1262
آگاهی‌های سودمند درباره جشن‌های ایرانی و زمان برگزاری آنها بر پایه تقویم رسمی کشور @JASHNHA2
🌿 جشن نیلوفر، روز دختر ایرانی، ششم تیرماه فرخنده‌باد.
@jashnha2
🌸 جشن خُردادگان در یک نگاه
.✍ شاهین سپنتا
💧نام جشن : خُردادگان.
💧زمان برگزاری : روز خرداد (ششمین روز) از ماه خرداد (سومین ماه سال).
.
💧انگیزه برگزاری : فرخندگی همنامی روز و ماه به نام امشاسپند خرداد و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان.
.
💧مفهوم امشاسپند خرداد: «خرداد» در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُردات» یا «هُردات» به معنی رسایی و کمال است که در گات‌ها یکی از فروزه‌های اهورامزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورامزدا است. خرداد، امشاسپندبانویی است که نگهداری از آب‌ها در این جهان خویشکاری اوست و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری می‌کند از این روی در سنت، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می‌شود. در گات‌ها، از خرداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد می‌شود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب‌ها و گیاهان‌اند که به یاری مردمان می‌آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند. در یسنا، هات 47، آمده است که اهورامزدا رسایی خرداد و جاودانگی امرداد را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
💧 امشاسپند خرداد در متن‌های کهن : چهارمین یشت از یشت‌های بیست و یک گانه اوستا، ویژه ستایش و نیایش امشاسپند بانو خرداد است که در آن یشت از زبان اهورامزدا یادآور می‌شود که « ... یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خرداد را برای مردمان اشون بیافریدم...» و سپس تاکید می‌شود هر آن کس که خرداد را بستاید همانند آن است که همه امشاسپندان را ستایش کرده است.
در بندهش نیز درباره خرداد آمده است: «... ششم از مینویان، خرداد است؛ او از آفرینش گیتی آب را به خویش پذیرفت...» ، «... خرداد سرور سال‌ها و ماه‌ها و روزهاست [یعنی] که او سرور همه است. او را به گیتی، آب خویش است. چنین گوید: هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست...»
.
🌿 گل ویژه جشن خردادگان: در کتاب بندهش از گل سوسن به عنوان گل ویژه امشاسپند بانو «خُرداد» نام برده شده است: «... این را نیز گوید که هرگلی از آنِ امشاسپندی است؛ و باشد که گوید: ... سوسن خرداد را، .. » که بر این بنیان بهترین نماد برای جشن خردادگان گل سوسن است. در متن پهلوی «خسرو قبادان و ریدکی» بوی گل سوسن سپید، چون « بوی دوستی » توصیف شده است.
.
💦 آیین‌های جشن خردادگان: یکی از مهم‌ترین آیین‌های روز خرداد که در جشن خرادگان پررنگ‌تر می‌شود، رفتن به سرچشمه‌ها یا کنار دریاها و رودها، تن‌شویی در آب و خواندن نیایش‌های ویژه این روز همراه با شادی و سرور در کنار خانواده و دوستان بوده است.
نمونه‌ای از سنت‌های رایج در این روز را می‌توان از سروده «دستور داراب پالن» موبد بزرگ پارسی در منظومه «فرضیات نامه» برداشت نمود که از آیین های ویژه خرداد روز به «تن‌شویی» و «کندن چاه» و «نو‌کردن کاریز» اشاره می‌کند و در همین مورد در متن پهلوی «اندرز انوشه‌روان آذرپاد مهر اسپندان» یادآوری شده که «در خردادروز جوی‌کن».
بر این‌پایه، در این روز توجه‌ای ویژه می‌شده به نگهداری و نوسازی جای‌هایی که آب از آنها سرچشمه می‌گیرد و در آنجا جاری می‌شود چون چشمه‌ها، چاه‌ها، جوی‌ها، کاریزها و رودها که با آب زندگی بخش خود، ادامه زندگی را در این کره خاکی برای زیستمندان امکان پذیر می‌کنند.
.
💦💧پیام جشن خردادگان: به راستی اگر ما ایرانیان دست کم مفهوم مادی جشن‌هایی همچون خردادگان را درست درک می‌کردیم شاید امروز رودها و تالاب‌ها و دریاچه‌ها و کاریزها و دریاهای ما به خاطر بی آبی و آلودگی و تخریب روز افزون نفس‌های آخر را نمی کشیدند.
@jashnha2
گل سوسن سپید یا سوسن آزاد، نماد جشن خردادگان (ششم خردادماه). @JASHNHA2
Читать полностью…
@mirasakstories
🖐میراثک و جشن خردادگان
👈 وارد ششمین روز از خرداد شدیم
ایرانیان باستان در روز ششم خرداد جشن خردادگان را برپا می‌کردند.
در این ویدئو خانم مریم قاسم‌پور همراه با میراثک کودکان را با جشن خردادگان آشنا می‌کند.
@jashnha2
🌸 جشن اَردیبهشت‌گان، سوم اردیبهشت‌ماه فرخنده باد.
✍شاهین سپنتا
واژه «اردیبهشت» در گات‌ها به صورت «اَشَه» آمده است. «اشه» یا «اَشا» به معنی «راستی» و درستی، هنجار و سامان هستی، و یا نظم آفرینش می‌باشد.
در اوستای نو، اردیبهشت به صورت «اَشَه‌‌وَهیشتَ» به معنی «بهترین اَشَه» یا «بهترین راستی» یکی از امشاسپندان (فروزهای پاک و جاوید اهورامزدا) است که خاستگاهش خرد اهورایی است.
در گاهشماری ایرانی، دومین ماه سال و سومین روز هر ماه به نام «اَردیبهشت» است؛ از این روی در اردیبهشت‌روز (سومین روز) از اردیبهشت‌ماه، به فرخنگی این همنامی، جشن اَردیبهشت‌گان از جشن‌های آتش برگزار می‌شود.
مسعود سعد سلمان، سراینده نامدارِ ایرانی، در دوازده قطعه، از ۱۲ ماه ایرانی و در سی قطعه، از نام روزهای ماه ایرانی یاد کرده است. چند بیت از این سروده‌ها درباره اردیبهشت‌ماه و اردیبهشت‌روز، چنین است:
بهشت است گیتی ز اردیبهشت
حلال آمد ای مه، می اندر بهشت
به شادی نشین هین و می خواه مِی
که بی مِی نشستنت زشت است زشت
***
اردیبهشت روز است، ای ماه دلستان
امروز چون بهشت برین است بوستان
زان باده که خرم ازو گشت عیش و عمر
زان باده که گردد ازو تازه طبع و جان
بر بنیان یک باور کهن، امشاسپند اردیبهشت نگاهبان گیاهان روی زمین است و به یاری او بود که اهورامزدا هنگام آفرینش، گیاهان را برویانید. شاید بر این بنیان است که از اردیبهشتگان با نام دیگر «گلستان جشن» نیز نام برده‌اند.
