова рэспубліка у нашай мове німа; трэба ужываць — Рэч Паспалітая, як мы гэты тэрмін ужывалі с 16-го да паловы 19-го веку. Парлямэнт павінен адтрымаць найменне Вальнаго Сойму, а Устаноўчы Сойм — Вялікаго Вальнаго Сойму; старшыня парлямэнту — маршалак галоўны; дэпутаты — паслы; рада міністраў — Рада».
Мітрафан Доўнар-Запольскі, 1918 год
«І няхай сёньнека нас, сьвядомых змагальнікаў, ня так многа, няхай удзельная вага наша ўсё яшчэ малая, але затое за намі будучыня. Ня ў ліку, а ў праваце справа! Бо калі Беларусь жыве як самабытная нацыянальная адзінка, то ясна, што гэта адзінка будзе расьці і разьвівацца, будзе ў дрэбязгі разьбіваць усе перашкоды на сваім гістарычным шляху»
Тамаш Грыб, 1921 год
І паяўляюцца „тоже белоруссы“ і „тэж бялорусіны“; мы зьяўляемся сьведкамі найцікавейшага працэсу, які толькі вядомы ў псыхолёгіі народаў: паяўляюцца людзі з раздвоенай сьвядомасьцю, якія шчыра кажуць, што ў іх ёсьць дзьве душы — адна польская, а другая — беларуская, або: адна, маленечкая душа — беларуская, і другая, вялізарная — маскоўская. Ім нельга ў гэтым не паверыць. Гэта ёсьць праўда. І вось важгаюцца між сабой гэныя „дзьве душы“ — якая зь іх перацягне. Хутчэй за ўсё ні тая, ні другая не перацягне, а так і будзе важгацца празь усё сваё жыцьцё. Ні Богу сьвечка, ні чорту качарга, як кажа народная прыказка. Ясна адно бязь сумліву — гэным людзям з раздвоенай сьвядомасьцю, маючым дзьве душы, дзьве бацькаўшчыны, ніколі не знайсьці сьцежку да разуменьня душы беларускіх народных грамад.
Тамаш Грыб, 1924
«Мы павінны цяпер больш, чым калі, сьцерагчыся так-званых «тоже белорусовъ», каторыя, называючы сябе беларусамі, маюць у душы толькі пагарду да свае мовы, да сваіх братоў сярмяжных, да ўсяго роднага, беларускага. Благі той будаўнічы, каторы закладае фундамэнты вялізарнага гмаху з нягоднага матэріялу: яго будыніна ня будзе мець моцы і хутка разваліцца. Вось-жа, каб будоўля незалежнай Беларусі і не развалілася, каб пры найгоршых для нас варунках мы асталіся самі сабой, трэба ў аснову нашага дзяржаўнага будоўніцтва палажыць чыстую беларускую нацыанальную ідэю»
Антон Луцкевіч, 1918 год
«Зусім справядліва, што і без нацыянальнага адраджэння паспаліты народ можна зрабіць сытым і давольным. Але не адным хлебам жыў бывае чалавек. Аддаўшы ўшанаванне целу перад духам, мы чынім гвалт над натураю. Занядбаны дух засумуе смяртэльна і знішчыць і цела»
Язэп Лёсік, 1918 год
«У наш час, калі інтэлігенцыя ня йдзе ў рух галоўным чынам з-за мовы, найлепшым доказам яе рашымасьці і здольнасьці да чыннага ўдзелу будзе той дзень, калі яна загаманіць сярод сваей грамады на беларускай мове. Мы разумеем, - гэта ня так лёгка зрабіць. Але падобны індывідуальны ўчынак павінен быць перароблены абавязкова; бяз яго Беларусь не дабудзе запраўднага сына".
Аляксандр Цвікевіч, 1925 год
«Што такое гісторыя маскоўскага народу? Гэта спрадвечнае панаванне Іаана Грознага і Грышкі Распуціна ў палітыцы і Нікіты Пустасвята ў царкве і грамадзянскім жыцці».
Язэп Лёсік, 1917 год
«Нам кажуць, і мы самі часта гэтаму патураем, што мова беларуская простая. А па мойму: ну і дзякаваць Богу: абы не крывая».
Янка Купала, 1914 год
"Шлях будаўніцтва беларускай дзяржавы - знізу ўверх, а не зверху ўніз. І пэўне ж народ, у якога няма першапачатковай формы самаарганізацыі, у якога няма самадзейнасці, актыўнасці й баёўнасці ў абароне сваіх штодзённых жыццёвых патрэбнасцяў, такі народ ніколі не можа падняцца на вышэйшую ступень самаарганізацыі - ніколі не здабудзе сабе дзяржаўнае самастойнасці"
Тамаш Грыб, 1931 год
«Беларусь, бацькаўшчына Скарыны, Буднага, Сапегі, Багушэвіча, Каліноўскага, Грынявецкага, Бурбіса, Ігнатоўскага, наша радзіма Беларусь будзе вольнай і ні ад каго не залежнай народнай рэспублікай!»
Тамаш Грыб, 1935 год
Што трэба ведаць кожнаму беларусу
I. Агульныя палажэнніКастусь Каліноўскі. Лісты з-пад шыбеніцы (1864)
II. Родная моваЯнка Купала. Ці маем мы права выракацца роднай мовы? (1914)
III. РасіяЯзэп Лёсік. Расійскае бязладдзе (1917)
IV. НезалежнасцьАнтон Луцкевіч. Незалежная Беларусь (1918)
V. Фольк-гістарыЯзэп Лёсік. Літва-Беларусь. Гістарычныя выведы (1921)
Навагодняе віншаванне з новым 1921 годам ад ковенскай газеты "Пагоня"
Читать полностью…
✅ПАЛІТЫЧНЫЯ РАЗВАЖАННІ: "Беларуская рэспубліка - ці то Народная, Дэмакратычная, ці Савецкая, - павінна быць беларускай па культуры, языку і духу. Дзеля гэтага патрэбна адно: каб нацыянальная свядомасць нашага народу была гэткай сільнай, што яе не здалелі б забіць чужынцы..."
✅СПРАВА ВІЛЕНШЧЫНЫ І ГОРАДЗЕНШЧЫНЫ: "На засяданні 28 кастрычніка ў Брусэлі Рада Лігі Народаў разглядала справу аб Сярэднюю Літву, іначай кажучы: аб Віленшчыну і Горадзеншчыну. Пастанова Рады такая: загадаць арганізацыю пад апекай Лігі Народаў плебісцыту, каб народ меў магчымасць свабодна высказаць сваю волю, да якой дзяржавы ён хоча належаць..."
✅БЕЛАРУСКАЕ ВОЙСКА: Беларуская Вайсковая Камісія паслала сваіх людзей у Горадню, даручыўшы ім вербаваць дабравольцаў. Набор ужо пачаўся і йдзе вельмі добра..."
Наша Ніва, №3, 12.11.20 https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/Nasa_Niva_1906-1915,1920.zip/1920-3.pdf