🌸 بر این پایه، آیین های ویژه جشن اردیبهشتگان را چنین می‌توان بر شمرد:
گستردن خوان سبز به نشانه زمین سبز و نهادن گل‌های بهاری همچون مرزنگوش و یا گل سوری یا گل سرخ آتشی بر این خوان گسترده، افروختن آتش در آتشدان یا افروختن شمع و نهادن آتش فروزان بر خوان اردیبهشتگان، پوشیدن تن‌پوش سپید، نیایش فردی و همگانی و خواندن اردیبهشت‌یشت، شادمانی همگانی و گلگشت بهاری. پختن و خوردن کاله‌جوش از دیرباز در بهار رایج بوده است.
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 بُستان‌افروز،
گل ویژه فروردین و جشن فروردین‌گان
✍ شاهین سپنتا
فروردین، جمع واژه «فَرورد» است. این واژه در زبان پارسی باستان «فَروَرتی» برابر واژه «فَرَوَشی» اوستایی و «فَرَوَهر» پهلوی است و جمع آن «فَروَرتین» بوده است.
«فروشی» نام پنجمین نیروی مینُوی آفریدگان و به معنای «پشتیبانی کردن و پناه دادن» است. نخستین ماه سال و نوزدهمین روز ماه در سال خورشیدی نیز «فروردین» نام دارد، از این روی به فرخندگی این همنامی، جشن فروردین‌گان (فروردین روز در فروردین‌ماه یا ۱۹ فروردین‌ماه) برگزار می‌شود.
در کتاب پهلوی «بندهش» آنجا که «درباره چگونگی گیاهان» سخن به میان می‌آید، از میان گل‌ها، «بُستان‌افروز» یا «بوستان‌افروز» یا «بوی‌ستان‌ابروز» گل ویژه فروردین معرفی شده و آمده است: «...این را نیز گوید که هر گلی از آن امشاسپندی است؛ و باشد که گوید:...بُستان‌افروز فروردین را ... خویش است...»
اما پرسش اینجاست که بر اساس دانش گیاه‌شناسی امروز منظور از گل بُستان‌افروز نامبرده شده در متون کهن ایرانی کدام گل است؟
برای آشنایی بیشتر با بُستان‌افروز به متون کهن ادب فارسی نگاهی می‌اندازیم. سعدی، منوچهری دامغانی، حکیم‌سنایی، کلیم کاشانی، سیدای‌نسفی (شاعر تاجیک)، واعظ قزوینی، علی‌شیر‌نوایی، غضایری‌رازی در سروده‌های خود از بُستان‌افروز یاد کرده‌اند و گاه رنگ باده و رخسار را به آن تشبیه کرده‌اند. وحشی بافقی در قصیده‌ای از بُستان‌افروز چنین یاد می‌کند:
ای خوشا خلعت نوروزی بُستان‌افروز
جامه از اطلس زنگاری و تاج از مخمل
در منظومه «رمزالریاحین» که توسط «محمد‌هادی‌کاشانی» مشهور به «رمزی‌کاشانی» از شاعران دوره صفوی و هم‌دوره شاه عباس دوم، در وصف اصفهان و مناظره گل‌های «باغ هزارجریب نو» در اصفهان سروده شده است از این گل با نام «زلف‌عروسان» نام برده می‌شود و در بخشی زیر عنوان «گفتگوی زلف عروسان در تعریف خویش» آمده است:
چو بشنید این سخن زلف‌عروسان
فروزان گشت چون تاج‌خروسان
بگفتا کی به رنگ من گُلی هست
که من در کشور حُسنم زبردست
مرا باشد نشاط از حُسن دلبر
که دارم چهره چون یاقوت احمر
فروزان خوشه های لعل و مرجان
به کف دارم عیان از بهر احسان
همین خواهم نثار یار ساز
از او هر گوشه صد گلزار سازم
ز بس گشتم ز رنگینی گران‌بار
سر افکندم به‌سان شاخ پربار
منم زلف عروس باغ و بُستان
بُود زلف عروسان رشته جان
عروس باغ را زلف رسایم
به هر جانب که افتم خوش نمایم
به رنگم در جهان رنگی نباشد
کسی را حد نیرنگی نباشد
ز حُسن خود فزون از این چه گویم
که دل‌ها گشته خون در تار مویم
ابیات بالا نشان می‌دهد که در ایران از دیرباز تاکنون گل بُستان‌افروز را می‌شناختند و اگرچه برخی از انواع آن خواص دارویی نیز دارد و بیشتر انواعش بوی چندانی ندارد اما به خاطر زیبایی‌اش در باغ‌ها و بوستان‌ها کاشته می‌شود و از روی شکل ظاهری‌اش، برخی گونه‌ها به «تاج خروس» معروف شده است و برخی از گونه‌های دیگر بستان‌افروز رشته‌ای را که به شکل رشته‌های آویخته است، «زلف‌عروسان» نامیده‌اند.
در فرهنگ‌نامه‌های گوناگون آمده است که «بُستان افروز» گلی است سرخ رنگ مایل به بنفش و بی‌بو با دانه‌های گِرد، ریز و براق و سیاه که آن را با نام‌های دیگر همچون تاج‌خروس، تاج‌خروسک، تاج‌افشان، گل‌یوسف، زلف‌عروسان، گیس‌عروس، گل‌حلوا، باروتک، حور‌اسفند، بارونَک (در منظریّه در شمال تهران ) و سُرخ مَغز (در بَردسیرِ کرمان )، بُستانْ‌گولی (در آذربایجان) و آشکِنی و تولْکی اوتی (در اردبیل) و چاووش‌تَرِه (در خلخال) گویند و به گفته ابوریحان بیرونی در کتاب «صیدنه» در شهر دیار بکر «زینة‌الریاحین» نیز گفته می‌شده است.
بُستان‌افروز یا تاج‌خروس از تیره تاج‌خروسان یا Amaranthaceae است و گیاه‌شناسان، یازده نوع از آن و یک دورگه آمیخته از جنس آمارانتوس و یک نوع کلزیا را در حوزه جغرافیایی فلورِ ایران (شامل ایران، افغانستان، بخشی از باختر پاکستان، شمالِ عراق، جمهوری آذربایجان، و ترکمنستان) بازشناخته و توصیف کرده‌اند.
@shahinsepanta
@jashnha2
🌸 کودکانِ شاد ایران
🧑🤝🧑کودکانه‌ای برای جشن‌های ایرانی
🌿 سروده: شاهین سپنتا
با جشنِ نوروز، در آغازِ سال
چون گلِ بهار، شکوفان باشیم
سیزدهِ نوروز، جشنِ دل‌افروز
دشتِ پُرگل را، پاسبان باشیم
جشنِ فروردین، بر روان‌شادی
آفرین‌گویِ، رفتگان باشیم
اردیبهشتی، چون شود زمین
راهِ راستی را، رَهروان باشیم
در جشنِ خُرداد، چون گلِ سوسن
آزاده‌‌گوی و، خوش‌زبان باشیم
جشن نیلوفر، در کنارِ آب
یادِ شیرینِ، دختران باشیم
در تیرگان هم، چون تیرِ آرش
در راهِ میهن، پُرتوان باشیم
جشنِ اَمُرداد، چون درختِ سَرو
همیشه سبز و، جاودان باشیم
جشنِ شهریور، چون شهریاران
یاری‌رسانِ، مردمان باشیم
چون روزِ مهر از، ماهِ مهر آید
مهرآفرین چون، مهرگان باشیم
در جشنِ آبان، چون آبِ روان
پاک و روشن و، بی‌زیان باشیم
در جشنِ آذر، با یارانِ خود
چون مهرِ تابان، مهربان باشیم
در شبِ چله، جشنِ یلدا را
در کنارِ هم، شادمان باشیم
در جشنِ دیگان، ستایش‌گویِ
خدایِ خوب و، مهربان باشیم
در جشنِ بهمن، با مَنشِ نیک
یاری‌رسانِ، جان‌داران باشیم
در جشنِ سَده، چون آتشِ پاک
گرم و روشن و، فروزان باشیم
در جشنِ اسفند، یاورِ زمین
سپاس‌‌گزارِ، مادران باشیم
چهارشنبه‌سوری، بَر گِردِ آتش
شاد و خندان و، پاکوبان باشیم
ما کودکانِ، ایران زمینیم
با جشن و شادی، شادمان باشیم
@shahinsepanta
🌿 نوروز و طبیعت. عنوان و موضوع سخنان شاهین سپنتا در گروه انجمن طبیعت‌یاران.
@shahinsepanta
@Jashnha2
🎵 نام ترانه: سیزده‌به‌در
◀️ خواننده: شهرام آریا
✅ بهترین ترانه‌ها برای ایران، در ایران‌ترانه:
@IRANI_TARANEH
@JASHNHA2
🎵 نام ترانه: ترانه قدیمی سیزده‌به‌در
◀️ خواننده: مهوش
✅ بهترین ترانه‌ها برای ایران، در ایران‌ترانه:
@IRANI_TARANEH
@JASHNHA2
✅ شوخی در سیزده‌به‌در زمان قدیم
✍ شاهین سپنتا
«سیزده بدر زمان قدیم» نام تابلوی نقاشی اثر زنده‌یاد «فتح الله قولر آقاسی» است که به سبک قهوه‌خانه‌ای (شاخه غیرمذهبی) با روش رنگ و روغن بر روی بوم به ابعاد ٦٥ x ٩٥ کشیده شده است. نقاشی قهوه‌خانه شیوه‌ای از نقاشی ایرانی است.
در این تابلو، یک خانواده تهرانی را می‌بینیم که در روز «سیزده‌به‌در» در کنار جوی روان و در چشم‌انداز کوه دماوند، سفره‌ای پهن کرده‌اند و انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها از نان و کباب و جگر و نمک و سبزی و ماست و خیار و سیب تا دوغ و شراب و آب را بر آن گذاشته‌اند. در میان تصویر دو مرد که یک دستشان را بر شانه یکدیگر گذاشته‌اند، در حال شوخی یا دعوا با چماق و غداره دیده می‌شوند به نحوی که کلاه از سر یکی افتاده و پایش به کوزه آب خورده و آن را واژگون ساخته است. زن که شلیته و تنبان و جلیقه و چارقد بر تن دارد، در کنار سفره نشسته و چپق روشن شوهرش را نگه داشته تا از نزاع یا بازی بازگردد.
معلوم نیست که نقاش، صحنه نزاع دو مرد را به تصویر کشیده تا به اصلاح عامه «نحسی سیزده» را نشان دهد و یا می‌خواسته یکی از بازی‌ها یا شوخی.های رایج در آن زمان را به تصویر کشد! با توجه به این که در گوشه‌ای از این صحنه دو نفر مطرب در حال نواختن کمانچه و تنبک هستند و همه افراد حاضر در صحنه از زن گرفته تا کبابی و مرد دیگ‌برسر و پسربچه بالای درخت و دو نفر نوازنده، خم بر ابرو نیاورده‌اند پس به نظر می‌رسد، حدس دوم درست باشد. در این تصویر هفت مرد و یک زن دیده می‌شود که نشان می‌دهد از نظر نقاش، «سیزده به در» جشنی برای زنان و مردان بوده و جشنی صرفا زنانه نبوده است.
فتح‌الله قولر آقاسی که تابلوی بالا اثر اوست شاگرد (و پسرخوانده) حسین قولر (قوللر) آقاسی بود و زیر نظر استادش هنر نقاشی را آموخت و اجازه داشت که زیر کارهایش را به نام «فتح‌اله قولر» امضا کند. از این روی، برخی، کارهای او را با کار استادش حسین قولر آقاسی اشتباه گرفته‌اند. حسین قولر آقاسی نیز فرزند علی‌رضا قولر آقاسی بود. علی رضا یکی از هنرمندان و استادان نقش پرداز بر روی کاشی و قلمدان به شمار می‌رفت.
این سبک نقاشی، نوعی نقاشی روایی رنگ روغنی با درون‌مایه‌های رزمی، مذهبی و بزمی است که به دست هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد و در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی همزمان با جنبش مشروطهٔ ایران، اوج گرفت. نمونه‌های قابل توجهی از آثار هنرمندان نقاشی قهوه‌خانه‌ای در موزهٔ رضا عباسی نگهداری می‌شوند.
خاستگاه این نقاشی‌ها قهوه‌خانه بود که در آنها نقالان به نقل حکایات عاشقانه و حماسی می‌پرداختند و کم‌کم برای این که کارشان جان‌دارتر بشود، پرده‌هایی را هم به نقالی افزودند که هنگام داستان‌پردازی صحنه‌ها را به صورت مصور نشان بدهند و به اصطلاح مجلس خود را گرم‌تر و ملموس‌تر کنند. پیشکسوتان نامدار نقاشی قهوه‌خانه‌ای دو نقاش به نام‌های استاد حسین قولر (قوللر) آقاسی و محمد مدبر بودند و پس از این دو می‌توان از شاگردانشان نام برد.
پیرایه‌یغمایی در شرحی بر نقاشی «سیزده به در زمان قدیم» اثر فتح الله قولر آقاسی در گالری خیال و عصر نو می‌نویسد: «نقاشی بالا افراد یک خانواده را نشان می‌دهد که به "سیزد‌به‌در" رفته‌اند... دو ساز زن در طرف راست تابلو به نواختن تار و دف (سازهای سنتی) [کمانچه و تنبک درست است] مشغولند و آشپزباشی هم در کار پختن کباب است. روی سفره شراب و تنگ دوغ و ماست و سبزی در ظرف‌های معمول آن زمان دیده می‌شود...
از قداره‌کشی دو مرد مشخص می‌شود که یکی از تفریحات مردان شوخی‌هایی از این دست بوده است، چرا که ظاهرا ًبه‌نظر نمی‌رسد جنگ و نزاعی در کار باشد چون تشویشی در صورت هیچ یک از افراد دیده نمی‌شود. برخلاف نظر بعضی‌ها که اعتقاد دارند دو مرد در حال نزاع هستند، نگاره بسیار آرام است و من اثری از خشم و دعوا در آن ندیدم ، شما چطور؟»
در تهران قدیم و در روزگار قاجار محل گارد مخصوص سلطان را «کشیک‌خانه» می‌گفتند که ریاست آن با «کیشیک‌چی باشی» بود و سواران کشیک خانه را «غلام کشیک خانه» می‌گفتند و رئیس آنها را که بعد از کشیک‌چی‌باشی، شخص اول کشیک‌خانه بود «قولر آقاسی‌باشی» می‌نامیدند. در زبان ترکی قوللر به معنی غلامان سلطنتی و قولر آقاسی، رئیس غلامان است.
به نظر می‌رسد که شوخی‌های سیزده‌به‌در آن دوران جنبه نمایشی و فیزیکی داشته و رفته‌رفته جای خود را به شوخی‌های رسانه‌ای داده است.
@shahinsepanta
🌿 سفره هفت‌سین بانو هما گلستانی از سیرجان. نوروز ۱۴۰۲.
@jashnha2
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش نخست
@shahinsepanta
رمضان، نهمین ماه سال در گاهشماری هجری قمری و زمان انجام اعمال و فرائض روزه (صیام) است. افزون بر اعمال متداول رایج بین عموم مسلمان در ماه رمضان، برخی از سنت‌های محلی متنوع و جشن‌های اقوام و ملت‌های مختلف به ماه رمضان راه یافته است.
برای نمونه در برخی سالنامه‌های قدیمی ایرانی، سیزدهم ماه صفر و آخرین چهارشنبه ماه صفر را روز جشن دانسته‌اند چنان‌که در«سالنامه دولت علیه ایران» در دوران قاجار، چهارشنبه آخر ماه صفر را «چهارشنبه سوری» نام نهادند و پختن «آش ابو دردا» نیز که از سنت‌های مراسم قاشق‌زنی در جشن چهارشنبه‌سوری است در آخرین چهارشنبه ماه صفر انجام می‌شد.
نمونه دیگر، جشن کلوخ انداز/ کلوخ‌اندازان است که در آخرین روز از ماه شعبان در تقویم هجری قمری و پیش از آغاز ماه رمضان برپا می‌شود. این جشن که به نام «برغندان» نیز شناخته می‌شود از سده‌های چهارم و پنجم هجری‌قمری در میان مسلمانان ایران همراه با گشت و گذار و شب‌نشینی و شادنوشی معمول بوده است. واژه «برغندان» یا «برقندان» نیز صورت دیگر واژه «بارکندان» یا «باری گندان» ارمنی است.
نمونه دیگر از آمیختگی آیین‌های ایرانی با تقویم هجری قمری که موضوع اصلی این نوشتار است، جشن گرگشو/ گره‌گشو/ گلی‌گشو نام دارد.
گرگشو، که در برخی مناطق عرب‌زبان به «گرگیعان» یا «قرقیعان» تبدیل شده، در شب ۱۵ ماه رمضان در استان بوشهر، استان هرمزگان و شهرهای استان خوزستان همچون اهواز، شادگان و آبادان، خرمشهر، حمیدیه، دزفول، شیبان، ملاثانی، رامهرمز، شوش، ویس، سوسنگرد، کوت عبدالله، و سربندر برگزار می‌شود.
در این آیین، کودکان دختر و پسر، پس از افطار در حالی که لباس‌های محلی بر تن دارند و کیسه‌هایی بر گردن انداخته‌اند یا در دست دارند با برهم کوبیدن سنگ‌های کوچکی که به دست دارند با خواندن شعرهای ویژه این روز به در خانه همسایه‌ها برای جمع‌آوری عیدی و شیرینی می‌روند. این مراسم تا پاسی از شب پانزدهم ماه رمضان ادامه می‌یابد.
شیخ سالم چُحیلی رئیس انجمن صابئین مندایی ایران از اهواز در گفتگو با این نگارنده گفت: «در زمانی که ما کودک بودیم همراه با دیگر بچه‌های اهوازی در شب گرگیعان در محله می‌گشتیم و شعرهای مربوط به گرگیعان را می‌خواندیم و از همسایه‌ها معمولا آرد جمع آوری می‌کردیم و با آن آرد نان پخته می‌شد و بین دیگران تقسیم می‌شد. البته بجز آرد گاهی پول یا مواد غذایی دیگر نیز به کودکان داده می‌شد.»
در روستاهای شهرستان بوشهر، آیین شبانه گلی گشو (گرگشو) در شب ۱۵ ماه رمضان و آیین های دیگر همچون دم دم سحری، آیین آبی‌بنوش، عید تلخک از مهم‌ترین سنت‌های قدیمی رمضان است.
در «بی‌شهر» که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی بندر بوشهر واقع است در شب گلی‌گشو، دسته‌هاى مختلف کودکان که عمده آنان از بچه‌هاى فقیر تشکیل مى‌شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتى نظیر «گره‌گشو سرت بشور، با آرد شو» اهالى را از آمدن خود به در خانه ها آگاه می‌کنند و مردم نیز با ریختن برنج، گندم و تنقلات دیگر در کیسه‌هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایى مى‌کنند.
در روستای کُردَوان سفلی (از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی در استان بوشهر) «گِلی» درست کردن یکی از آیین‌های مردمان روستاها در سالی است که باران نمی‌آید یا دیر باران می‌آید.
در چنین هنگامی، فردی را به عنوان «گلی» انتخاب می‌کنند و لباس‌های «گلی» عبارت است یک کُت کهنه همراه پیراهن بلند و صورتش را با یک پارچه می‌پوشانند تا شناخته نشود. زنگی نیز به گردنش می‌اندازند. عنانش را به دست یک نفر می‌دهند و بقیه پشت سر گلی در محل می‌گردند و به خانه‌ها سر می‌زنند و شعر می‌خوانند.
👈 ادامه در بخش دوم »»»»
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿باستان‌شناسان در کاوش‌های باستانی منطقه بشاگرد در استان هرمزگان، نوعی سرنا یافته‌اند که قدمتی ۷ هزار ساله دارد.
سرنانوازی در بختیاری، سیستان و بلوچستان، خراسان و لرستان و بسیاری دیگر از نواحی ایران از دیرباز در جشن‌ها رواج داشته و امروزه نیز در شادروزها و هنگام خواندن ترانه‌های محلی به کار می‌رود.
در لرستان سرنای کوچک و در بختیاری سرنای بلند می‌نوازند. سرنا معمولاً با دهل نواخته می‌شود.
در میان سرنانوازان نامدار ایرانی می‌توان از زنده یاد علی‌اکبر مهدی‌پور دهکردی، نوازنده سرنای نوروز یا همان نغمه تحویل سال نو نام برد. بختیاری‌ها، دهل و سرنای بلند بختیاری را در جشن‌ها می‌نوازند.
سُرنانوازی در هنگام نوروز یکی از سنت‌های کهن ایرانیان است و ریشه در تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهنسال دارد و سرنانوازی نوروزی زنده‌یاد مهدی‌پور برای نسل‌های پیاپی ایرانیان یادآور خاطرات شیرین آغاز سال نوست.
سال‌های پی در پی، در هنگام لحظه تحویل سال سُرنای نوروزی اثر زنده یاد علی اکبر مهدی‌پور دهکردی با دهل‌نوازی علی حیدری از همه شبکه‌های صدا و سیما پخش می‌شد و شادی‌بخش خانواده‌های ایرانیان در آغاز سال نو بود. اما در سال‌های اخیر صدا و سیما به بهانه‌های مختلف به جای آن نوای نقاره‌خانه را جایگزین کرده است.
@jashnha2
☀️ جشن چله تابستان، یکم تیرماه فرخنده باد.
✍ شاهین سپنتا
.
🌞 تموز، نام نخستین ماه تابستان در گاه‌شماری‌های رایج در خاورمیانه از دوران باستان تا به امروز است.
🌞 تیرماه در تقویم ایرانی، همزمان با تموز، گرم‌ترین ماه از سال و آغاز فصل تابستان است.
🌞 در ادب فارسی نیز تموز در معنای مجازی برای «گرمای تابستان» به کار برده می‌شود.
🌞 «چله تموز» یا «چله تابستان»، یکی از جشن‌های کهن ایرانی است. چله تابستان، در تقویم کهن ایرانی از یکم تیرماه (طولانی‌ترین روز سال در نیم‌کره شمالی زمین) آغاز و تا دهم امردادماه ادامه دارد.
🌞 روز یکم تیرماه بلند‌ترین روز سال در نیم‌کره شمالی زمین است که در پی لحظه «انقلاب تابستانی» بین ۳۱ خرداد تا یکم تیرماه، در حدود ۹۲روز و ۱۸ ساعت بعد از سال تحویل رخ می‌دهد.
🌞 در جنوب خراسان از یکم تیرماه تا دهم امردادماه را «چله تموز»، و از دهم امردادماه تا آخر این ماه را «چله خرد»، می‌گویند.
🌞 یکی از سنت‌های جشن چله تابستان، آب‌پاشان است. آیین آب‌پاشان یا آب‌پاشونک یا آب‌ریزگان را در جشن‌های دیگر همچون تیرگان (۱۳تیرماه) و یا سیزده‌به‌در (۱۳فروردین‌ماه) که همگی در روز «تیر» هستند، نیز انجام می‌شود.
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 جشن خردادگان، ششم خردادماه بر همه ایرانیان فرخنده باد.
@jashnha2
🖐 النا حاجی یخچالی به همراه میراثک از خردادگان می گوید.
@jashnha2
پارسی گوید و آیینِ کهن یاد کند
آن‌که کاخ سخن افراشته، آباد کند
واژه‌ها با گُهرین دُرِ دَری می‌گوید
میهنِ مام، به آیینِ کهن شاد کند
🌿 شاهین سپنتا
@shahinsepanta
به فرخندگی سوم اردیبهشت
جشن گُلِ سرخ:
🌸 اصفهان، شهر گُلِ سرخ
✍🏻 شاهین سپنتا
در گاهشماری ایرانی، دومین ماه سال و سومین روز هر ماه به نام «اَردیبهشت» است؛ از این روی در اردیبهشت‌روز (سومین روز) از اردیبهشت‌ماه، به فرخنگی همنامی، جشن اَردیبهشت‌گان برگزار می‌شود.
کوشیار گیلانی، ستاره‌شناس ایرانی در کتابِ المدخل‌فی‌صناعةاحکام‌النجوم از اردیبهشتگان با نام دیگر «گلستان جشن» نیز نام برده است. بر بنیان یک باور کهن، امشاسپند اردیبهشت نگاهبان گیاهان روی زمین است و به یاری او بود که اهورامزدا هنگام آفرینش، گیاهان را برویانید.
براین پایه، «جشن گل سرخ» در اصفهان که بسیاری از گردشگران جلوه‌های آن را در اردیبهشت‌ماه گزارش کرده‌اند و دلاواله به صراحت از آن نام می‌برد، با توجه به برابری زمانی آن با اوایل بهار و زمان شکوفاشدن گل‌های سرخ یا گُل سوری یا گُل آتشی، یادماندۀ جشن اَردیبهشت‌گان (از جشن‌های آتش) است که در ایران کهن در روز سوم یا اردیبهشت‌روز از اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شد.
پیترو دلا واله، جهانگرد ایتالیایی که در دوران صفوی از اصفهان دیدار‌کرده، به جزئیات دقیقی از آیین‌های مرتبط با گل سرخ اشاره کرده است. او در سفرنامۀ خود از برگزاری جشن ویژۀ گل سُرخ در موسم گل در بهار اصفهان سخن گفته است.
گُلِ سرخ (/گُلِ‌سوری/گُلِ آتشی/وَرد/رُز) گلی از تیرۀ گُلسرخ Rosaceae است که گلبرگ‌هایش دارای بوی ملایم و مطبوع است و در برخی از مناطق ایران به صورت خودرو می‌روید و یا پرورش می‌یابد و گونه‌‌ای از آن Rosa damascena یا گُل گلاب را در باغهای پهناور برای گلاب‌گیری پرورش می‌دهند.
گُل سرخ اصفهان با تأثیر از باورهای مذهبی مردم و شباهتش با گل گلاب یا گُل محمدی، گاه در متون مختلف به این نام خوانده شده است
.
گل سُرخ اصفهان در جهان با نام Rosa Ispahan شناخته می‌شود.
این گل با گلبرگ‌های صورتی روشن و پُرپَر، یکی از ارقام گلِ گلاب یا Damask rose است. گُل سرخ اصفهان، درختچه‌ای باغی با گل‌های خوشه‌ای بسیار معطر و مقاوم به بیماری‌ها، دورۀ گلدهی نسبتاً طولانی، مقاوم به خاک‌های ضعیف، و آب و هوای سخت است.
نقش گُل سرخ اصفهان را که جلوه‌ای از باغهای پردیس ایرانی است، بر متون تاریخی و ادبی، بناهای تاریخی، و دست‌بافته‌های مردمان هنرمند این شهر می‌توان یافت.
شاید هیچ شهری در دنیا به اندازۀ اصفهان نامش با گُلِ سرخ پیوند نخورده باشد و پس از «نصف‌جهان» پرآوازه‌ترین عنوان برای اصفهان «شهرِ گلِ سُرخ» بوده است.
امید است که این گُل دوباره به بخشی از جاذبه‌های طبیعی این شهر تاریخی تبدیل شود و بارِ دیگر آوازۀ گل‌های سرخ اصفهان از شرق تا غرب عالم‌گیر شود.
👈 برگرفته از کتابِ اصفهان شهر گل سرخ، نگارش و پژوهش: شاهین سپنتا (در دست انتشار)
tel: @shahinsepanta
✅ گل بُستان‌افروز (تاج خروس)، گل ویژه فروردین و جشن فروردین‌گان (۱۹فروردین‌ماه)
@JASHNHA2
🌺 سروش‌روز و فروردین‌ماه، فرخنده باد.
👈 جشنی به نام «سروشگان» نداریم.
✍ شاهین سپنتا
روز هفدهم هر ماه در گاهشماری خورشیدی ایرانی «سروش‌روز» نام دارد. در فرهنگ ایران سروش‌روز به ویژه در فروردین‌ماه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
سروش، نام یکی از ایزدان (یاران ستودنی پروردگار) به معنی «شنیدن»است که منظور از آن «با جان و دل شنیدن» یا «سراپا گوش‌شدن» برای گوش سپردن به پیام آفریدگار است.
سروش، یار دیرین ایزدمهر است و «مهر و پیمان» میان مردمان و مهر و پیمان با پروردگار را می‌پاید.
سروش، مردمان را به باژگرفتن و ستایش پروردگار فرامی‌خواند.
سروش مردمان را فرامی‌خواند تا همه تن گوش شوند و پیامش را که بیداری درون است، بشنوند.
سروش‌باژ، سپاس و درود پروردگار است که مردمان در هنگام بامدادان که خروس (پیک سروش) بانگ برمی‌آورد، پس از بیدارشدن و پادیاب (دست‌نماز) بر زبان جاری می‌کنند.
از آیین‌های این روز نیک و فرخنده، باژگرفتن (زمزمه‌کردن و به آرامی نیایش‌‌خواندن) در نیایشگاه، گستردن خوان و باژگرفتن در هنگام خور و نوش، و سپاس‌مندی از داده‌های اهورایی است. در کتاب پهلوی «بندهش» از گل «خیری سرخ» ویژه سروش نام برده شده است.
نمونه‌هایی از این باژ(واژ)گرفتن را در بخش‌هایی از اوستا همچون «سروش‌باژ»، «سروش‌یشت سرشب» (هر شب پیش از خواب خوانده می‌شود)، و «سروش‌یشت هادخت»، می‌توان یافت.
اگرچه در متون کهن که به جشن‌ها و آیین‌های ایرانی پرداخته‌اند به اهمیت سروش‌روز به ویژه در فروردین‌ماه پرداخته شده است، ولی در هیچ کدام از کتاب‌‌ها همچون آثارالباقیه، التفهیم، زیج‌سنجری، روضه المنجمین و... واژه «سروشگان» وجود ندارد.
«سروشگان»، واژه‌ای ساختگی است که چندسال پیش برای نخستین‌بار نویسنده کتاب «راهنمای زمان جشن‌ها....» بر وزن تیرگان و مهرگان و... آن را برساخته است و از راه همان کتاب، در وبگاه‌ها و نشریات رایج شده است، ولی پشتوانه تاریخی و واژه‌شناسی ندارد.
پسوند «گان» در نام جشن‌های ماهانه به فرخندگی همنامی روز و ماه، آورده می‌شود، برای نمونه مهرگان، مهرروز در مهرماه است.
بر این پایه روز سروش در فروردین ماه از این الگو پیروی نمی‌کند و نمی‌توان آن را «سروشگان» نامید.
@SHAHINSEPANTA
🌸 کودکانِ شاد ایران
🧑🤝🧑کودکانه‌ای برای جشن‌های ایرانی
🎤 اجرا: پریسا نیاجلیلی
🎸 گیتار: مهدی نیاجلیلی
🌿 سروده: شاهین سپنتا
@jashnha2
✅ سبزه گره‌زدن به یاد پیوند مهری و مهریانی
✍ شاهین سپنتا
🌱 سبزه گره‌زدن یکی از آیین‌های سیزده‌به‌در و به معنای گره‌زدن زندگی خود با طبیعت است با این آرمان که همیشه زندگی سبز داشته باشیم.
اما در پس این رفتار نمادین باوری زیبا و کهن، بسیار متعالی و انسانی نهفته است.
دختران و پسران جوان در روز «سیزده‌به‌در» دو سبزه را با نیت پیوند با زوج مناسب یا مورد نظر خود به هم گره‌می‌زنند و این دو سبزه در حقیقت نماد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج بشر) هستند.
🌱 در باورهای کهنسال ایرانی، مهری و مهریانی (مشی و مشیانه) نخستین زوج بشر در زمین بودند که به صورت دو گیاه از نطفه کیومرث (نخستین انسان) رویدند و با پیچش و پیوند با هم از «گیاه‌پیکری» به «انسان‌پیکری» درآمدند، روان مینوی یافتند و نسل بشر در گیتی از آنان پاگرفت.
🌱 مهری و مهریانی (نخستین زوج آدمی) در باورهای ایرانی جایگاهی بس فراتر نسبت به باورهای سایر ملت‌ها دارند.
👈 جایگاه آنها از این نظر بلندتر است که از خوردن میوه ممنوعه (سیب یا گندم) منع نشدند بلکه اهورامزدا به آنان کشت گندم، دامداری، خانه‌سازی، هنر، پیشه و هم‌آغوشی آموخت؛ از جایی همچون بهشت رانده نشدند، بلکه در زمین خاکی پدید آمدند تا با آموزه‌های اهورایی (اندیشه نیک، گفتار نیک، کردار نیک) زمین را بهشت سازند؛ یکی از دنده دیگری پدید نیامد (تحقیر جنسیتی در میان نبود) بلکه هر دو در کنار هم و با هم رویدند و بالیدند.
🌱 مهری و مهریانی، (در پیوند با هم گیاهی به نام مهرگیاه یا مردم گیاه هستند) بر روی زمین رویدند؛ این دو وظیفه دارند با یاری یکدیگر زمین را از وجود اهریمن پاک کنند، هر دو همسان (همانند) و همبالا (هم‌اندازه) هستند (تاکید بر اصل برابری زن و مرد از ابتدای خلقت) و تن آنها چنان به هم پیوند می‌خورد که شناخت یکی از دیگری به آسانی ممکن نیست (هیچ یک بر دیگری برتری جنسیتی ندارد)؛ زندگی مهری و مهریانی در زمین با اقرار به آفریدگاری اهورامزدا و نبرد با اهریمن (اندیشه بد، گفتار بد، کرداربد) آغاز می‌شود.
🌱 بر این پایه، در باورهای ایرانی داستان آفرینش آدمیان با بهار طبیعت در هم گره‌می‌‌خورد و همه ساله به هنگام نوروز و در روز تیر از ماه فروردین دختران و پسران جوان با گره زدن سبزه، به یاد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج آدمیان) در اندیشه پیوند و خوشبختی هستند.
@jashnha2
@SHAHINSEPANTA
🎵 نام ترانه: سیزده‌به‌در
◀️ خواننده: امیر رسایی
✅ بهترین ترانه‌ها برای ایران، در ایران‌ترانه:
@IRANI_TARANEH
@JASHNHA2
✅ دختران و پسران جوان در "سیزده به در" دو سبزه را با نیت پیوند با زوج مناسب یا مورد نظر خود به هم گره می‌زنند و این دو سبزه در حقیقت نماد "مهری و مهریانی" (نخستین زوج بشر) هستند.
@jashnha2
✅ سیزده‌به‌در، جشن فرخنده باران‌خواهی
✍ شاهین سپنتا
⛈ در فرهنگ ایرانی، سیزدهمین روز از فروردین‌ماه (همانند سیزدهمین روز از همه ماه‌های سال) به نام ستاره «تیر» یا «تِشتَر» یا همان ستاره « شِعرای یَمانی» که در باورهای کهن، ایزد اهورایی باران و ترسالی بود، نامزد شده است.
بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه داده‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گرد می‌آمدند، در کنار مناظر زیبای طبیعی به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و با یاد ایزد باران یا همان تیر (تشتر) از خداوند خواهشِ باران یا طلب برکت و خرمی می‌نمودند.
👈 در نیایش اوستایی «تیر یشت» می‌توان نمونه‌های آغازین از این نیایش‌ها را بازیافت:
«...تشتر، ستاره رایومندِ فره‌مند را می‌ستاییم ... از آن پس دگر باره تشتر رایومند فره‌مند از دریای فراخ‌کرت فراز آید ... پس آن گاه مِه پدید‌آورنده ابر به جنبش درآید. باد نیمروزی وزیدن آغازد و مِه را به پیش ... براند. پس باد چالاک مزدا آفریده ، باران و ابر و تگرگ را به کشتزارها و خانمان‌های هفت کشور برساند .... تشتر ستاره رایومند فره‌مند را می‌ستاییم که به هنگام به‌سررسیدن سالِ مردم، فرمانروایان خردمند، جانوران آزادِ کوهساران و درندگان بیابان نورد، همه برخاستنش را چشم به‌راهند. آن که با سرزدن خویش، کشور را سالی خوش یا سالی بد آورد. آیا سرزمین‌های ایرانی از سالی خوش برخوردار خواهند شد؟...»
💦 در حقیقت، «سیزده به در» یکی از جشن‌های باران‌خواهی است که همه ساله در آستانه تابستان بزرگ و در بهار طبیعت برگزار می‌شود.
🍀 در فرهنگ ایران، چنان که ابوریحان بیرونی نیز در کتاب «آثارالباقیه» یادکرده، تیر روز یا روز 13 از فروردین ماه روزی «نیک» است.
👈 بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه نعمت‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گردهم می‌آیند، در دامان طبیعت به شادی و پایکوبی پرداخته و آرزومند سالی پرباران و سبز و بابرکت هستند.
🍀 سنت رها کردن سبزه به آب روان، پیشکش کردن سبزه نوروزی به ایزدبانوی آب‌های روان (آناهیتا) است.
این کار نمادین است و می‌توان برای پیشگیری از انباشته‌شدن سبزه‌ها در رودخانه‌ها و آلودگی آب‌ها، در هر شهر یک سبزه به صورت نمادین توسط مردم تهیه و طی مراسمی در آب جاری رها شود که هم زیباتر و هم باشکوه‌تر است.
✅ پس نیازی نیست هزاران سبزه در جوی‌ها و نهرها و رودخانه.ها انداخته شود و باعث آلودگی محیط زیست شود.
🌿 گذاشتن سبزه‌ها روی خودرو و بردن آن به جاده‌ها نیز باعث افزایش تصادفات رانندگی می‌شود.
🌿 در سیزده‌به‌در پای درختان و در بوته‌زارها آتش روشن نکنیم و آتش‌هایی را که در محیط طبیعی روشن می‌کنیم، پس از ترک طبیعت حتما خاموش کنیم.
🌿 یک کپسول آتش نشانی کوچک مخصوص خودرو همراه داشته باشیم.
🌿 از ریختن بازمانده غذا و دیگر زباله‌ها به طبیعت خودداری کنیم و زباله‌ها را در کیسه زباله جمع آوری و با خود به شهر بیاوریم و به رفتگر شهرداری تحویل دهیم.
🌿 از بستن تاب به شاخه درختان جوان خودداری کنیم.
🌿 درختان سپیدار (کبوده) کهنسال، دچار پوسیدگی تنه یا درون قرمزی می‌شوند که باعث شکسته شدن از محل پوسیدگی با وزش باد یا ضربه می‌شوند. پس زیر این درختان ننشینیم و به ساقه‌های این درختان تاب نبندیم.
🌿 از شکار و صید گونه‌های مختلف جانوری و به ویژه صید‌ماهی پرهیز کنیم.
🌿 هنگام گره زدن سبزه، مراقب باشیم به گیاهان آسیب نزنیم و از چیدن گل و گیاه خوددرای کنیم.
✅ با طبیعت مهربان باشیم تا سیزده به دری سالم و شاد داشته باشیم.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش دوم و پایانی
@shahinsepanta
آیین ایرانی گره‌گشو، در برخی کشورهای عربی نام‌های متفاوت ولی مشابهی دارد.
اهالی جنوب عراق به آن «کرکیعان» می‌گویند. در کشورهای حاشیه خلیج فارس، بحرینی‌ها آن را «قرقاعون»، قطری‌ها به نام «قرنقعوه» و مردم کویت و عربستان به نام «قریقعان» می‌نامند. این آیین در کشور عمان نیز «قرنقشوه» نامیده می‌شود.
برخی باورمندند که در میان مردم عرب خوزستان چون گاهی، قاف را گاف تلفظ می‌کنند پس آیین «قرقیعان» با تلفظ محلی «گرگیعان» خوانده می‌شود این در حالی است که تداول اشکال کهن و ایرانی‌تر نام این آیین یعنی گلی‌شو/ گرگشو/ گره‌گشو در برخی شهرها نشان می‌دهد که گرگیعان بر کرکیعان و قرقیعان تقدم دارد و حرف «گ» که در گویش و نوشتار عرب‌زبانان ایران متداول است در بین عرب‌های کشورهای همسایه به «ق» تبدیل شده است و این واژه اشکال متفاوت یافته است. به ترتیب: گرگشو - قرنقشوه (گرنگشوه)- قرنقعوه (گرنگعوه)-قرقاعون (گرگاعون)- قرقیعان (گرگیعان).
نظر به این که یکی از صورت‌های کهن‌تر این آیین که در پیوند بیشتر با دیگر نواحی ایران است، در برخی مناطق استان بوشهر «گلی‌گشو» نام دارد و نظر به این که سنت ساختن «تندیسک گِلی» یا پوشاندن «تن‌پوش گِلی» بر تن سردسته گروه در این مناطق رایج است، از دیدگاه این نگارنده شاید «گلی‌گشو» بر «گرگشو» تقدم داشته باشد.
البته نظر به قواعد زبان‌شناسی با قطعیت نمی‌توان چنین نظری را تایید یا رد کرد و همچنین روشن نیست که نام «گلی» در این ترکیب و به عنوان نام یک چهره خیالی یا عروسک سنتی اشاره‌ای دور به فروهر درگذشتگان دارد؟ و یا در ترکیب «گلی گشو» ردپایی از ماه- خدای هوریانی‌ها به نام «کو‌شوه» را می‌توان یافت و «گلی‌گشو/گلی‌گوشو» ممکن است «گل کو شوه» باشد (گلی/ گل/ گال به معنی بزرگ یا سرور) و به همین دلیل، این سنت‌ها و سرودها و نیایش‌ها در نیمه ماه رمضان یا شعبان که بدر کامل است، انجام می‌شود.
در سال های اخیر، برای این آیین ایرانی بُن‌مایه‌های مذهبی نیز بر شمرده‌اند اما نظر به گستردگی این آیین در نواحی مختلف ایران و شباهت‌ها و اشتراک‌های غیر قابل انکار در نام و شیوه برگزاری این آیین، نگارنده بر این باور است که گلی‌گشو یا گره‌گشو یا گرگیعان یک آیین کاملا ایرانی است.
آیین مشابه گلی گشو، «هوم بابا» از سنت‌های ماه رمضان در کاشان، سفیدشهر (نصرآباد)، آران و بیدگل، فین، ابیانه، جوشقان قالی، روستای دشت لتحر (از توابع بخش مرکزی شهرستان کاشان) است. در گذشته رسم چنین بود که در شب پانزدهم رمضان (میلاد امام حسن مجتبی) بعد از افطار «هوم بابا» برگزار می‌شود.
در نوش‌آباد کاشان این آیین را «هوربابایی» می‌نامند. آیین‌های هوربابا شباهت‌های زیادی به دیگر جشن‌های پیشواز نوروز و آتش همچون سده و هیرومبا، و چهارشنبه‌سوری دارد.
در شب هوم بابا، کودکان در کوچه‌ها راه می‌افتند و اشعاری زمزمه می‌کنند. مردم قبلا با تهیه خوراکی منتظر آمدن کودکان هستند.
در کرمان مشابه همین مراسم در ماه رمضان و با نام «الله رمضونی» و «کلیدزنی» برگزار می‌شود.
👈 متن کامل این جستار و منابع آن را در پیوندنشانی زیر پیگیری کنید:
https://drshahinsepanta.blogsky.com/1395/05/09/post-1105/
@shahinsepanta
@jashnha2
🎵 نام اثر: سرنای نوروز
◀️ نوازنده سرنا: علی‌اکبر مهدی‌پور دهکردی
✅ بهترین ترانه‌ها برای ایران، در ایران‌ترانه:
@IRANI_TARANEH
@JASHNHA2
✅ زنده یاد علی اکبر مهدی‌پور دهکردی در هنگام نواختن سرنای نوروز.
@jashnha2